Ewaporaty

fakultatywne

Wykład dotyczy genezy skał ewaporatowych (osadów zbudowanych z łatwo rozpuszczalnych soli wytrąconych z roztworów naturalnych, wskutek lub przy udziale parowania) i skupia się na problematyce sedymentologicznej, petrologicznej, geochemicznej, przede wszystkim na współczesnych środowiskach i procesach sedymentacji tych osadów.

Definicja ewaporatów. Parowanie (ewaporacja). Minerały solne i ich cechy. Klasyfikacje ewaporatów. Rozprzestrzenienie ewaporatów kopalnych na Ziemi i ich wiek. Największe solne giganty. Baseny ewaporacyjne i ich podstawowe modele. Wytrącanie minerałów solnych. Czynniki warunkujące powstanie basenów ewaporacyjnych i ewaporatów (czynniki klimatyczne, morfologiczne i tektoniczne). Paleogeograficzne znaczenie ewaporatów. Wody basenów ewaporacyjnych – ich struktura hydrograficzna. Jeziora heliotermalne. Wody basenów ewaporacyjnych - zasolenie. Charakterystyka solanek. Skład chemiczny wody morskiej i jej odparowywanie. Saliny nadmorskie, ich funkcjonowanie i produkcja soli morskiej. Świat organiczny solanek. Współczesne maty mikrobialne i osady mikrobialitowe (mikrobiality) związane z solankami. Mikrobiality i stromatolity związane z ewaporatami kopalnymi. Płytkowodna sedymentacja w salinach nadmorskich - mikrobiality gipsowe i osady selenitowe (selenit), osady halitowe. Głębokowodna sedymentacja gipsu i halitu w Morzu Martwym. Zmiany chemizmu wody morskiej w czasie jej odparowywania i wytrącania minerałów solnych. Sekwencja krystalizacji morskich soli potasowo-magnezowych. Idealne a realne sekwencje krystalizacji. Sole potasowo-magnezowe a ewolucja chemiczna oceanu. Ewaporaty prekambryjskie. Ewaporaty z wymrażania solanek. Słone jeziora Antarktydy, stref chłodnych i polarnych. Współczesne środowiska sedymentacji ewaporatów i ich podział. Słone laguny. Naturalne saliny morskie. Sebha morska i kontynentalna. Wody słonych jezior i ich chemizm. Ewolucja chemiczna słonych jezior. Środowisko słonych jezior - jeziora stałe i okresowe. Ewaporaty strefy wietrzenia. Kopalne baseny ewaporacyjne i ich rozwój. Badeński basen przedkarpacki. Mesyńskie ewaporaty Morza Śródziemnego. Basen cechsztyński. Diageneza ewaporatów. Tektonika i diapiryzm solny. Lodowce solne. Ekshumacja ewaporatów i ich wietrzenie. Kras solny.

Bąbel M., Schreiber B.C., 2014. Geochemistry of evaporites and evolution of seawater. In: Holland H.D., Turekian K.K. (eds.) Treatise on Geochemistry, 2nd ed., v. 9, Sediments, Diagenesis, and Sedimentary Rocks (ed. by Mackenzie F.), pp. 483-560. Oxford, Elsevier.

Dean W.E., Schreiber B.C. (eds.), 1978. Marine Evaporites. SEPM Short Course, No. 4. Oklahoma City.

Dronkert H., 1985. Evaporite Models and Sedimentology of Messinian and Recent evaporites. GUA Papers of Geology, Ser. 1, No. 24. Utrecht.

Garrett D.E., 1996. Potash Deposits, Processing, Properties and Uses. London, Chapman and Hall.

Kendall A.C., 2010. Marine evaporites. In: Jones N.P., Dalrymple R.W. (eds.) Facies Models, v. 4, pp. 505–539. BKS GEOtext 6, Geological Association of Canada.

Kendall G.S.C., Alsharhan A.S. (eds.), 2011. Quaternary Carbonate and Evaporite Sedimentary Facies and Their Ancient Analogues: A Tribute to Douglas James Shearman. Special Publication of the International Association of Sedimentologists, No. 43. Great Britain, Wiley-Blackwell.

Logan B.W., 1987. The MacLeod Evaporite Basin, Western Australia. Holocene Environments, Sediments and Geological Evolution. AAPG Memoir, v. 44. Tulsa.

Melvin J.L., (ed.), 1991. Evaporites, Petroleum and Mineral Resources. Developments in Sedimentology, v. 50. Elsevier, Amsterdam.

Niemi T.M., Ben-Avraham Z., Gat J.R. (eds.), 1997. The Dead Sea: the Lake and Its Setting. Oxford Monographs on Geology and Geophysics, v. 36. Oxford University Press, New York.

Stewart F.H., 1963. Marine evaporites. U.S. Geological Survey Professional Paper 440-Y. Washington, US Geological Survey.

Sonnenfeld P., 1984. Brines and Evaporites. Academic Press Inc., Orlando.

Warren J.K., 2016. Evaporites. A Geological Compendium, 2 ed. Springer, Cham.

Czasopisma naukowe: Carbonates and Evaporites, Facies, Journal of Sedimentary Research, Sedimentary Geology, Sedimentology.

Symposium on Salt, v. 1-9 (post-conference volumes,1962-2009)

Wykład uczy rozumienia procesów geologicznych prowadzących do powstania rozmaitych typów skał ewaporatowych (głównie gipsów, anhydrytów, soli kamiennej), rozumienia genezy struktur sedymentacyjnych i diagenetycznych w nich występujących, a także rozumienia procesów prowadzących do powstania wielkoskalowych struktur geologicznych takich, jak diapiry i „lodowce” solne. Wykład uczy podstaw sedymentologii chemicznej, pomaga zrozumieć genezę złóż surowców chemicznych związanych z ewaporatami. Wykład uczy również niektórych zagadnień związanych z geologią regionalną Polski i świata. Wykład uczy polskiej i anglojęzycznej terminologii naukowej.

K_W01; ma wiedzę na temat procesów i czynników kształtujących Ziemię w zakresie geologii ogólnej ze szczególnym uwzględnieniem hydrogeologii, geologii inżynierskiej, tektoniki i kartografii geologicznej, gospodarki surowcami mineralnymi jak również ochrony środowiska

K_W02; ma wiedzę na temat wielorakich związków między elementami środowiska, powiązaniami abiotyczno-biotycznymi oraz oddziaływaniami antropogenicznymi, zna podstawowe parametry i schematy opisujące te oddziaływania oraz metody ich zapisu matematycznego i analizy statystycznej

K_K01; rozumie konieczność ciągłego podnoszenia swoich zawodowych kompetencji oraz znajdowania nowych technologii w celu rozwiązywania problemów badawczych poprzez zapoznawanie się z literaturą fachową i aktami prawnymi

Test zaliczeniowy sprawdzający stopień opanowania wiedzy przekazanej na wykładzie.

W przypadku prowadzenia zajęć w sposób zdalny (On-line) zaliczenie może odbyć się na podstawie oceny samodzielnie przygotowanych prac pisemnych na zadany temat.

brak