(in Polish) Prawa reprodukcyjne

Wykład z elementem seminaryjnym poświęcony interdyscyplinarnym zagadnieniom praw reprodukcyjnych na poziomie krajowym i międzynarodowym oraz problemom odpowiedzialności cywilnej z odniesieniami do medycznych spraw karnych i dyscyplinarnych (czyli odpowiedzialności zawodowej przedstawicieli zawodów medycznych). Dostarcza komparatystycznej wiedzy na temat rozwoju i międzynarodowego oraz krajowego stanu praw reprodukcyjnych. Zajęcia służą swobodnej i równoważnej wymianie myśli. Mają skłonić do zastanowienia nad praktycznym funkcjonowaniem w Polsce praw reprodukcyjnych oraz instytucji prawnych i instrumentów służących ich ochronie. Poszerzają horyzonty, pobudzają do krytycznego myślenia i zachęcają do samodzielnych poszukiwań. Prowadzone na bazie kazusów z różnych źródeł, przede wszystkim z wyroków sądów powszechnych, zawodowych i trybunałów. Zajmujemy się poszukiwaniem konkretnych i praktycznych rozwiązań problemów prawnych w świetle istniejącego ustawodawstwa oraz praktyki medycznej.

Zajęcia mają charakter interdyscyplinarny. Analizy prawne będą dokonywane z punktu widzenia różnych gałęzi prawa: praw człowieka (prawa reprodukcyjne jako prawa człowieka), prawa medycznego (regulacje prawne określające treść poszczególnych praw reprodukcyjnych, luki prawne, konsekwencje braków w uregulowaniach); prawa cywilnego (praktyczne i skuteczne środki ochrony dóbr, odpowiedzialność odszkodowawcza); prawa karnego (przestępność zachowań, odpowiedzialność karna) oraz prawa korporacyjnego (specyfika naruszeń jako przewinień zawodowych, odpowiedzialność zawodowa zwana dyscyplinarną). Planowane jest analizowanie szczegółowych zagadnień z wykorzystaniem zarówno orzecznictwa sądów powszechnych, jak i lekarskich. Praktyczne kwestie stosowania prawa będą analizowane z wykorzystaniem materiałów poglądowych (wyniki badań, medyczne karty informacyjne, fragmenty dokumentacji medycznej, materiały fotograficzne, wywiady, protokoły w postępowaniu karnym, instrumenty medyczne). Zostaną pokazane i przećwiczone mechanizmy odpowiedzialności cywilnoprawnej, w tym odszkodowawczej, za uchybienia w sferze praw człowieka, wolności jednostki i autonomii decyzyjnej pacjenta, integralności cielesnej i innych dóbr osobistych, praw rodzinnych i opiekuńczych. Na tle żywych przypadków czerpanych z orzecznictwa sądowego oraz relacjonowanych z tzw. życia (ponieważ nie wszystkie znane sprawy znalazły swój finał w sądzie), a polegających na naruszeniu praw, rozważane będą ich konteksty: bioetyczny,

społeczny i filozoficzny w wieloaspektowym ujęciu - kwalifikacji cywilnoprawnej, karnoprawnej i jako medycznych przewinień zawodowych. Mowa będzie również o popełnianych w związku z tym błędach medycznych i ich konsekwencjach prawnych.

Wykaz zagadnień:

1. Wprowadzenie. Wyjaśnienie pojęcia. Prawa reprodukcyjne i ich podstawy normatywne. Pojęcie praw reprodukcyjnych i ich miejsce w systemie praw człowieka. Polska wersja praw reprodukcyjnych: prawo do planowania rodziny, jego treść normatywna i miejsce w systemie prawnym. Zawartość polskiej Ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Krótka historia zmian ustawowych. Ochrona prawa do planowania rodziny w warunkach polskich. Planowanie rodziny jako dobro osobiste i możliwe sposoby jego naruszenia.

2. Nadużycia seksualne i ich związek z prawami reprodukcyjnymi.

3. Zdrowie seksualne i prawa reprodukcyjne młodzieży.

4. Negatywne prawa reprodukcyjne. Antykoncepcja

5. Sterylizacja. Sterylizacja terapeutyczna. Sterylizacja na żądanie. Sterylizacja jako środek służący antykoncepcji.

6-7. Ochrona zdrowia ciężarnych. Definicja ciąży i określanie jej zaawansowania. Przerywanie ciąży. Warunki dopuszczalności przerywania ciąży w aktualnym stanie prawnym. Charakter prawny przesłanek dopuszczalności przerwania ciąży. Karalność przerywania ciąży - tzw. przestępstwa aborcyjne. O łamaniu przepisów dopuszczających przerywanie ciąży. Nadużycia w opiece medycznej nad ciężarną.

8-9. Pozytywne prawa reprodukcyjne. Prawo do rodzicielstwa. Medyczne wspomaganie rozrodu. Przesłanka zgodności z aktualną wiedzą medyczną a tzw. naprotechnologia. Zawartość Ustawy o leczeniu niepłodności i systemowe konsekwencje jej obowiązywania. Macierzyństwo zastępcze. Ochrona płodności na przyszłość.

10. Diagnostyka przedimplantacyjna i jej znaczenie dla ochrony praw reprodukcyjnych.

11-12. Badania prenatalne. Sens i funkcje badań prenatalnych. Prawo do badań prenatalnych w polskim ustawodawstwie. Znaczenie wytycznych stowarzyszeń lekarskich. Treść prawa do badań prenatalnych (informacja, swobodny dostęp, finansowanie, rodzaje, dostępność). Uprawnieni do wykonania badań. Kwestia zgody na ich przeprowadzenie. Znaczenie informacji i osoby uprawnione do jej otrzymania Rola skierowania na badania i skutki jego niewystawienia. Odpowiedzialność karna i cywilna za naruszenia.

