History of Polish Language

Przedmiot ma na celu zapoznanie studentów z dziejami polszczyzny i najważniejszymi tendencjami w jej rozwoju.

Wykład:

1. Historia języka polskiego jako dyscyplina językoznawcza i jej nauki pomocnicze. Wewnątrz- i zewnątrzjęzykowe kryteria periodyzacji dziejów polszczyzny.

2. Rozwój słownictwa polskiego – zmiany ilościowe i jakościowe, warstwa podstawowa i rozwojowa na przykładzie leksykalnego dziedzictwa prasłowiańskiego we współczesnej polszczyźnie oraz terminologii specjalnej i słownictwa ogólnego w różnych fazach rozwojowych polszczyzny.

3. Pochodzenie polskiego języka literackiego (problemy dyskusyjne, m.in. udział poszczególnych dialektów w kształtowaniu polskiego języka literackiego).

4. Łacina jako język o wysokim prestiżu i jej wpływ na rozwój języka polskiego.

5. Socjologiczne aspekty rozwoju polszczyzny literackiej: środowiska piszące, edukacja w średniowieczu i epoce nowożytnej, mody i aspiracje kulturowe.

6. Przekłady Pisma Świętego i ich rola w kształtowaniu się języka literackiego. Działalność translatorska jako czynnik stylo- i normotwórczy.

7. Kształtowanie się normy językowej w XVI wieku (rola drukarzy, polemiki językowe, ortografie, gramatyki, autorytety językowe, wzrost świadomości językowej).

8. Polszczyzna XVI wieku. Odrodzenie – historia, język i kultura. Polska i łacińska twórczość Jana Kochanowskiego.

9. Barok w języku – polszczyzna XVII w.

10. Socjolekt szlachecki.

11. Polszczyzna regionalna epok dawnych.

12. Polszczyzna XVIII wieku. Oświecenie – zmiany w pojmowaniu roli języka narodowego.

13. „Językowa dziewiętnastowieczność”: literatura – polityka – język. Zróżnicowanie rozwoju polszczyzny na terenach 3 zaborów.

14. Polszczyzna XX wieku.

15. Z zagadnień języka autorów – Adam Mickiewicz w dziejach języka polskiego.

Ćwiczenia:

1. Źródła badań historycznojęzykowych - literatura piękna z różnych epok, teksty użytkowe, dokumenty, wypowiedzi o języku, gwary ludowe itp. świadectwa.

2. Cyfrowe korpusy tekstów dawnych.

3. Kultura staropolska w świetle słownictwa.

4. Nazwy własne w „Bulli gnieźnieńskiej” – analiza semantyczna i strukturalna

5-6. Wpływy języków obcych na polszczyznę i wpływ polszczyzny na inne języki. Kontakty polszczyzny z językami: czeskim, niemieckim, węgierskim, językami orientalnymi i ruskimi, włoskim, francuskim, rosyjskim, angielskim.

7 Język polski na kresach Rzeczypospolitej: polszczyzna północno- i południowokresowa.

8-9. Leksyka dawna - słownictwo dotyczące różnych dziedzin życia (ubrania, rzemiosło, handel, swoi – obcy, nazwy roślin, środki transportu…) i nauki (terminologia) w historii polszczyzny. Zmiany znaczeniowe wyrazów.

10. Rozwój wiedzy o języku polskim – rola i znaczenie podręczników gramatyki (doba średniopolska i nowopolska).

11. Dzieje polskiej grafii i ortografii.

12. Stylizacja i jej typy w tekstach kultury (na wybranych przykładach archaizacji i stylizacji gwarowej). Typy archaizmów.

13. Dawne style i gatunki użytkowe.

14. Język wybranego autora.

15. Sprawdzian.

Literatura:

Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku, t. 1-6, Warszawa 2007-2016.

