History of Old Polish and Enlightenment Literature for 'Speech Therapy' Specialty

Zajęcia poświęcone są literaturze i szeroko pojętemu piśmiennictwu najwcześniejszych epok w kulturze polskiej: od jej zarania aż do początków wieku XIX. Poprzez kontakt z literackimi świadectwami tamtych czasów student będzie miał sposobność zaznajomić się z różnorakimi aspektami dawnej kultury i – przy uwzględnieniu wewnętrznej dynamiki jej rozwoju – z całą jej specyfiką i charakterystycznymi dla niej prądami.

Ćwiczenia poświęcone są interpretacji najważniejszych dzieł polskiej literatury dawnej (średniowiecznej, renesansowej, barokowej, oświeceniowej) w kontekście szeroko pojętych przemian kultury: w zakresie obyczajowości, estetyki, sztuki, duchowości, filozofii. Umożliwiają rozwijanie umiejętności w zakresie analizy i interpretacji tekstów literackich, przygotowują do pogłębionego rozumienia ich specyfiki, zakodowanych w nich znaczeń i posługiwania się koniecznym do ich pełnej deszyfracji kodem kulturowym. Ułatwiają dostrzeżenie, w jak znaczącym stopniu dawna kultura, w tym takie zjawiska, jak humanizm, kontrreformacja, sarmatyzm, przełom oświeceniowy, kształtują współczesną Polskę oraz tożsamość jej mieszkańców.

Bogurodzica, [w: ] Średniowieczna pieśń religijna polska, oprac. M. Korolko, Wrocław 1980 (BN I 65)

J. Woronczak, Tropy i sekwencje w literaturze polskiej do XVI wieku, Pamiętnik Literacki, R. 43 (1952)

R. Mazurkiewicz, Deesis, Kraków 2002

Kazania świętokrzyskie, [w: ] Chrestomatia staropolska. Teksty polskie do roku 1543, oprac. W. Wydra, W. R. Rzepka, Wrocław 1995

W. Wydra, Wokół fenomenu „Kazań świętokrzyskich”, [w: ] Kazania świętokrzyskie. Nowa edycja, nowe propozycje badawcze, pod red. P. Stępnia, Warszawa 2009

P. Stępień, Przemieniająca miłośc Oblubieńca. „Kazanie na dzień św. Katarzyny”, [w: ] idem, Z literatury polskiego średniowiecza. Studia o czterech tekstach, Warszawa 2003

Skarga umierającego, [w: ] Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1997 (BN I 60)

Ph. Aries, Człowiek i śmierc, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1989

W. Wydra, Z badań nad „Skargą umierającego” i „Dialogiem mistrza Polikarpa ze śmiercią”, Studia Polonistyczne, R. 7 (1980)

M. Włodarski, Ars moriendi w literaturze polskiej XV i XVI wieku, Kraków 1987

Wizja Tnugdala, [w: ] J. Sokolski, Staropolskie zaświaty. Obraz piekła, czyśca i nieba w renesansowej i barokowej literaturze polskiej wobec tradycji średniowiecznej, Wrocław 1994

S. Bylina, Wyobrażenie piekła w średniowiecznej Polsce (XIV-XV w.), Polska sztuka ludowa, R. 40 (1986), nr 1-2

G. Minois, Historia piekła, przekł. A. Kędzierzawska, Warszawa 1996

K. Zalewska-Lorkiewicz, Książę ciemności, Warszawa 1996

Klemens Bolesławiusz, Przeraźliwe echo trąby ostatecznej, wyd. J. Sokolski, Warszawa 2004 (PBS, t. 29)

T. Estreicher, O „Przeraźliwym echu trąby ostatecznej”, Czas, R. 1938, nr 226

J. Kowzan, Quattuor hominum novissima. Dzieje serii tematycznej czterech rzeczy ostatecznych w literaturze staropolskiej, Siedlce 2003

