Analysis of Literary Texts

Ćwiczenia mają charakter teoretyczno-analityczny. Zgodnie z metodami obowiązującymi w nauce, należącymi do podstawowego wykształcenia polonisty, studenci szkolą się w analizie literaturoznawczej, która:

- podejmuje podstawowe problemy poetologiczne w konfrontacji z materiałem literackim różnych epok, nurtów i konwencji, reprezentatywnym dla różnych form artystycznych;

- stanowi nie tylko praktyczne zastosowanie narzędzi dostarczanych przez poetykę, ale prowadzi do ich weryfikacji i modernizacji zgodnie z zasadami poetyki historycznej

- pogłębia świadomość warsztatu literaturoznawczej analizy i interpretacji;

- uczy wykorzystania wiedzy poetologiczno-teoretycznej w badaniach historycznoliterackich i historyczno-kulturowych

- wprowadza do operowania tekstem literackim jako inspiracją i materiałem do podjęcia i rozważenia zagadnienia teoretycznego.

Analiza dzieła literackiego prowadzona jest w Zakładzie Poetyki, Teorii Literatury i Metodologii Badań Literackich.

Zakład Poetyki, Teorii Literatury i Metodologii Badań Literackich, który odpowiada za ćwiczenia z analizy dzieła literackiego, traktuje ten przedmiot (podobnie jak poetykę z elementami teorii literatury na roku I) jako jeden z podstawowych w literaturoznawstwie. Głównym celem ćwiczeń jest wykształcenie u studentów nawyku wielopłaszczyznowej analizy tekstu, która pozwala zrekonstruować jego właściwy macierzysty kontekst i zaktywizować możliwie najpełniejszy, uzasadniony horyzont interpretacyjny. Oznacza to naukę takich form analizy, które nie są zredukowane do potrzeb jednej dyscypliny, metodologii, tematyki itd., lecz pozwalają studentowi na sprawne wykorzystywanie zdobytych umiejętności w dalszej edukacji historycznoliterackiej i teoretycznoliterackiej oraz w badaniach nad literaturą prowadzonych z perspektywy historycznoliterackiej, kulturoznawczej, socjologicznej i transdyscyplinarnej.

Na ćwiczeniach badane są dzieła:

- pochodzące z różnych epok;

- ukształtowane w różnych warunkach historycznych, kulturowych, społecznych;

- różniące się między sobą strukturą kompozycyjną, gatunkową, stylistyczną, tematyczną;

- przynależące do odmiennych konwencji literackich i w różny sposób odnoszące się do konwencji literackich.

Nauka analizy prowadzona jest na ćwiczeniach metodycznie, to znaczy z wykorzystaniem:

- gruntownej znajomości poetyki teoretycznej i historycznej oraz elementów teorii literatury, zgodnie z wymaganiami egzaminacyjnymi z tego przedmiotu;

- wiedzy studentów z zakresu językoznawstwa, kulturoznawstwa, historii filozofii, historii literatury polskiej, zdobytej do tej pory na studiach;

- artykułów teoretycznych z zakresu poetyki, teorii literatury i analizy dzieła literackiego.

Analiza z jednej strony kształtuje się więc w relacji do poetyki, z drugiej zaś strony sama jestem przedmiotem refleksji teoretycznej. Ćwiczenia z analizy dzieła literackiego na roku II stanowią logiczny pomost między ćwiczeniami z poetyki z elementami teorii literatury na roku I a wykładem z elementów teorii literatury na roku III.

Ważny element kształcenia z analizy dzieła literackiego stanowi pisemna praca semestralna, która ma potwierdzić warsztatowe kwalifikacje studenta w zakresie opisu i analizy tekstu artystycznego, w tym również umiejętność samodzielnego gromadzenia rozpraw teoretycznych na dany temat, wyszukiwania kanonicznych analiz danego tekstu i korzystania z nich przy analizie wybranego tekstu literackiego.

© 2009 Program przedmiotu analiza dzieła literackiego na kierunku filologia polska na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego stanowi własność intelektualną pracowników Zakładu Poetyki, Teorii Literatury i Metodologii Badań Literackich w rozumieniu prawa autorskiego.

Literatura pomocnicza do ćwiczeń z analizy dzieła literackiego

1. Analizy i interpretacje [w:] Poetyka (Genologia. Interpretacje), t. 3, pod red. D. Ulickiej, Warszawa 1997.

2. Eugeniusz Czaplejewicz, Poezja jako dialog, Warszawa 1981.

3. Dramat polski. Interpretacje, pod red. J. Ciechowicza i Z. Majchrowskiego, cz. 1 i 2, Gdańsk 2001.

4. Umberto Eco, Sześć przechadzek po lesie fikcji, przeł. J. Jarniewicz, Kraków 1995.

5. Wincenty Grajewski, Jak czytać utwory fabularne?, Warszawa 1980.

6. Zdzisława Kopczyńska, O wersyfikacji „Walca” Czesława Miłosza, „Pamiętnik Literacki” 1981, z. 4.

7. Liryka polska. Interpretacje, pod red. J. Prokopa i J. Sławińskiego, Kraków 1971 (i wyd. nast.)

8. Maria Renata Mayenowa, O sztuce czytania wierszy, Warszawa 1964.

9. Zofia Mitosek, Poznanie (w) powieści – od Balzaka do Masłowskiej, Kraków 2003.

10. Nowela, opowiadanie, gawęda. Interpretacje małych form narracyjnych, pod red. K. Bartoszyńskiego, M. Jasińskiej-Wojtkowskiej, S. Sawickiego, Warszawa 1979.