Dubisz S., Język, historia, kultura, t. 1. (wykłady, studia, analizy), t. 2. (wykłady, studia, szkice), t. 3. (wykłady, rozprawy, rozważania), Warszawa 2002, 2007, 2012.

Encyklopedia wiedzy o języku polskim (hasła: onomastyka, toponomastyka, nazwy miejscowe – podział).

Handke K., Cechy polszczyzny testamentów Jakuba i Joanny Wejherów, [w:] Polszczyzna regionalna Pomorza, t. 3, red. K. Handke, Wrocław 1989.

Jefimow R., Fonetyka języka polskiego nauczanego w Gdańsku w XVII wieku, Gdańsk 1979

Jefimow R., Z dziejów języka polskiego w Gdańsku. Stan wiedzy o polszczyźnie w XVII wieku, Gdańsk 1970.

Kaleta Z., Nazwisko w kulturze polskiej, Warszawa 1998.

Klemensiewicz Z., Historia języka polskiego, Warszawa 1974 i wyd. nast.

Kowalik-Kaleta Z., Historia nazwisk polskich na tle społecznym i obyczajowym (XII-XV wiek), t. 1, Warszawa 2007.

Kowalska A., Dzieje języka polskiego na Górnym Śląsku w okresie habsburskim (1525–1742), Wrocław 1986.

Książek-Bryłowa W., Język druków zamojskich z XVII wieku, [w:] Polszczyzna regionalna w okresie renesansu i baroku, red. H. Wiśniewska, Cz. Kosyl, Wrocław 1984.

Kurzowa Z., Język Wileńszczyzny i Kresów północno-wschodnich XVI-XX w., Kraków 2006.

Kurzowa Z., Polszczyzna Lwowa i Kresów południowo - wschodnich do 1939 roku, Kraków 2006.

Matuszczyk B., Regionalizmy polszczyzny literackiej drugiej połowy XVI wieku w świetle języka przekładów Biblii. Zagadnienie normy językowej, „Roczniki Humanistyczne. Językoznawstwo” TNKUL 37-38, 989-1990, z. 6.

Pihan-Kijasowa A., Literacka polszczyzna Kresów północno-wschodnich XVII wieku. Fonetyka, Poznań 1999.

Pihan-Kijasowa A., O regionalności siedemnastowiecznych kazań pogrzebowych. Część 1: druki lubelskie, „Poznańskie Studia Polonistyczne” Seria Językoznawcza,20, 2013, nr 2, 159-171. https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pspsj/article/view/1976/1940

Polskie nazwy własne: encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa–Kraków 1998.

Rybicka-Nowacka H., Szkice z dziejów polskiego języka literackiego, Warszawa 1990.

Rzepka W.R., Odbicie historii narodu polskiego w dziejach rozwoju języka polskiego, "Nurt" 1971, nr 1, s. 28-38.

Rzepka W.R., , Odrębność regionalna polszczyzny literackiej w Wielkopolsce w XVI – XVIII wieku [w:] Munera linguistica Ladislao Kuraszaszkiewicz dedicata, red. M. Basaj, Z. Zagórski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1993, s. 275-282.

Skubalanka T., Historyczna stylistyka języka polskiego, Warszawa 1984.

Stieber Z., O typach polszczyzny regionalnej XVII wieku, w: Świat językowy Słowian, Warszawa 1974.

Stieber Z., Udział poszczególnych dialektów w formowaniu polskiego języka literackiego [w:] tegoż, Świat językowy Słowian, Warszawa 1974, s. 272-294.

Urbańczyk S., Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław 1979.

Urbańczyk S., Sytuacja językowa w Polsce XVII wieku, „Język Polski” 1999, z. 3, s. 187-198.

Walczak B., Zarys dziejów języka polskiego, wyd. I Poznań 1995, wyd. II Wrocław 1999.

Walczak B., Mazurek Dąbrowskiego (uwagi językowo-stylistyczne), „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” 1999, t. 6, s. 57-64.

