Literature of "positivism" and "modernism" in a geographical perspective

Podczas seminarium najważniejsze problemy antropologiczne literatury polskiej tworzonej przez „pozytywistów” i „modernistów” zostaną podjęte z uwzględnieniem jej geograficznego zróżnicowania oraz z założeniem uprzywilejowania kategorii miejsca (jako przestrzennego usytuowania autora oraz obiektu jego artystycznego zainteresowania). Rozmaite impulsy metodologiczne, będące konsekwencją zwrotu topograficznego w literaturoznawstwie, wyzyskane zostaną do sproblematyzowania na nowo dystynktywnych zagadnień literatury i kultury drugiej połowy XIX i początku XX wieku.

Podczas seminarium najważniejsze problemy antropologiczne literatury polskiej tworzonej przez „pozytywistów” i „modernistów” zostaną podjęte z uwzględnieniem jej geograficznego zróżnicowania oraz z założeniem uprzywilejowania kategorii miejsca (jako przestrzennego usytuowania autora oraz obiektu jego artystycznego zainteresowania). Rozmaite impulsy metodologiczne, będące konsekwencją zwrotu topograficznego w literaturoznawstwie, wyzyskane zostaną do sproblematyzowania na nowo dystynktywnych zagadnień literatury i kultury drugiej połowy XIX i początku XX wieku. Przedmiotem seminaryjnych dyskusji będą m. in.: odmienność warunków uprawiania twórczości literackiej w trzech zaborach i na emigracji oraz ich konsekwencje, relacja centrum-prowincja i jej literackie reprezentacje, kierunki zależności i wpływów w obszarze regionalnie podzielonej kultury europejskiej, literackie świadectwa tożsamości umiejscowionej i wykorzenionej, przemieszczenie (podróż, wędrówka, przeprowadzka) jako doświadczenie pisarskie i jako temat literacki, literackie zapisy lokalności i pograniczności. Do wspólnej lektury wybrane zostaną utwory zróżnicowane pod względem rodzajowym i gatunkowym: teksty powieściowe i nowelistyczne, poezja, korespondencja pisarzy, wspomnienia, eseistyka, reportaże – zarówno autorów wskazanych przykładowo przy niektórych tematach zajęć, jak i innych.

Seminarium magisterskie przygotowuje studentów do pisania prac dyplomowych. Stwarza podstawy do rozwijania zainteresowań naukowych uczestników i podjęcia przez nich samodzielnej pracy badawczej. Poszerza i profiluje zgodnie z tytułową tematyką wiedzę z zakresu literatury i kultury drugiej połowy XIX wieku, zapoznaje z nowymi metodologiami badań literaturoznawczych, kształtuje naukowy warsztat pracy badacza, uwzględniający używanie technik informacyjno-komunikacyjnych.

Literatura pomocnicza [lista tekstów literackich do omówienia na seminarium zostanie przygotowana w porozumieniu ze studentami i dostosowana do ich zainteresowań oraz planów związanych z pracą dyplomową]

Bogusław Bakuła, Kolonialne i postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (zarys problematyki), „Teksty Drugie” 2006, nr 6.

Biografia, geografia, kultura literacka, red. J. Ziomek, J. Sławiński, Wrocław 1975.

Edward Boniecki, „Stanowiliśmy odrębną grupę…”. Cztery studia o modernizmie warszawskim, Warszawa 2020.

Małgorzata Czermińska, Miejsca autobiograficzne: propozycja w ramach geopoetyki, „Teksty Drugie” 2011, nr 5

Elżbieta Dąbrowicz, Biografia transgraniczna. Migracje jako problem tożsamości w polskim wieku XIX, „Białostockie Studia Literaturoznawcze” 2010, nr 1.

Doświadczenie prowincji w literaturze polskiej II połowy XIX i XX wieku, red. E. Paczoska, R. Chodźko, Białystok 1993.

Eliza Orzeszkowa. Pamięć kultury, red. naukowa J. Ławski i S. Musijenko, Białystok-Grodno 2019.

Grażyna Halkiewicz-Sojak, Słowiańszczyzna, w: Słownik polskiej krytyki literackiej 1764-1918. Pojęcia – terminy – zjawiska – przekroje, t. 2, Warszaw-Toruń 2016.

Wacław Forajter, Kolonizator skolonizowany. Przypadek Sygurda Wiśniowskiego, Katowice 2014.

Elżbieta Konończuk, Mapa w interdyscyplinarnym dialogu geografii, historii i literatury, „Teksty Drugie” 2011, nr 5

Elżbieta Konończuk, Geograficzno-historyczny aspekt procesu literackiego, w: Kulturowa historia literatury, red. A. Łebkowska, W. Bolecki, Warszawa 2015.

