Metrology in archaeology

Celem zajęć jest zwrócenie uwagi na znaczenie metrologii historycznej w procesie

poznawania historii kultury. Podstawą źródłową omawianej dziedziny nauki są nie

tylko przekazy pisane, ale również źródła archeologiczne, które dostarczają coraz więcej

nowych i ważnych informacji z zakresu metrologii. Na zajęciach omówiona zostanie

podstawowa problematyka związana z metrologią historyczną i rola metrologii w

poznawaniu historii politycznej i gospodarczej danego obszaru oraz życia codziennego

jego dawnych mieszkańców. Wymienione zagadnienia dotyczyć będą głównie

starożytności i średniowiecza.

Zakres badawczy metrologii historycznej (archeologicznej) jest bardzo rozległy. Na

zajęciach omówione zostaną najważniejsze zagadnienia związane z metrologią, takie

jak: sposoby liczenia, mierzenia (odległości, powierzchni, pojemności, kątów), ważenia,

odmierzania czasu, określania wartości – (numizmatyka) w starożytności i w

średniowieczu. Uwzględniona zostanie również problematyka dotycząca dawnych miar i

układów miar oraz nazw związanych z miernictwem. Podstawą źródłową będą nie tylko

przekazy pisane, ikonografia, ale i zachowane różne przyrządy służące do wykonywania

pomiarów, w tym pochodzące z badań archeologicznych. Interesujące są badania nad

sposobem posługiwania się nimi. Jednak celem nadrzędnym tych zajęć będzie

wykazanie, że metrologia jest jedną z ważniejszych dróg prowadzących do poznawania

historii politycznej i gospodarczej oraz kultury, również życia codziennego. Nie można

pominąć i tego, że metrologia dostarcza ciekawych informacji o samym człowieku, jego

inteligencji, wyobraźni, pamięci, wiedzy i umiejętności rozwiązywania codziennych

problemów. Warto też wspomnieć, że duża część tej wiedzy wynikała z obserwacji

zjawisk natury (nieba, zwierząt, roślin, własnego ciała). Wśród wniosków końcowych

powinna się znaleźć ważna refleksja, że duża część „metrologii historycznej” nadal nam

towarzyszy jako metrologia współczesna.

Literatura podstawowa

1. Adamczyk J., Płacidła w Europie Środkowej i Wschodniej w średniowieczu,

Warszawa 2004.

2. Entwistle Ch., Byzantine Weights, [w:] A.E. Laiou (red.), The Economic History of

Byzantium. From the Seventh through the Fifteenth Century, Washington, 2002.

3. Kula W., Metrologia historyczna: uwagi o jej zadaniach badawczych, Przegląd

Historyczny, t. 50, nr 2, 1959, s. 248-272.

4. Kula W., Miary i ludzie, Warszawa 1970.

5. Nikodem J., Sikorski D. A., Vademecum historyka mediewisty,Warszawa 2012.

6. Robson E., Mathematics in Ancient Iraq. A social History, Princeton, Oxford 2008.

7. Wipszycka-Bravo E., Metrologia, w: Vademecum historyka starożytnej Grecji i

Rzymu. Źródłoznawstwo starożytności klasycznej, tom I/II, Warszawa 2001.

Podany spis literatury zostanie uzupełniony w trakcie realizacji programu zajęć.

Wiedza – absolwent zna i rozumie:

K_W01 – ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu metrologii archeologicznej i

historycznej w systemie nauk, społeczno-kulturowej przeszłości człowieka oraz o jej

specyfice przedmiotowej i metodologicznej.

K_W02 – zna szczegółowe pojęcia i terminologię stosowane w metrologii.

K_W06 – ma szczegółową, specjalistyczną wiedzę o wybranych zagadnieniach

związanych z metrologią archeologiczną i historyczną (pradziejową, starożytną i

średniowieczną) obejmującą terminologię, teorie i metodologię.

K_W08 – ma uporządkowaną wiedzę o systemach metrycznych i ich rozwoju u

dawnych społeczeństw oraz ich głównych strategiach adaptacji, np. do innych

warunków geopolitycznych, gopodarczych itp.

K_W09 – zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów

kultury, w tym związanych z metrologią, właściwe dla wybranych tradycji, teorii i szkół

badawczych w zakresie archeologii.