Winiarska I.,Wymowa regionalna a norma języka literackiego w dawnej polszczyźnie, Mówi się, czyli o wymowie i wymowności Polaków: materiały IX Forum Kultury Słowa, Szczecin, 9-11 października 2013, red. Ewa Kołodziejek, Agnieszka Choduń, Szczecin 2016, s. 61–82.

Wiśniewska H., Regionalizmy czy kolokwializmy? (na przykładzie księgi złoczyńców z lat 1644–1647), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 1986, 12.

Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław 1993, s. 191–211 (lub wyd. popraw. Lublin 2001).

Internetowe witryny edukacyjne:

Elektroniczny Korpus Tekstów Polskich z XVII i XVIII wieku (do 1772 r.): https://ijp.pan.pl/nauka-i-badania/projekty/projekty-zrealizowane/elektroniczny-korpus-tekstow-polskich-z-xvii-i-xviii-w-do-1772/

Ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego. Internetowe kompendium edukacyjne, red. W. Decyk-Zięba, A. Kepińska, M. Kresa, A. Piotrowska, I. Stąpor: www.gramatyki.uw.edu.pl

Słownik historyczny terminów gramatycznych, red. W. Decyk-Zięba, M. Kresa, I. Stąpor: https://shtg.uw.edu.pl/

Słownik pojęciowy języka staropolskiego, red. dr hab. Bożena Sieradzka-Baziur, prof. IJP PAN i Ignatianum: http://spjs.ijp.pan.pl/spjs/strona/kartaTytulowa.

Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny, pod red. M. Bańki, M. Majdak, M. Czeszewskiego: www.leksykografia.uw.edu.pl

XVI-wieczne przekłady Ewangelii, red. I. Winiarskiej-Górskiej: www.ewangelie.uw.edu.pl

Literatura uzupełniająca:

Bajerowa I., Badania języka osobniczego jako metodologiczny problem historii języka, [w:] Język osobniczy jako przedmiot badań lingwistycznych, red. J. Brzeziński, Zielona Góra 1988, s. 7–14.

Bajerowa I., Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław 1964.

Bajerowa I., Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, t. 1-2, Katowice 1986, 1992.

Bajerowa I., Strukturalna interpretacja historii języka, „Język Polski” 1969, z. 2, s. 81–103.

Bargieł M., 1969, Cechy dialektyczne polskich zabytków rękopiśmiennych pierwszej połowy XVI wieku, Wrocław-Warszawa-Kraków.

Barok w polskiej kulturze, literaturze i języku. Materiały konferencji naukowej, red. M. Stępień, S. Urbańczyk, Warszawa 1992.

Bartnicka B., Studia nad językiem pisarzy, Warszawa 1992.

Basaj M., Siatkowski J., Bohemizmy w języku polskim: słownik, Warszawa 2006.

Bielenin-Lenczowska K., Rodzina, ród, pokrewieństwo w perspektywie lingwistyczno-antropologicznej, Warszawa 2008.

Bieniewicz J., Kształtowanie się polskiego języka nauk matematyczno-przyrodniczych, Opole 2002.

Borawski S., Furdal A., Wybór tekstów do historii języka polskiego, Warszawa 2003.

Borejszo M., Gwarowe nazwy ubiorów w „Słowniku warszawskim” , Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza t. 20, 2013), z. 2, s. 59-72 https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pspsj/article/view/1893/1866

Borejszo M., Nazwy ubiorów we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2001.

Borejszo M., Nazwy ubiorów w języku polskim do roku 1600, Poznań 1990.

Brzezinowa M., Język ludowy na oświeceniowej scenie, „Język Polski" 1976, z. 5.

Buttler D., Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa 1978.

Bystroń J.S., Nazwiska polskie, Warszawa 1993.

Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka religijnego, red. Z. Leszczyński, Lublin 1998.

Decyk W., Kształtowanie się świadomości językowej w XVI wieku, „Poradnik Językowy" 1997, z. 9.