J. Sokolski, Wprowadzenie do lektury, [do: ] K. Bolesławiusz, op. cit.

Cantilena inhonesta, [w: ] Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1997 (BN I 60)

C. Hernas, W kalinowym lesie. U źródeł folklorystyki polskiej, Warszawa 1965

J. Bartmiński, „Jaś koniki poił”. Uwagi o stylu erotyku ludowego, „Teksty” 1974, nr 2

W. R. Rzepka, Dwa średniowieczne polskie listy miłosne, Studia Polonistyczne, R. 8 (1980)

Antologia poezji polsko-łacińskiej 1470-1543, oprac. S. Jelicz, Szczecin 1985 [tu: Filip Kallimach, Do Grzegorza z Sanoka, najwielebniejszego arcybiskupa lwowskiego; Konrad Celtis, Erotyk do Salemiusa Deliusa na powaby wiosny, erotyk o nocy i pocałunkach Hasiliny; Paweł z Krosna, Oda do Apollina; Andrzej Krzycki, O dziewczynie Lidii, O biskupie krakowskim Janie Latalskim, Na tego samego, O pewnym zabawnym zdarzeniu, Jak dziewczyna odpowiedziała księdzu]

A. Nowicki, Grzegorz z Sanoka i Filip Kallimach, [w: ] Z dziejów polskiej myśli filozoficznej i społecznej, t. 1, Warszawa 1956

S. Zabłocki, Poezja polsko-łacińska wczesnego renesansu, [w: ] Problemy literatury staropolskiej, seria 2, Wrocław 1973

A. Jelicz, Konrad Celtis na tle wczesnego Renesansu w Polsce, Warszawa 1956

Pisarze staropolscy. Sylwetki, pod red. S. Grzeszczuka, t. 1, warszawa 1991 [tu: J. Kotarski, Poeta i historyk – Filip Kallimach, J. S. Gruchała, Zmarnowany talent – Andrzej Krzycki]

Jan Kochanowski, Z łacińska śpiewa Słowian Muza, przeł. L. Staff, Warszawa 1982 [tu: Elegie II 1, 4-6]

Jan Kochanowski, Pieśni, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, Wrocław 1997 (BN I 100) [tu: Pieśni II 21, VI z Fragmentów]

T. Ulewicz, Na śladach Lidii Padewskiej, [w: ] Munera litteraria, Poznań 1962

J. Kotarska, Na auzońskich wodach, [w: ] eadem, Erotyk staropolski. Inspiracje i odmiany, Wrocław 1980

Z. Głombiowska, Elegie łacińskie Jana Kochanowskiego, Warszawa 1981

J. Kotarska, Petrarkizm, [hasło w: ] Słownik literatury staropolskiej, pod red. T. Michałowskiej, Wrocław 1998

Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich, oprac. T. Ulewicz, Wrocław 1962 (BN I 3)

J. Abramowska, Tragedia w służbie moralistyki obywatelskiej, [w: ] eadem, Ład i fortuna. O tragedii renesansowej w Polsce, Warszawa 1974

C. Backvis, „Odprawa posłów greckich”. Tragedia klasyczna i dramat polski, [w: ] idem, Szkice o kulturze staropolskiej, Warszawa 1975

Z. Głombiowska, Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich, [w: ] Dramat polski. Interpretacje, pod red. J. Ciechowicza i Z. Majchrowskiego, cz. 1, Gdańsk 2001

Jan Kochanowski, Pieśni, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, Wrocław 1997 (BN I 100) [tu: Pieśni II 12, II 13, II 14]

L. Szczerbicka-Ślęk, Wstęp, [do: ] ibidem

R. Rusnak, Seneka-Kochanowski, Kochanowski-Seneka, Pamiętnik Literacki, R. 99 (2008), z. 3

Horacy, Wybór poezji, oprac. J. Krókowski, Wrocław 1967 (BN II 25) [tu: epod II]

