History of Polish Language

Przedmiot ma na celu zapoznanie studentów z dziejami polszczyzny i najważniejszymi tendencjami w jej rozwoju.

Wykład:

1. Historia języka polskiego jako dyscyplina językoznawcza i jej nauki pomocnicze. Wewnątrz- i zewnątrzjęzykowe kryteria periodyzacji dziejów polszczyzny.

2. Rozwój słownictwa polskiego – zmiany ilościowe i jakościowe, warstwa podstawowa i rozwojowa na przykładzie leksykalnego dziedzictwa prasłowiańskiego we współczesnej polszczyźnie oraz terminologii specjalnej i słownictwa ogólnego w różnych fazach rozwojowych polszczyzny.

3. Pochodzenie polskiego języka literackiego (problemy dyskusyjne, m.in. udział poszczególnych dialektów w kształtowaniu polskiego języka literackiego).

4. Łacina jako język o wysokim prestiżu i jej wpływ na rozwój języka polskiego.

5. Socjologiczne aspekty rozwoju polszczyzny literackiej: środowiska piszące, edukacja w średniowieczu i epoce nowożytnej, mody i aspiracje kulturowe.

6. Przekłady Pisma Świętego i ich rola w kształtowaniu się języka literackiego. Działalność translatorska jako czynnik stylo- i normotwórczy.

7. Kształtowanie się normy językowej w XVI wieku (rola drukarzy, polemiki językowe, ortografie, gramatyki, autorytety językowe, wzrost świadomości językowej).

8. Polszczyzna XVI wieku. Odrodzenie – historia, język i kultura. Polska i łacińska twórczość Jana Kochanowskiego.

9. Barok w języku – polszczyzna XVII wieku.

10. Socjolekt szlachecki.

11. Polszczyzna regionalna epok dawnych.

12. Polszczyzna XVIII wieku. Oświecenie – zmiany w pojmowaniu roli języka narodowego.

13. „Językowa dziewiętnastowieczność”: literatura – polityka – język. Zróżnicowanie rozwoju polszczyzny na terenach 3 zaborów.

14. Polszczyzna XX wieku.

15. Z zagadnień języka autorów – Adam Mickiewicz w dziejach języka polskiego.

Ćwiczenia:

1. Źródła badań historycznojęzykowych - literatura piękna z różnych epok, teksty użytkowe, dokumenty, wypowiedzi o języku, gwary ludowe itp. świadectwa.

2. Cyfrowe korpusy tekstów dawnych.

3. Kultura staropolska w świetle słownictwa.

4. Nazwy własne w „Bulli gnieźnieńskiej” – analiza semantyczna i strukturalna.

5-6. Wpływy języków obcych na polszczyznę i wpływ polszczyzny na inne języki. Kontakty polszczyzny z językami: czeskim, niemieckim, węgierskim, językami orientalnymi i ruskimi, włoskim, francuskim, rosyjskim, angielskim.

7 Język polski na kresach Rzeczypospolitej: polszczyzna północno- i południowokresowa.

8-9. Leksyka dawna - słownictwo dotyczące różnych dziedzin życia (ubrania, rzemiosło, handel, swoi – obcy, nazwy roślin, środki transportu…) i nauki (terminologia) w historii polszczyzny. Zmiany znaczeniowe wyrazów.

10. Rozwój wiedzy o języku polskim – rola i znaczenie podręczników gramatyki (doba średniopolska i nowopolska).

11. Dzieje polskiej grafii i ortografii.

12. Stylizacja i jej typy w tekstach kultury (na wybranych przykładach archaizacji i stylizacji gwarowej). Typy archaizmów.

13. Dawne style i gatunki użytkowe.

14. Język wybranego autora.

15. Sprawdzian.

Student

WIEDZA

1. Potrafi zdefiniować przedmiot i cele historii języka polskiego jako dyscypliny badawczej.

2. Potrafi wymienić główne tendencje rozwojowe polszczyzny.

3. Potrafi scharakteryzować chronologiczne fazy rozwoju polszczyzny na płaszczyźnie wszystkich podsystemów języka.

4. Potrafi wymienić i scharakteryzować najważniejsze czynniki mające wpływ na rozwój polszczyzny z poszczególnych okresach.

5. Zna i rozumie na poziomie podstawowym rolę refleksji literaturoznawczej i językoznawczej w kształtowaniu kultury.

6. Ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu filologii polskiej w relacji do innych nauk oraz o specyfice przedmiotowej i metodologicznej filologii polskiej, w szczególności metod badawczych historii języka polskiego.

