Beliefs and spirituality of prehistoric societies in Europe

Zajęcia poświęcone są problematyce archeologii wierzeń i duchowości społeczności dawnych w Europie oraz związanej z tym zagadnieniem metodologii pracy naukowej, opartej na interdyscyplinarnej analizie i interpretacji źródeł archeologicznych o funkcji ponadutylitarnej. Celem zajęć jest ukazanie różnorodnych poglądów badawczych dotyczących wydzielania, charakterystyki oraz funkcjonowania kultury duchowej w społecznościach dawnych oraz jej roli w procesie ich powstawania, a także zarysowanie potencjalnie występujących w przeszłości form życia religijnego.

Zajęcia rozpoczną się od wprowadzenia do problematyki archeologii wierzeń i duchowości społeczności pradziejowych, a także krótkiej charakterystyki stanu kulturowo-chronologicznego Europy w celu zorientowania uczestników konwersatorium w przedmiocie badań.

Wśród m. in. chronologicznie uporządkowanych zagadnień, opartych na standardowej periodyzacji okresów pradziejowych, poruszane będą następujące tematy:

1. Kultura duchowa a źródła archeologiczne.

2. Podstawowe pojęcia i metodyka postrzegania duchowości w archeologii.

3. Paradygmaty naukowe a archeologia wierzeń i duchowości.

4. Sacrum a profanum.

5. Symbol w archeologii.

6. Najstarsze ślady życia duchowego.

7. Sztuka naskalna na przestrzeni dziejów.

8. Sztuka mobilna.

9. Totemizm i animalizm.

10. Szamanizm.

11. Altered States of Consciousness – trans wobec źródeł archeologicznych.

12. W umyśle neolitycznym - formy życia religijnego młodszego okresu epoki kamienia.

13. Kult przodków i "herosów".

14. Kapłan, druid i czarownik – status i rola społeczna jednostki uprzywilejowanej w świetle źródeł archeologicznych.

15. Rytuał i obrzędowość.

16. Megality, kult płodności i istota libacji.

17. Transformatio - rytuał przejścia.

18. Fragmentaryzacja jako przejaw obrzędowości pradziejowej.

19. Estetyka pradziejowa.

20. Sekularyzacja archeologii życia duchowego.

Zajęcia będą oparte na przeglądzie literatury przedmiotu, źródeł archeologicznych oraz dyskusji nad zagadnieniem archeologii wierzeń i duchowości w pradziejach. Każdorazowo, konserwatoria będą rozpoczynały się od krótkiego wstępu i charakterystyki zagadnień, które to będą następnie prowadzić do wymiany myśli i przykładów związanych z przejawami życia religijnego w różnych okresach na terenie Europy, a także na innych obszarach. Zajęcia zakończą się generalną refleksję nad problematyką badań archeologicznych dotyczących duchowości społeczeństw dawnych oraz jej interpretacjami.

Renfrew, C., 1994. The archaeology of religion. In: C. Renfrew & E. B. W. Zubrow eds., The ancient mind. Elements of cognitive archaeology, Cambridge University Press, 47-54.

Rowan, Y., M., 2012. Beyond Belief: The Archaeology of Religion and Ritual. Archaeological Papers of the American Anthropological Association, 2/1, 1-10.

Shanks, M., Tilley, C., 2010. Ideology, symbolic power and ritual communication: a reinterpretation of Neolithic mortuary practices. In: I. Hodder ed., Symbolic and Structural Archaeology, Cambridge University Press, 129-154.

Hodder, I., 2019. Religion as a Factor in the Development of Settled Life. In: Hodder, I., ed., Violence and the Sacred in the Ancient Near East, Cambridge University Press, 235-248.

Dalsza literatura zostanie podana na zajęciach.

K_W01 ma pogłębioną wiedzę o miejscu i znaczeniu archeologii w systemie nauk oraz jej specyfice przedmiotowej i metodologicznej

K_W02 zna szczegółowe pojęcia i terminologię stosowaną w archeologii

K_W04 ma uporządkowaną i podbudowaną teoretycznie wiedzę obejmującą dotyczącą kluczowych zagadnień archeologii, obejmującą terminologię, teorie i metodologię

K_W12 zna i rozumie zaawansowane metody analizy oraz interpretacji problemów badawczych z zakresu archeologii, właściwe dla wybranych tradycji, teorii i szkół badawczych

K_U01 wyszukiwać, analizować, selekcjonować i wykorzystywać informacje o źródłach archeologicznych i ich kontekście z wykorzystaniem literatury i mediów elektronicznych, oraz poddawać je krytyce i twórczej interpretacji

K_U03 kreatywnie wykorzystywać istniejące metody i techniki, przystosowując je do potrzeb wynikających ze specyfiki badanych zagadnień

K_U04 formułować problemy badawcze, kreować oryginalne koncepcje, formułować i testować hipotezy w zakresie archeologii

K_U08 prowadzić polemikę naukową

K_U12 prezentować wyniki badań w formie wystąpień ustnych, posługując się specjalistycznym językiem naukowym i właściwą dla archeologii terminologią.

K_K03 oceny niepowtarzalnej wartości źródeł archeologicznych i ich roli w odtwarzaniu przeszłości człowieka

K_K05 wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury kultury i ma świadomość potrzeby analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia przeszłości człowieka

Przygotowanie do zajęć, referat ustny wraz z prezentacją, krótka forma pisemna.