Janina Kulczycka-Saloni, Stolica czy stolice? Warszawa, Kraków, Lwów, „Pamiętnik Słowiański” 1991, nr 41.

Jan Majda, Młodopolskie Tatry literackie, Kraków 1999.

Dawid Maria Osiński, Ze Szkoły Głównej w świat. Dybowski, Rejchman, Wokulski, w: Szkoła Główna. Kręgi wpływów 2, red. U. Kowalczuk, Ł. Książyk, Warszawa 2019.

Ewa Paczoska, Zakopiańskie środowisko artystyczne przełomu wieków. Poszukiwania artystyczne i duchowe, w: Wybory wartości. Inteligencja polska u schyłku XIX i na początku XX wieku, red. E. Rekłajtis, Lublin 1996.

Problemy literatury i kultury modernizmu w Europie Środkowo-Wschodniej (1867–1918), t. 1: Teksty doświadczenia, t. 2: Doświadczenia tekstu, red. naukowa E. Paczoska, I. Poniatowska, M. Chmurski, Warszawa 2017.

Regionalizm literacki w Polsce. Zarys historyczny i wybór źródeł, red. Z. Chojnowski, M. Mikołajczak, Kraków 2016.

Andrzej Romanowski, Pozytywizm na Litwie. Polskie życie kulturalne na ziemiach litewsko-białorusko-inflanckich w latach 1864-1904, Kraków 2003.

Elżbieta Rybicka, Modernizowanie miasta. Zarys problematyki urbanistycznej w nowoczesnej literaturze polskiej, Kraków 2003.

Elżbieta Rybicka, Zwrot topograficzny w badaniach literackich: od poetyki przestrzeni do polityki miejsca, w: Kulturowa teoria literatury 2: poetyki, problematyki, interpretacje, red. T. Walas, R. Nycz, Kraków 2012.

Katarzyna Sadkowska, Lwowska krytyka literacka 1894-1914. Tendencje i problemy, Warszawa 2015.

Edward W. Said, Orientalizm, przeł. M. Wyrwas-Wiśniewska, Poznań 2005.

Karl Schlögel, W przestrzeni czas czytamy. O historii cywilizacji i geopolityce, przeł. I. Drozdowska, Ł. Musiał, Poznań 2009.

Ewa Śledź-Tierling, Mit Kresów w prozie Marii Rodziewiczówny, Szczecin 2002.

Larry Wolff, Idea Galicji. Historia i fantazja w kulturze politycznej Habsburgów, Kraków 2021.

Franciszek Ziejka, Paryż młodopolski, Warszawa 1993.

WIEDZA (Absolwent zna i rozumie: )

- fakty z zakresu literaturoznawstwa w stopniu pozwalającym mu napisać pracę dyplomową z historii literatury drugiej połowy XIX i początku XX wieku

- metodologie literaturoznawcze (szczególnie te najściślej powiązane z profilem problemowym seminarium)

- w stopniu pogłębionym miejsce i znaczenie literaturoznawstwa w relacji do innych dyscyplin naukowych oraz jego najnowszą specyfikę przedmiotową i metodologiczną

- w stopniu pogłębionym terminologię i teorie z zakresu historii literatury, zwłaszcza drugiej połowy XIX i początku XX wieku

- w stopniu pogłębionym diachroniczny charakter kształtowania się koncepcji badań literaturoznawczych, ze szczególnym uwzględnienie badań nad literaturą „pozytywizmu” i „modernizmu”

- w stopniu pogłębionym dynamikę rozwoju procesu historycznoliterackiego oraz tematy i idee pisarskie, ze szczególnym uwzględnieniem literatury polskiej drugiej połowy XIX i początku XX wieku;

- w stopniu pogłębionym rolę refleksji z zakresu innych nauk humanistycznych i nauk społecznych w procesie analizy historycznoliterackiej;

- w stopniu pogłębionym wpływ dzieł literackich na dzieje kultury polskiej i kształtowanie się świadomości kulturowej, cywilizacyjnej i społecznej;

- w stopniu pogłębionym metody interpretacji i analizy dzieł literackich pisanych przez pozytywistów i modernistów

- prawne i etyczne uwarunkowania przedsiębiorczości, działalności naukowej i zawodowej związanej z filologią polską oraz reguły zarządzania zasadami własności intelektualnej;

UMIEJĘTNOŚCI (Absolwent potrafi: )

- napisać dłuższą spójną pracę naukową:

