Scandinavia in the Viking Age

Zajęcia poświęcone są dziejom Skandynawii w okresie wikińskim. Zostaną omówione

kwestie dotyczące życia i śmierci wikingów oraz ich wypraw grabieżczych, handlowych i

osadniczych. Kto był wikingiem i dlaczego, jak było zorganizowane społeczeństwo

wikińskie, jak wyglądała ich gospodarka i osadnictwo. Omówione zostaną kierunki ekspansji

wikingów oraz przyczyny ich wypraw. Przedstawiony zostanie również świat wierzeń i

mitów wikingów oraz ich sztuka. Wspomniana zostanie także kwestia obecności i roli

Skandynawów na ziemiach polskich w okresie wczesnego średniowiecza.

Zajęcia poświęcone są dziejom Skandynawii w okresie wikińskim. Zostaną omówione

kwestie dotyczące życia i śmierci wikingów oraz ich wypraw grabieżczych, handlowych i

osadniczych. Kto był wikingiem i dlaczego, jak było zorganizowane społeczeństwo

wikińskie, jak wyglądała ich gospodarka i osadnictwo. Omówione zostaną kierunki ekspansji

wikingów oraz przyczyny ich wypraw. Przedstawiony zostanie również świat wierzeń i

mitów wikingów oraz ich sztuka. Wspomniana zostanie także kwestia obecności i roli

Skandynawów na ziemiach polskich w okresie wczesnego średniowiecza.

1.) Wprowadzenie

Wprowadzenie w tematykę zajęć. Lokalizacja, geografia i klimat Skandynawii.

2.) Skandynawia przed epoką wikingów

Przedstawienie dziejów Skandynawii i zamieszkujących ją ludów przed nastaniem epoki

wikińskiej. Okres od początków osadnictwa w Skandynawii u schyłku epoki lodowcowej do

początków epoki wikińskiej.

3.) Wikingowie i epoka wikingów

Znaczenie i pochodzenie nazwy - wiking, kiedy się rozpoczęła i kiedy zakończyła epoka

wikingów. Przyczyny wypraw łupieżczych, handlowych i osadniczych Skandynawów.

4). Społeczeństwo skandynawskie w epoce wikingów

2

Struktura społeczna, Rola kobiet i mężczyzn w społeczeństwie wikińskim. Cykl zycia –

narodziny, życie, śmierć, ślub wikingów. Wygląd i strój, życie domowe.

5). Gospodarka

Działalność gospodarcza Skandynawów w okresie wikińskim - - produkcja żywności, uprawa

roli, hodowla, rzemiosło i handel, wagi, monety i ceny.

6.) Walka i wojna

Broń wikingów, wojownicy Odyna - berserkowie i ulfhednar, kobiety wojowniczki, czy

rzeczywiście istniały?

7.) Religia, mitologia i kult

Mitologia, stworzenie świata, świat bogów, obrzędy religijne, ofiary z ludzi i zwierząt

8). Śmierć i życie po śmierci – zwyczaje pogrzebowe

Krainy zmarłych, jak grzebano wikingów

9.) Żelazem spajane węże - Statki wikingów, podstawa sukcesu

Łódź symbol wikingów, jak wyglądały łodzie, jakie były ich rodzaje, jak je konstruowano i

jak nimi nawigowano

10.) Fara i viking – najazdy, grabieże, eksploracja i osadnictwo

Wyprawy wikingów

10.a.) Preludium – napady na ludy bałtyjskie i fińskie

10.b) Skarby wschodu – wojna i handel z Europą Wschodnią

10.c) Krwiożerczy, gniewny, całkowicie pogański lud – wojenne i łupieżcze wyprawy na

zachód Europy

10.d. Dzicy i zaprzysięgli poganie – ekspansja na południe

10e.) Wikińscy odkrywcy – ekspansja na północ, zasiedlenie Wysp Owczych, Islandii i

Grenlandii, odkrycie Ameryki

10.b) Skarby wschodu – wojna i handel z Europą Wschodnią

10.c) Krwiożerczy, gniewny, całkowicie pogański lud – wojenne i łupieżcze wyprawy na

zachód Europy

10.d. Dzicy i zaprzysięgli poganie – ekspansja na południe

10e.) Wikińscy odkrywcy – ekspansja na północ, zasiedlenie Wysp Owczych, Islandii i

Grenlandii, odkrycie Ameryki

3

11.) Sztuka wikingów

Jak wikingowie zdobili swoje wytwory, style w sztuce wikingów (Borre, Jelling, Mammen,

Ringerike, Urnes), wizerunki i symbole oraz narzędzia i techniki.

12.) Młot i krzyż – chrystianizacja wikingów

Kiedy i jak dokonała się chrystianizacja Skandynawów, misjonarze, rola kobiet.

13.) Powstanie państw skandynawskich

Jak powstawały państwa skandynawskie, kto je stworzył, jakie miało to znaczenie dla

wikingów.