Długosz-Kurczabowa K., Wyrazy, które intrygowały i które intrygują, Warszawa 2015.

Dubisz S., Archaizacja w XX-wiecznej polskiej powieści historycznej o średniowieczu, Warszawa 1991 – rozdział: Archaizmy i archaizacja w utworze literackim, s. 21–38.

Dubisz S., Język i polityka, Warszawa 1992.

Dubisz S., O „urządzeniu” kuchni Króla JM Stanisława Augusta, „Napis” I, Warszawa 1994, s. 113-134.

Dubisz S., O zachowaniu się przy stole, „Poradnik Językowy” 2019/4, s. 60-74http://www.poradnikjezykowy.uw.edu.pl/

Fros H., Sowa F., Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny, wyd. 4, Kraków 1995.

Godyń J., 1984, Elementy polszczyzny regionalnej w strukturze barokowych wierszy (kilka uwag), [w:] Polszczyzna regionalna w okresie renesansu i baroku, red. H. Wiśniewska i Cz. Kosyl, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź, s. 69-81.

Grzenia J., Słownik imion, Warszawa 2002.

Handke K., (red.), 1993, Region, regionalizm. Pojęcia i rzeczywistość. Zbiór studiów, Warszawa.

Handke K., 1986, Polszczyzna regionalna – problematyka i stan badań [w:] Polszczyzna regionalna Pomorza, t. 1, red. K. Handke, Wejherowo, s. 7-2.

Hawrysz M., Obraz Polaków w katalogach władców z okresu I Rzeczpospolitej w kontekście badań nad tożsamością narodową, [w:] Współczesny i dawny obraz mężczyzny w języku, red. L. Mariak, J. Rychter, Szczecin 2016, s. 43-54.

Hrabec S., Elementy kresowe w języku polskim XVI i XVII w., Poznań 1949.

Jakuba Parkosza „Traktat o ortografii", oprac. Marian Kucała, Warszawa 1985.

Jankowiak L. A., Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1. Początki polskiej renesansowej terminologii medycznej, t. 2. Słownik, Warszawa 2005-2006.

Jankowiak L. A., Synonimia w polskiej terminologii medycznej drugiej połowy XIX wieku (na podstawie słownika terminologii lekarskiej polskiej z 1881 roku), Warszawa 2015.

Jankowiak L.A., Prasłowiańskie dziedzictwo leksykalne we współczesnej polszczyźnie ogólnej, Warszawa 1997.

Język polski czasu drugiej wojny światowej (1939-1945), red. Irena Bajerowa, Warszawa 1996.

Jodłowski S., Losy polskiej ortografii, Warszawa 1979.

Jurewicz-Nowak M., Zmiany znaczeniowe w polu semantycznym staropolskich nazw środków transportu, [w:] Przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie. Miasto [6], red. M. Święcicka, M. Peplińska, Bydgoszcz 2016, s. 107-123.

Kamieniecki J., Szymon Budny - zapomniana postać polskiej reformacji, Wrocław 2002.

Kamper-Warejko J., Historia polskich nazw roślin występujących w poradniku P. Krescencjusza, „Linguistica Copernicana”, 2014/11, s. 143-158 https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/3495/LinCop.2014.042%2CKamper-Warejko.pdf?sequence=1.

Karaś H., Archaizmy jako wykładniki stylizacji w „Potopie” Henryka Sienkiewicza, „Poradnik Językowy” 2004, z. 9, s. 19-37.

Karaś H., Latynizmy w „Potopie” Henryka Sienkiewicza, [w:] Słowo w różnych kontekstach, red. S. Dubisz, Warszawa 1996.

Karaś H., Rusycyzmy słownikowe w polszczyźnie ogólnej – historia i współczesność, „Poradnik Językowy” 2007, z. 5, s. 25-43.