- opartą na precyzyjnie sformułowanej wyjściowej tezie i wyrazistych pytaniach badawczych;

- wykorzystującą świadomie wybraną metodę badawczą;

- poprawną i konsekwentną pod względem metodologicznym;

- właściwie osadzoną w samodzielnie zrekonstruowanym i krytycznie rozpoznanym stanie badań;

- popartą zgromadzonym materiałem dowodowym;

- składającą się z argumentów logicznie prowadzących do konkluzji;

- eksponującą celowość i atrakcyjność poruszanej problematyki;

- poprawną pod względem językowym, także w zakresie korzystania ze stylu naukowego;

- obudowaną poprawnie i kompletnie sporządzonymi przypisami i bibliografią;

- mieszczącą się w obowiązujących limitach objętości (K_U01, K_U02, K_U05, K_U06, K_U10, K_U11)

- ustnie zaprezentować swoje badania na każdym ich etapie,

- precyzyjnie definiując założenia i cele badawcze;

- dokonując właściwej selekcji problemów, przykładów i argumentów;

- uzasadniając celowość i atrakcyjność omawianej problematyki;

- wypowiadając się językiem bogatym, poprawnym, także w zakresie użycia stylu naukowego;

- utrzymując uwagę słuchaczy;

- wykorzystując przejrzyste techniki informacyjno-komunikacyjne do prezentacji badań (np. handouty, prezentacje multimedialne)

- dyskutując w sposób rzeczowo uargumentowany;

- mieszcząc się w założonym limicie czasowym wystąpienia (K_U01, K_U02, K_U05, K_U06, K_U08, K_U13)

- student potrafi także samodzielnie podejmować i inicjować zespołowe i indywidualne działania naukowe;

- wszechstronnie wykorzystywać innowacyjne narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla literaturoznawstwa;

- planować własną ścieżkę rozwoju intelektualnego i ukierunkowywać innych w tym zakresie;

KOMPETENCJE SPOŁECZNE (Absolwent jest gotów do: )

- organizowania własnego warsztatu badawczego i krytycznej oceny swoich dokonań;

- pracy w grupie, wspierania procesu twórczego innych osób (K_K01, K_K03);

- wzięcia odpowiedzialności za trafność przekazywanej wiedzy, kierując się uczciwością i rzetelnością naukową oraz zasięgając w razie potrzeby opinii ekspertów;

- doceniania różnorodności i wielości opinii i kultur (K_K04);

- uznania znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych;

- uznania znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych;

- wykorzystania kompetencji literaturoznawczych w działaniu na rzecz i organizowaniu życia kulturalnego regionu, kraju, Europy.

Podstawa zaliczenia seminarium na I roku: obecność, bieżące przygotowanie do zajęć i aktywny udział w dyskusjach, realizacja projektu studenckiego (jego forma zostanie ustalona z uczestnikami seminarium na początku zajęć).

Podstawa zaliczenia seminarium na II roku: obecność, bieżące przygotowanie do zajęć i aktywny udział w dyskusjach, złożenie pracy magisterskiej.

Praca magisterska musi dowodzić umiejętności prowadzenia badań naukowych przez studenta i sprawdzać efekty uczenia się w zakresie:

• pogłębionej i uszczegółowionej znajomości dziedziny, której dotyczy praca;

• poprawnego posługiwania się specjalistycznym językiem i terminologią właściwymi dla wybranego obszaru badań;

• świadomego posługiwania się uzasadnioną metodologią badawczą;

• samodzielnego zbierania materiałów badawczych potrzebnych do pracy, rozpoznawania stanu badań nad podjętym zagadnieniem, hierarchizowania uzyskanej wiedzy;

• samodzielnego formułowania hipotez i sądów badawczych, polemiki z innymi stanowiskami;

• samodzielnego formułowania uzasadnionych wniosków badawczych;

• sporządzania przypisów i bibliografii.

Objętość pracy: od 3 do 5 arkuszy wydawniczych (120-200 tys. znaków).

Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych) nie ma możliwości zaliczenia zajęć.

Nakład pracy na I roku seminarium: 16 ECTS = 400-480 godz., w tym 60 godz. uczestnictwa w seminarium i 340-410 godz. pracy własnej studenta (bieżące przygotowanie do zajęć, projekt studencki, wstępna wersja pracy magisterskiej).

Nakład pracy na II roku seminarium: 25 ECTS = 625-750 godz., w tym 60 godz. uczestnictwa w seminarium i 565-690 godz. pracy własnej studenta (bieżące przygotowanie do zajęć, napisanie pracy magisterskiej).