14.) Obecność i rola Skandynawów na ziemiach polskich

Kwestia obecności i roli Skandynawów na ziemiach w dorzeczu Odry i Wisły, czy istnieją

ślady ich pobytu jakie.

15.) Podsumowanie – spuścizna wikingów

Podsumowanie zajęć. Jaką rolę odegrali wikingowie w dziejach i jakie jest ich dziedzictwo.

Władysław Duczko, Ruś wikingów. Historia obecności Skandynawów we

wczesnośredniowiecznej Europie Wschodniej, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2006.

Władysław Duczko, Moce wikingów, t. 1, Światy i zaświaty wczesnośredniowiecznych

Skandynawów (Seria Wikińska Europa), Instytut Wydawniczy Erica, Warszawa 2016.

Maciej Dusza, Krótka historia wikingów, Wydawnictwo Polgraf, Brzezia Łąka 2020.

Robert Ferguson, Młot i krzyż. Nowa historia wikingów, Wydawnictwo Dolnośląskie,

Wrocław 2018.

4

Leszek Gardeła, Magia, kobiety i śmierć w świecie wikingów, Wydawnictwo Triglav,

Szczecin 2019.

Leszek Gardeła, Women and Weapons in the Viking World. Amazons of the North, Oxbow

Books, Oxford-Philadelphia 2021.

Kim Hjardar, Wikingowie. Najeźdźcy z północy (Seria: Kieszonkowa historia),

Wydawnictwo RM, Warszawa 2020.

Kim Hjardar, Wikingowie. Najeźdźcy z morza (Seria: Sekrety historii), Wydawnictwo RM,

Warszawa 2018.

Lech Leciejewicz, Normanowie, Wydawnictwo Templum, Wodzisław Śląski 2015.

Philip Parker, Furia ludzi północy. Dzieje świata wikingów, Dom Wydawniczy Rebis,

Poznań 2016.

Birgit i Peter Sawyer, Medieval Scandinavia. From Conversion to Reformation circa 800-

1500, University of Minnesota Press, Minneapolis-London 1993.

Przemysław Urbańczyk, Zdobywcy Północnego Atlantyku, Wydawnictwo Naukowe

Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2012.

Jonathan Wooding, Wikingowie, Wydawnictwo Wiedza i Życie, Warszawa 2001.

Jan Żak, Wczesnofeudalna Skandynawia, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1969.

Wiedza

• Zna podstawowe pojęcia i terminologię dotyczącą Skandynawii w epoce wikińskiej K_W02

• Ma podstawową wiedzę w zakresie opisu, analizy i interpretacji źródeł historycznych i

archeologicznych dotyczących Skandynawii w epoce wikińskiej K_W03

• Ma szczegółową wiedzę o wybranych społecznościach pradziejowych, starożytnych,

średniowiecznych lub nowożytnych, obejmującą terminologię, teorie i metodologię z zakresu

archeologii K_W05

• Ma podstawową wiedzę o powiązaniach archeologii z innymi dziedzinami oraz

dyscyplinami naukowymi, z obszaru nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych i

ścisłych K_W06

• Zna i rozumie podstawowe metody analizy tekstów starożytnych, średniowiecznych lub

nowożytnych K_W12

5

• Ma podstawowe wiadomości o rozwoju człowieka oraz jego głównych strategiach adaptacji

do różnych warunków środowiskowych K_W14

• Ma ogólną wiedzę na temat właściwości surowców oraz sposobów ich wykorzystania przez

dawne społeczności K_W15

Umiejętności

• Potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje zawarte w

różnych źródłach K_U02

• Potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności w zakresie złożoności i

udziału kultury w ewolucji człowieka K_U05

• Potrafi rozpoznawać różne rodzaje wytworów kultury materialnej łącznie z kontekstem oraz

właściwie je dokumentować i przeprowadzać ich krytyczną analizę i interpretację K_U10

• Ma Potrafi rozpoznawać, analizować i wykorzystywać teksty źródłowe przydatne w pracy i

warsztacie archeologa K_U11

Kompetencje

• Jest gotów do wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności oraz jest

świadomy konieczności konfrontowania ich z opiniami ekspertów K_K01

• uznania istotnego znaczenia pozostałości materialnych, języków starożytnych i źródeł

pisanych jako elementu dziedzictwa kulturowego ludzkości K_K02

• docenić niepowtarzalne wartości źródeł archeologicznych i ich roli w odtwarzaniu

przeszłości człowieka K_K03

• Jest gotów do krytycznej oceny interpretacji źródeł archeologicznych i historycznych i ma

świadomość wieloaspektowości interpretacji, zna główne problemy i metody badawcze

archeologii wczesnego średniowiecza; K_K04

• Jest gotów do wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury

kultury i ma świadomość potrzeby analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia

przeszłości człowieka; K_K05

zaliczenie pisemne na ocenę