7. Zna podstawową terminologię językoznawczą w języku polskim, w szczególności tę dotyczącą historii języka polskiego.

8. Ma podstawową wiedzę o powiązaniach historii języka polskiego z innymi dziedzinami nauki i dyscyplinami naukowymi.

9. Zna zależności między głównymi subdyscyplinami historii języka polskiego.

10. Ma uporządkowaną wiedzę ogólną i szczegółową obejmującą terminologię, teorie i metodologie z zakresu językoznawstwa diachronicznego.

11. Zna i rozumie diachroniczny charakter kształtowania się koncepcji badań językoznawczych.

UMIEJĘTNOŚCI

1. Potrafi wskazać elementy języka świadczące o wpływie poszczególnych dialektów na powstanie i rozwój języka polskiego.

2. Potrafi wskazać przykłady działania różnych tendencji w rozwoju języka.

3. Wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i wykorzystuje informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych, w szczególności sprawnie posługuje się różnego rodzaju słownikami.

4. Pisząc pracę zaliczeniową, samodzielnie zdobywa wiedzę i rozwija umiejętności badawcze, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego.

5. Umie posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla filologii polskiej.

6. Czyta, interpretuje i analizuje teksty o charakterze naukowym i poprawnie stosuje poznaną terminologię językoznawczą.

7. Ma umiejętność właściwego doboru argumentów, z wykorzystaniem poglądów innych autorów, oraz umiejętność poprawnego formułowania wniosków, które wykorzystuje przy pisaniu pracy zaliczeniowej.

8. Dobiera strategie argumentacyjne, na poziomie elementarnym konstruuje krytyczne argumenty, formułuje odpowiedzi na krytykę.

9. Prowadzi na poziomie podstawowym pracę badawczą pod kierunkiem opiekuna naukowego lub kierownika zespołu badawczego.

10. Klasyfikuje wybrane leksemy ze względu na źródło i rodzaj zapożyczenia.

12. Wykorzystuje narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla filologii polskiej, w szczególności nowoczesne narzędzia badawcze – kwerendy słownikowe (słowniki elektroniczne).

11. Wskazuje i opisuje zmiany znaczeniowe, które zaszły w wybranych wyrazach.

12. Wykorzystuje słowniki historyczne i etymologicznie zgodnie z ich przeznaczeniem.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

1. Docenia znaczenie badań diachronicznych.

2. Ma świadomość znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych.

3. Jest świadomy posiadanej przez siebie wiedzy i zna zakres nabytych umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju.

4. Umie współpracować w grupie i jest otwarty na nowe idee i gotów do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów.

5. Rozumie problematykę etyczną związaną z odpowiedzialnością za trafność przekazywanej wiedzy, z uczciwością naukową oraz rzetelnością i uczciwością w sytuacji prowadzenia sporów naukowych i ideowych.

6. Wykazuje motywację do zaangażowanego uczestnictwa w życiu naukowym i kulturalnym.

7. Ma świadomość znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych.

8. Traktuje język jako integralną część kultury i historii danego narodu.

Warunki zaliczenia przedmiotu:

Zaliczenie wykładu oraz ćwiczeń.

Ocena końcowa z przedmiotu - z egzaminu pisemnego.

Do egzaminu zerowego mogą przystąpić studenci, którzy uzyskali zaliczenie z wykładu i ocenę co najmniej 4,5 z ćwiczeń.

Zaliczenie z wykładu student otrzymuje na podstawie:

1. Obecności na wykładzie (dopuszczalne 2 nieobecności nieusprawiedliwione, większa liczba wymaga przedstawienia usprawiedliwienia) ;

2. Testu na koniec semestru.

Od roku akademickiego 2023/2024 zaliczenie z wykładu nie jest warunkiem przystąpienia do egzaminu, jednak egzamin końcowy obejmuje również materiał wykładowy.

Zaliczenie z ćwiczeń student otrzymuje na podstawie:

1. Obecności i aktywności na ćwiczeniach.

2. Zadań, prac grupowych i testów cząstkowych.

Dopuszczalne są 2 nieobecności nieusprawiedliwione, większa liczba nieobecności wymaga przedstawienia usprawiedliwienia.

Metody weryfikacji efektów kształcenia:

1. krótkie testy;

2. praca ze słownikami i tekstami dawnymi;

3. ocena bieżącego przygotowania studenta do zajęć dydaktycznych;

4. egzamin pisemny.

W wypadkach uzasadnionych - po konsultacji z kierownikiem jednostki dydaktycznej - zajęcia mogą być przeprowadzone zdalnie z wykorzystaniem platformy uniwersyteckiej Kampus oraz narzędzi Google lub aplikacji Zoom.

Brak.