13. Lekarska klauzula sumienia i jej wpływ na poszanowanie oraz ochronę praw reprodukcyjnych. Omówienie odpowiednich wyroków Trybunału Konstytucyjnego oraz dokumentów Komitetu Bioetyki PAN.

14. Genitalna mutylacja, jej formy i znaczenie dla poszanowania praw reprodukcyjnych (kaleczenie narządów płciowych dziewczynek, pochopne "korekty" chirurgiczne u osób z zaburzeniami rozwoju i różnicowania płci, ginekoplastyka u młodszych i starszych).

15. Opieka okołoporodowa. Standardy organizacyjne opieki okołoporodowej a poszanowanie praw rodzących pacjentek. Definicja porodu fizjologicznego i jej konsekwencje dla ochrony prawnej. Koncepcja porodu naturalnego a medykalizacja opieki. Charakter prawny planu porodu. Zabiegowe rozwiązanie porodu a autonomia decyzyjna pacjentki. Szkody okołoporodowe.

"System Prawa Medycznego” (red. nacz. E. Zielińska) T. 2 Cz. 2, Regulacja prawna czynności medycznych, Rozdział 6. Ochrona zdrowia reprodukcyjnego i seksualnego oraz praw z nim związanych, Wolters Kluwer 2019

R.J. Cook, B.M. Dickens, M.F. Fathalla, Reproductive health and human rights. Integrating medicine, ethics and law, Oxford University Press 2003

K. Szewczyk, Bioetyka t. 1 Medycyna na granicach życia, r. III Moralna problematyka początków ludzkiego życia; r. IV. Moralne i prawne aspekty sporu o przerywanie ciąży, PWN 2009.

„Prawo i Medycyna” nr 4/2017. Materiały z konferencji „Regulacja in vitro - wyzwania bioetyczne i prawne”

J. Różyńska, Etyka i diagnostyka przedurodzeniowa [w] "Bioetyka" (red. W. Chańska, J. Różyńska), Warszawa 2013

M. Szeroczyńska, Zgoda na leczenie operacyjne płodu, [w] Prawo wobec problemów społecznych. Księga jubileuszowa Profesor Eleonory Zielińskiej, red. B. Namysłowska - Gabrysiak, K. Syroka - Marczewska, A. Walczak - Żochowska, Warszawa 2016

E. Plebanek, Autonomia ciężarnej pacjentki wobec czynności medycznych. Prawnokarna ocena sprzeciwu ciężarnej pacjentki wobec czynności medycznej ratującej życie i zdrowie pacjentki lub dziecka nienarodzonego cz. 1 i 2, „Prawo i Medycyna” nr 2 i 3/2015

Naukowe podstawy standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, (praca zbiorowa) red. A. Baranowska, A. Doroszewska, P. Szynkiewicz, Warszawa 2020

E. Plebanek, Przestępstwa aborcyjne - praktyczna interpretacja znamion czynności wykonawczej, PiM 2/2011

M. Boratyńska, O przerwaniu ciąży ze wskazań leczniczych po rozstrzygnięciu Trybunału Konstytucyjnego z 22.X.2020 r. i po śmierci pacjentki w szpitalu w Pszczynie, "Przegląd Prawa Medycznego" nr 3/4/2021

O. Sitarz, Bezprawne przerwanie ciąży [w:] System Prawa Medycznego t. III, red. T. Dukiet-Nagórska, A. Liszewska (Wolters Kluwer) Warszawa 2021

M. Płatek, G. Wrona, Pomoc w przerywaniu ciąży – art. 152§2 Kodeksu karnego. Analiza przypadku na kanwie sprawy Justyny Wydrzyńskiej, "Przegląd Prawa Medycznego" nr 1/2024

Inna literatura – na bieżąco lub w miarę potrzeb szczególnych zgłaszanych przez słuchaczy

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z uregulowaniami prawa polskiego oraz standardami międzynarodowymi praw reprodukcyjnych, przybliżenie regulacji prawnych w przedmiocie dostępu do informacji oraz opieki medycznej, w tym odpowiednich badań i farmaceutyków, jak również przedstawienie koncepcji bioetycznych postrzegania praw reprodukcyjnych. Uzupełniająco zostaną wprowadzone podstawowe wiadomości medyczne. W następnej kolejności - omówienie zasad i przesłanek odpowiedzialności za możliwe naruszenia.

Student/ka zdobędzie wiedzę z zakresu praw reprodukcyjnych oraz stosownych uregulowań prawa medycznego, koncepcji bioetycznych oraz elementarnych kwestii medycznych. W rezultacie będzie umieć rozpoznać poszczególne prawa reprodukcyjne, ocenić sposób ich unormowania prawnego, środki ochrony oraz możliwe naruszenia i wiążącą się z tym odpowiedzialność karną, cywilną i zawodową. Ponadto student/ka będzie mógł/a swobodnie poruszać się w orzecznictwie sądów powszechnych, zawodowych i trybunalskich w omawianym zakresie i samodzielnie rozwiązywać kazusy z zakresu praw reprodukcyjnych. W trakcie zajęć uczestnicy zostaną zapoznani z najważniejszymi pozycjami w literaturze. Zajęcia przewidują udział we wspólnej dyskusji i wymianę argumentów.

obecność na zajęciach i napisanie eseju końcowego