Karaś H., Rusycyzmy w polszczyźnie okresu zaborów, Warszawa 1996 – wstęp, rozdział I, podsumowanie.

Karpluk M., Słownik staropolskiej terminologii chrześcijańskiej, Warszawa 2001.

Kępińska A., Dawne gramatyki języka polskiego, „Biuletyn informacyjny Biblioteki Narodowej” 2006/179, s. 43-48.

Klemensiewicz Z., Mickiewicz w dziejach języka polskiego [w:] O języku Adama Mickiewicza, red. Z. Klemesiewicz, Wrocław 1959, s. 437-486 lub [w:] W kręgu języka literackiego i artystycznego, Wrocław 1961, s. 233–279.

Klich E., Polska terminologia chrześcijańska, Poznań 1927.

Koronczewski A., Polska terminologia gramatyczna, Wrocław 1961.

Kosyl C., Nazwy osobowe, [w:] Współczesny język polski, Wrocław 1993, s. 423–437.

Kość J., Polszczyzna południowokresowa na polsko-ukraińskim pograniczu językowym w perspektywie historycznej, Lublin 1999.

Kowalska A., 2002, Z historii polszczyzny ogólnej i regionalnej, Katowice.

Kresa M., Antroponimia historycznego pogranicza mazowiecko-podlaskiego w XVIII wieku na przykładzie parafii Stoczek w ówczesnym dekanacie kamieńczykowskim. Imiona, Warszawa 2013,

Kucała M., Polszczyzna dawna i współczesna, Kraków 2000.

Kupiszewski W., Artyzm językowy Jana Kochanowskiego, [w:] Z zagadnień języka pisarzy, Warszawa - Łowicz 2004, 9-16.

Kupiszewski W., Dlaczego Agnieszka a nie Ines? Warszawa 1991.

Kuraszkiewicz W., Uwagi o polszczyźnie regionalnej, [w:] Polszczyzna regionalna w okresie renesansu i baroku, Wrocław 1984, s. 11–20.

Kurzowa Z., Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich w XVI-XX wieku, Warszawa 1993.

Kwapień E., Między słowami a rzeczywistością - wybrane nazwy środków transportu w dziewiętnastowiecznej polszczyźnie, Rozprawy Komisji Językowej, t. LX, s. 165-181.

Linde S.B., Słownik języka polskiego, Warszawa 1951 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-lindego/).

Łuczyński E., Polska terminologia morska I połowy XX wieku: nazwy części jednostki pływającej, Gdańsk 1987.

Łuczyński E., Staropolskie słownictwo związane z żeglugą XV i XVI wiek, Gdańsk 1986.

Malec M., O imionach i nazwiskach w Polsce. Tradycja i współczesność, Kraków 1996.

Michalska P., 2013, Status staropolskich oboczności wyrazowych w polszczyźnie doby średniopolskiej, Poznań.

Mickiewicz i Kresy, red. Z. Kurzowa i Z. Cygal-Krupowa, Kraków 1999.

Mikołajczak A., Łacina w kulturze polskiej, Wrocław 1998.

Milewski T., Główne etapy rozwoju polskiego języka literackiego, [w:] Z zagadnień językoznawstwa ogólnego i historycznego, Warszawa 1969, s. 377–413.

Młynarczyk E., Polskie słownictwo handlowe XVI i XVII wieku (na materiale krakowskich ksiąg praw miejskich i lustracji królewszczyzn), Kraków 2010.

Niewiara A., Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI-XIX wieku, Katowice 2000.

O języku i stylu Jana Chryzostoma Paska, red. Halina Rybicka-Nowacka, Warszawa 1989.

Orłoś T.Z., Studia Tadeusza Lehra-Spławińskiego nad słownictwem prasłowiańskim, [w:] Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, red. J. Rusek i W. Boryś, Warszawa 1998, s. 319-324.

Ostrowska E., Z dziejów języka polskiego i jego piękna, Kraków 1978.