Jan Kochanowski, Pieśni, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, Wrocław 1997 (BN I 100) [tu: Pieśń świętojańska o sobótce - Panna 12]

Daniel Naborowski, Poezje, oprac. J. Niedźwiedź, Kraków 2003 [tu: Pieśń ad imitationem Horatiuszowej ody 'Beatus ille qui procul negotiis']

W. Walecki, Horacjański epod „Beatus ille” w literaturze staropolskiej, Meander, R. 1972, nr 7/8

A. Karpiński, Staropolska poezja ideałów ziemiańskich, Wrocław 1983

Sowiźrzał krotofilny i śmieszny, wyd. R. Grześkowiak, E. Kizik, Gdańsk 2005 [tu: fragmenty]

S. Grzeszczuk, Błazeńskie zwierciadło. Rzecz o humorystyce sowizdrzalskiej Xvi i XVII wieku, Kraków 1970

J. Krzyżanowski, Romans polski wieku XVI, Warszawa 1962

H. Kapełuś, „Sowiźrzał” w polskiej tradycji ludowej, [w: ] Literatura-komparatystyka-folklor, pod red. M. Bokszczanin, S. Frybesa, E. Jankowskiego, Warszawa 1968

Antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku, oprac. S. Grzeszczuk, Wrocław 1985 (BN I 186) [tu: Statut Jana Dzwonowskiego, Nowy Sowiźrzał]

J. Reiss, O rybałtach i kantorach w dawnej Polsce, Lwowskie Wiadomości Muzyczne i Literackie, R. 1928, nr 10

S. Grzeszczuk, Staropolskie potomstwo Sowizdrzała. Plebejski humor literacki, Wrocław 1990

S. Grzeszczuk, Literatura sowizdrzalska, [hasło w: ] Słownik literatury staropolskiej, pod red. T. Michałowskiej, Wrocław 1998

P. Pirecki, Komedia plebejska XVI i XVII wieku. Zarys monograficzny, Łódź 2008

Szymon Szymonowic, Sielanki i pozostałe wiersze polskie, oprac. J. Pelc, Wrocław 2000 (BN I 182) [tu: Dafnis, Kołacze]

A. Krzemińska, Sielanka staropolska. Jej początki, tradycje i główne kierunki rozwoju, Warszawa-Toruń 1979

A. Krzemińska, Sielanka, [hasło w: ] Słownik literatury staropolskiej, pod red. T. Michałowskiej, Wrocław 1998

T. Sinko, Echa klasyczne w literaturze polskiej, Kraków 1923

Hieronim Morsztyn, Światowa rozkosz, oprac. A. Karpiński, Warszawa 1985 (BPS, t. 1)

A. Karpiński, Wprowadzenie do lektury, [do: ] ibidem

R. Grześkowiak, Przewartościowania Hieronima Morsztyna. O nieświetnym świecie „Światowych rozkoszy”, Barok, R. 1994, z. 2

A. Nawarecki, Hieronima Morsztyna zmysłowa miłośc porządku, Ogród, R. 1992, nr 1

Kasper Twardowski, Lekcyje Kupidynowe, wydał R. Grześkowiak, Warszawa 1997 (BPS, t. 7)

R. Grześkowiak, Wprowadzenie do lektury, [w: ] ibidem

L. Kamykowski, Kasper Twardowski. Studium z epoki baroku, Rozprawy Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, R. 65 (1939)

N. Korniłowicz, „Pieśni” i „lekcyje”. Ze świata znaczeń barokowej poezji miłosnej, Barok, R. 1999, nr 1

Jan Andrzej Morsztyn, Utwory zebrane, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1971 [tu: O sobie, Niestatek, Nagrobek kusiowi]

P. Stępień, Jan andrzej Morsztyn (1621-1693): „Żywot ten nasz bez śmierci (…) byłby piękniejszy”, [w: ] idem, Poeta barokowy wobec przemijania i śmierci, Warszawa 1996