K_W11- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji informacji zawartych

w publikacjach naukowych dotyczących metrologii.

K_W12 – zna i rozumie podstawowe metody analizy tekstów starożytnych i

średniowiecznych dotyczących metrologii.

K_W14 – ma podstawowe wiadomości o rozwoju człowieka oraz jego głównych

strategiach adaptacji do różnych warunków środowiskowych, które można poznać na

podstawie metrologii.

K_W15 – ma ogólną wiedzę na temat właściwości surowców oraz sposobów ich

wykorzystania przez dawne społeczności w produkcji narzędzi służących do liczenia,

mierzenia i ważenia.

Ponadto ma świadomość:

że badania z zakresu metrologii archeologicznej mają charakter badań

interdyscyplinarnych;

że stanowiska archeologiczne są potencjalnie bogatym źródłem informacji o dawnym

miernictwie i systemach metrycznych;

ma świadomość, że podstawa współczesnej metrologii powstała w starożytności.

Umiejętności – absolwent potrafi:

K_U01 – wyszukiwać, analizować, selekcjonować i wykorzystywać informacje o

źródłach związanych z metrologią archeologiczną i historyczną oraz o ich kontekście

z wykorzystaniem literatury i mediów elektronicznych oraz poddawać je krytyce i

twórczej interpretacji.

K_U02 - samodzielnie rozpoznawać, analizować, wykorzystywać, klasyfikować i

interpretować źródła archeologiczne związane z metrologią archeologiczną i

historyczną dobierając właściwe metody analityczne, dokonując ich krytycznej analizy i

twórczej interpretacji.

K_U03 – kreatywnie wykorzystywać istniejące metody i techniki przystosowując je do

potrzeb wynikających ze specyfiki badanych zagadnień społecznych.

K_U17 – przygotować wysąpienie ustne na temat szczegółowych zgadanień z dziedziny

metrologii archeologicznej i historycznej.

K_U20 – przygotować pracę pisemną dotyczącą szczegółowych zgadanień z dziedziny

metrologii archeologicznej i historycznej z wykorzystaniem różnych materiałów

źródłowych.

K_U26 – wyszukiwać możliwości poszerzania wiedzy z zakresu metrologii poza

uczelnią.

Ponato potrafi, w razie konieczności, liczyć, ważyć, mierzyć dawnymi metodami.

Kompetencje społeczne - absolwent jest gotów do:

K_K01 – wykorzystywania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności z zakresu

metrologii oraz do konfrontowania ich z opiniami ekspertów.

K_K02 – uznania istotnego znaczenia artefaktów, ekofaktów i źrodeł pisanych

związanych z metrologią archeologiczną i historyczną jako elementów dziedzictwa

kulturowego ludzkości.

K_K03 – oceny niepowtarzalnej wartości źródeł archeologicznych i ich roli w

odtwarzaniu przeszłości człowieka, w tym poznawania dawnych społeczności poprzez

metrologię.

K_K04 – krytycznej oceny interpretacji źródeł archeologicznych i historycznych

dotyczących metrologii i ma świadomość ich wieloaspektowej interpretacji.

K_K05 – wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury

kultury i ma świadomość potrzeby analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia

przeszłości człowieka, w tym historii społeczeństw na podstawie metrologii.

K_K06 – upowszechniania wiedzy na temat dziedzictwa kulturowego, w tym metrologii

archeologicznej i historycznej oraz podkreślania jej znaczenia dla zrozumienia procesu

przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych od czasów najdawniejszych do

współczesności.

K_K07 – krzewienia wiedzy na temat odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa

kulturowego, w tym znalezisk związanych z metrologią.

K_K11 – propagowania problematyki etycznej związanej z rzetelnością i uczciwością

naukową oraz przyjmowania odpowiedzialności za trafność podejmowanych decyzji w

trakcie pozyskiwania źródeł archeologicznych, które mogą być podstawą źródłową

metrologii archeologicznej i historycznej.

K_K12 – uznania i poszanowania różnych punktów widzenia determinowanych różnym

podłożem kulturowym w badaniach historycznych.

Podstawą zaliczenia jest obecność na zajęciach i praca pisemna na jeden z trzech

podanych wcześniej tematów. Pracę będzie można przesłać pocztą elektroniczną do

końca zimowej sesji egzaminacyjnej.

Zaliczenie jest na ocenę.