Pawłowska R., Bogurodzica – język poetycki w epoce św. Wojciecha, [w:] Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego, red. B. Kreja, Gdańsk 1999, s. 35–46.

Pepłowski F., Słownictwo i frazeologia polskiej publicystyki okresu oświecenia i romantyzmu, Warszawa 1961.

Pihan-Kijasowa A., Słownictwo z zakresu handlu w prozie Bolesława Prusa (na tle XIX- wiecznej leksyki handlowej). Studia, Poznań 2012.

Puzynina J., Thesaurus Grzegorza Knapiusza. Siedemnastowieczny warsztat pracy nad językiem polskim, Wrocław 1961.

Rieger J., Siatkowski J., Kontakty polszczyzny z językami słowiańskimi, [w:] Współczesny język polski, s. 511–523 .

Rospond S., Język Renesansu a Średniowiecza na podstawie literatury psałterzowo-biblijnej, [w:] Odrodzenie w Polsce, t. 3, cz. 2, Historia języka, Wrocław 1962, s. 61–181.

Rospond S., Kościół w dziejach języka polskiego, Wrocław 1985.

Rospond S., Mówią nazwy, Warszawa 1976. Rozprawy o historii języka polskiego, red. S. Borawski, Zielona Góra 2005.

Rospond S., Studia nad językiem polskim XVI wieku, Kraków 1949.

Rudnicki M., Językoznawstwo polskie w dobie oświecenia, Poznań 1956.

Rybicka H., Losy wyrazów obcych w języku polskim, Warszawa 1976.

Rymut K., Nazwiska Polaków, Wrocław 1991.

Rymut K., Nazwy miast polskich, Wrocław 1980.

Rzepka W.R., Walczak B., Jak dopełnić znany nam obecnie zasób leksykalny staropolszczyzny, [w:] Studia historycznojęzykowe, t. 1, red. M. Kucała, Z. Krążyńska, Kraków 1994, s. 7–13.

Rzepka W.R., Walczak B., Łukasza Górnickiego teoria kultury języka, [w:] Łukasz Górnicki i jego czasy, Białystok 1993, s. 211–243.

Rzetelska-Feleszko E., Nazwy geograficzne, [w:] Współczesny język polski, op.cit., s. 403–421.

Sajkowski A., Nad staropolskimi pamiętnikami, Poznań 1964.

Siatkowski J., Czesko-polskie kontakty językowe, Warszawa 1996.

Siekierska K., Język Wojciecha Stanisława Chrościńskiego, Wrocław 1974.

Siekierska K., Rzeczywistość w słownikach Knapiusza i Troca, „Prace Filologiczne” 1992, t. XXXVII, s. 259–268.

Sieradzka-Baziur B., Leksyka średniowieczna w Słowniku pojęciowym języka staropolskiego, [w:] W kręgu dawnej polszczyzny II, red. M. Mączyński, E. Horyń, E. Zmuda, Kraków 2016, s. 287-300 (PDF online: https://scholar.google.com/scholar?start=30&q=sieradzka+baziur&hl=pl&as_sdt=0,5).

Sieradzka-Baziur B., Pojęcie edukacja w średniowieczu, [w:] WYCHOWANIE. SOCJALIZACJA. EDUKACJA..., red. M. Chrost, K. Jakubiak, Kraków 2018, s. 169-181 (PDF online: https://www.academia.edu/38163153/Sieradzka-Baziur_Poj%C4%99cie_edukacja_w_%C5%9Bredniowieczu.pdf).

Skorupka S., Rola Samuela Bogumiła Lindego w leksykologii i leksykografii polskiej, „Prace Filologiczne” 1981, t. XXX, s. 49–57.

Skubalanka T., Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje, Wrocław–Warszawa 1984 (wybrane fragmenty).

Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, red. Aleksandra Cieślikowa, t. 1-6, Kraków 2000-2002.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Warszawa 1880-1895 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-geograficzny).