A. Nowicka-Jeżowa, Jan Andrzej Morsztyn i Giambattista Marino dialog poetów europejskiego baroku, Warszawa 2000

Giambattista Marino, Adon, przeł. Anonim, oprac. L. Marinelli, K. Mrowcewicz, Rzym-Warszawa 1993 [tu: fragmenty]

K. Chłędowski, Rzym, ludzie baroku, Warszawa 1957 [tu: biogram Giambattisty Marina]

J. K. Goliński, Flora w barokowych ogrodach zmysłów. Rzecz o „Adonie” i jego związkach z ikonografią, Barok, R. 1997, z. 1

L. Marinelli, Polski Adon. O poetyce i retoryce przekładu, Izabelin 1997

Szymon Zimorowic, Roksolanki, oprac. R. Grześkowiak, Warszawa 1999 (BPS, t. 13) [tu: Dziewosłąb, wybrane erotyki]

K. Płachcińska, Logika układu. Ze studiów nad „Roksolankami” Szymona Zimorowica, [w: ] Wśród zagadnień polskiej literatury barokowej, pod red. Z. Nowaka, t. 1, Katowice 1980

P. Stępień, Szymon Zimorowic (1608 lub 1609-1629): „życ wiecznie”, [w: ] idem, Poeta barokowy wobec przemijania i śmierci, Warszawa 1996

Zbigniew Morsztyn, Emblemata, oprac. J. i P. Pelcowie, Warszawa 2001 [tu: wybrane emblematy]

J. Pelc, Obraz-słowo-znak, Wrocław 1973

M. Hanusiewicz, Święte i zmysłowe w poezji polskiego baroku, Lublin 1998

M. Hanusiewicz, Pięc stopni miłości. O wyobraźni erotycznej w polskiej poezji barokowej, Warszawa 2004

Jan Andrzej Morsztyn, Utwory zebrane, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1971 [tu: Wiejski żywot]

Zbigniew Morsztyn, Wybór wierszy, oprac. J. Pelc, Wrocław 1975 (BN I 215) [tu: Votum]

Staropolska poezja ziemiańska, oprac. J. Gruchała i S. Grzeszczuk, Warszawa 1998 [tu: J. Gawiński, Żywot ziemiański i dworski]

M. Piszczakowski, Wieś w literaturze polskiego renesansu, Kraków 1959

A. Karpiński, Staropolska poezja ideałów ziemiańskich, Wrocław 1983

Stanisław Herakliusz Lubomirski, Ermida królewna pasterska, [w: ] Dramat staropolski. Antologia, t. 5, oprac. J. Lewański, Warszawa 1963

A. Krzewińska, Uwagi o „Ermidzie” – udramatyzowanej sielance Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, [w: ] O dawnym dramacie i teatrze, Wrocław 1971

A. Karpiński, Topografia prywatności „wielkiego człowieka”. O Arkadiach Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, [w: ] Literatura polskiego baroku w kręgu idei, Lublin 1995

Adam Naruszewicz, Liryki wybrane, oprac. J. W. Gomulicki, Warszawa 1964 [tu: Balon]

Stanisław Trembecki, Wiersze wybrane, oprac. J. W. Gomulicki, Warszawa 1965 [tu: Oda nie do druku]

S. Falkowski, Achilles kawy nie pijał. Dwie pochwały dorobku ludzkości w wierszach Naruszewicza i Krasickiego, Polonistyka, R. 1991, nr 4

J. Snopek, Oświecenie i Objawienie. Z dziejów libertynizmu w Polsce, Wrocław 1986

Franciszek Zabłocki, Sarmatyzm, oprac. L. Biernacki, Wrocław 1951 (BN I 115)

J. Maciejewski, Sarmatyzm, [hasło w: ] Słownik literatury polskiego oświecenia, pod. red. T. Kostkiewiczowej, Wrocław 1996, s. 548-554