11. Lucylla Pszczołowska, Dlaczego wierszem?, Warszawa 1964 (i wyd. nast.)

12. Zdzisława Kopczyńska, Lucylla Pszczołowska, Znaczenie i wartość form wersyfikacyjnych w kontekście literackim epoki (na materiale poezji polskiego baroku), „Pamiętnik Literacki” 1969, z. 3.

13. Teresa Dobrzyńska, Bohomaz i bachór. Z zagadnień stylistyki wypowiedzi w kontaktach różnojęzykowych, w: Literatura – dziedzictwo – historia, Warszawa 2006.

14. Dawid Hopensztand, Mowa pozornie zależnaw kontekście „Czarnych skrzydeł”, w; Stylistyka teoretyczna w Polsce, pod red. K. Budzyka, warszawa 1946.

15. Roman Jakobson, Claude Levi-Strauss, „Koty” Baudelaire’a, w; Sztuka interpretcji, t. 1, Wrocław 1971.

16. Jan Kordys, Don Juan i Pan Niedziela, „Przestrzenie Teorii” 2008, t. 8.

17. Jean Rousset, „Pani Bovary” albo powieść o niczym, w: Szkoła Genewska w krytyce, wyb. H. Chudak, red. J. Żurowska, M. Żurowski, Warszawa1998.

18. Leo Spitzer, Perspektywizm czasowy w „Don Kichocie”, w: Karl Vossler, Leo Spitzer, Studia stylistyczne, Warszawa1972.

19. Siergiej Awierincew, W poszukiwaniu symboliki mitu o Edypie, w: tegoż, Na skrzyżowaniu tradycji, Warszawa 1988.

20. Olga Freudenberg, Ślepiec nad urwiskiem, w; tejże, Semantyka kultury, Kraków 2009.

Student:

- czyta z filologiczną wnikliwością tekst literacki, wskazując możliwe alternatywne sposoby jego interpretacji

- potrafi zastosować różne, odpowiednie dla danego dzieła, techniki analityczne do tekstów zróżnicowanych gatunkowo i stylistycznie, pochodzących z różnych epok;

- potrafi określić istotny dla zrozumienia dzieła kontekst historyczny, społeczno-kulturowy, sytuacyjny;

- poprawnie wykorzystuje w praktyce analitycznej wiedzę z zakresu wersologii, genologii, tekstologii, narratologii, dramatologii, stylistyki i kompozycji literackiej.

Znajomość strategii analizy wypracowanych w ramach tylko jednej metodologii lub na przykładzie utworów tylko jednego gatunku bądź jednej epoki nie jest honorowana jako wystarczająca do zaliczenia ćwiczeń z analizy dzieła literackiego .

Podstawowe warunki zaliczenia ćwiczeń:

- uprzednie zaliczenie ćwiczeń z poetyki z elementami teorii literatury;

- uzyskanie oceny pozytywnej z pracy analitycznej napisanej przez studenta pod kierunkiem wykładowcy z Zakładu Poetyki, Teorii Literatury i Metodologii Badań Literackich.

Kryteria oceny pracy:

- poprawność rozumienia tekstu;

- umiejętność określenia miejsca utworu wobec historycznie narzuconych norm i konwencji;

- poprawna kwalifikacja gatunkowa utworu, prawidłowe wskazanie rozbieżności w stosunku do obowiązującego w epoce wzorca gatunku oraz sposobów wykorzystania w utworze składników różnych wzorców gatunkowych;

- poprawna charakterystyka stylu i kompozycji,

- rozpoznanie systemu wersyfikacyjnego i struktury składniowo-wersyfikacyjnej w przypadku utworu wierszowanego;

- identyfikacja figur brzmieniowych, tropów i chwytów intertekstualnych oraz metatekstowych, jak również określenie sposobu ich funkcjonowania w utworze;

- rozpoznanie stylów wypowiedzi językowej i gatunków mowy, zastosowanych w utworze, a także stopnia i kierunku ich transformacji;

- prawidłowe wyszczególnienie poziomów instancji nadawczej i właściwy opis relacji zachodzących między tymi poziomami, rekonstrukcja cech implikowanego adresata;

- poprawna analiza struktury świata przedstawionego, identyfikacja technik narracyjnych, form podawczych, sposobów przytaczania wypowiedzi postaci, implikowanych aktów mowy;

- umiejętność rozróżnienia funkcji odmiennych form wypowiedzi w przypadku tekstu dramatycznego (tekst główny, tekst poboczny, dialog, monolog, apart, chór itd.);

- opis semantyki różnych poziomów ukształtowania tekstu (brzmienie, układ graficzny, czas, przestrzeń itd.)

- umiejętność profilowania analizy z punktu widzenia różnych ujęć metodologicznych;

- prezentacja różnych kierunków interpretacji utworu.

Ćwiczenia z analizy dzieła literackiego kończą się zaliczeniem na ocenę na podstawie obecności, udziału w zajęciach zgodnie z wymaganiami prowadzącego i pracy analityczno-interpretacyjnej, zaakceptowanej i ocenionej przez prowadzącego zajęcia.