D. Ratajczakowa, Komedia oświeconych 1752-1795, Warszawa 1993

T. Witczak, Paradoksy „Sarmatyzmu”, [w: ] Dramaty Franciszka Zabłockiego: interpretacje, Wrocław 2000

Ignacy Krasicki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, oprac. M. Klimowicz, Wrocław 1975 (BN I 41)

I. Watt, Narodziny powieści: studia o Defoe’ em, Richardsonie i Fieldingu, przeł. A. Kreczmar, Warszawa 1973 [tu: rozdział 1]

A. Cieński, Narodziny powieści w Polsce, Nurt, R. 1975, nr 5 (61)

T. Kostkiewiczowa, Kilka uwag o „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadkach”, Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, R. 1993

Ignacy Krasicki, Wybór liryków, oprac. S. Graciotti, Wrocław 1985 (BN I 252) [tu: Pszczoły, Do księdza plebana, Osobnośc, Do Boga, Gdybym ja był Szwajcarem…]

S. Graciotti, Liryczny świat Krasickiego, Pamiętnik Literacki, R. 71 (1980), z. 2

T. Kostkiewiczowa, Uwagi o poetyce wierszy lirycznych Krasickiego, Roczniki Humanistyczne, R. 1971, z. 1

Alojzy Feliński, Barbara Radziwiłłówna, [w: ] Polska tragedia neoklasycystyczna, oprac. D. Ratajczak, Wrocław 1988 (BN I 260)

D. Ratajczak, Wstęp, [do: ] ibidem

Z. Przychodniak, Alojzy Feliński, Barbara Radziwiłłówna, [w: ] Dramat polski. Interpretacje, pod red. J. Ciechowicza i Z. Majchrowskiego, cz. 1, Gdańsk 2001

Po ukończeniu przedmiotu student:

- dysponuje podstawami wiedzy o dawnej literaturze i kulturze polskiej, przy uwzględnieniu dynamiki jej rozwoju oraz właściwego dla niej kontekstu europejskiego

- trafnie rozpoznaje związki pomiędzy dawnymi tekstami a charakterystycznymi dla średniowiecza i epoki nowożytnej prądami filozoficznymi, konwencjami estetycznymi i zjawiskami kulturowymi i społecznymi

- rozumie znaczenie takich terminów, jak humanizm, reformacja, kontrreformacja, horacjanizm, imitatio, pareneza, klasycyzm, konceptyzm, sarmatyzm, sentymentalizm, rokoko

- zna podstawowe uprawiane w epokach dawnych gatunki literackie i trafnie wskazuje ich wyznaczniki w wybranych tekstach

- dokonuje analizy tekstów literackich powstałych w okresie staropolskim i w twórczy sposób je interpretuje, znajdując dla nich właściwy kontekst literacki, historyczny i kulturowy

- w krytyczny sposób analizuje zjawiska literackie i kulturowe charakterystyczne dla epok dawnych

- poprawną polszczyzną formułuje myśli i sądy, z powodzeniem podejmuje dyskusję, wykazuje się umiejętnością logicznego argumentowania i egzemplifikowania

Obecność na zajęciach, przygotowanie do ćwiczeń (znajomość stanu badań, tekstów źródłowych, posiadanie kserokopii tekstów źródłowych w trakcie zajęć), aktywność (uczestnictwo w dyskusji), zaliczenie testów kontrolnych oraz złożenie pracy zaliczeniowej na określony w konsultacjach z prowadzącym zajęcia temat. Pozytywne zaliczenie zajęć i pozytywna ocena z pracy zaliczeniowej stanowią warunki konieczne do dopuszczenia słuchacza do egzaminu ustnego, którego szczegółowe wymagania określa indywidualnie egzaminator. Ocena z egzaminu jest oceną końcową z przedmiotu.