Słownik gwar polskich, oprac. Pracownia Dialektologii Polskiej PAN w Krakowie, t. 1-7, Kraków 1979-2007.

Słownik historyczny terminów gramatycznych

Słownik języka polskiego, red. Jan Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki, t. 1-8, Warszawa 1900-1927 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-warszawski/).

Słownik języka polskiego, red. Witold Doroszewski, Warszawa 1958-1969.

Słownik polszczyzny XVI wieku, red. Stanisław Bąk, Wrocław 1966-2010 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-polszczyzny-xvi-wieku).

Słownik polszczyzny XVII i 1. poł. XVIII wieku: http://sxvii.pl/.

Słownik staropolski, red. Kazimierz Nitsch, Zenon Klemensiewicz, Witold Urbańczyk, Jan Safarewicz, Kraków 1953-2002.

Słownik staropolskich nazw osobowych, red. Witold Taszycki, t. 1-7, Wrocław 1965-1984.

Spis miejscowości w Polsce, red. Grzegorz Strycharz, Katowice 2005.

Spólnik A., Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, Wrocław 1990.

Stachurski E., Słowa-klucze polskiej epiki romantycznej, Kraków 1998.

Stieber Z., Świat językowy Słowian, Warszawa 1974.

Stieber Z., Udział poszczególnych dialektów w formowaniu polskiego języka literackiego, [w tegoż:] Świat językowy Słowian, Warszawa 1974, s. 272–294.

Szczaus A., Leksyka specjalistyczna w „Informacyi matematycznej” Wojciecha Bystrzonowskiego z 1749 roku na tle polszczyzny XVIII wieku, Szczecin 2013.

Szymczak M., Udział Mazowsza w kształtowaniu polskiego języka literackiego, [w:] Z polskich studiów slawistycznych, seria 4, Warszawa 1972.

Szymczak M., Nazwy stopni pokrewieństwa i powinowactwa rodzinnego w historii i dialektach jęz̨yka polskiego, Warszawa 1966.

Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego, red. B. Kreja, Gdańsk 1999.

Urbańczyk S., Jaką polszczyzną mówił Jan Kochanowski i jego rówieśnicy, [w tegoż:] Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław 1979, s. 236–247.

Urbańczyk S., Rozwój słownictwa słowiańskiego w związku z rozwojem średniowiecznych społeczeństw słowiańskich [w tegoż:] Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław 1979, s. 75–84.

Urbańczyk S., Słowniki i encyklopedie, ich rodzaje i użyteczność, Kraków-Katowice 1991.

Walczak B., Kontakty polszczyzny z językami niesłowiańskimi, [w:] Współczesny język polski, s. 499–510.

Walczak B., Między snobizmem i modą a potrzebami języka, czyli o wyrazach obcego pochodzenia w polszczyźnie, Poznań 1987.

Wilkoń A., Dzieje języka artystycznego w Polsce, Kraków 2000.

Winiarska-Górska I., Słownictwo religijne polskiego kalwinizmu od XVI do XVIII wieku (na tle terminologii katolickiej), Warszawa 2004 (wybrane fragmenty).

Winiarska-Górska I., Łukasza Górnickiego sposób mówienia o języku, stylu i komunikacji językowej - sonda słownikowa, [w:] Dworzanin Polski Łukasza Górnickiego, red. J. Dygul, M. Wojtkowska-Maksymik, Warszawa 216, s. 99-120.

Winiarska-Górska I., Język, styl i kulturowa rola XVI-wiecznych protestanckich przekładów Nowego Testamentu na język polski: między nowatorstwem a tradycją], [w:] Polszczyzna biblijna. Między tradycją a współczesnością, t. 1, red. Stanisław Koziara, Wiesław Przyczyna, Tarnów 2009, s. 279-312.

Winiarska-Górska I., Ideologia unitariańska a strategie translatorskie i styl przekładu Nowego Testamentu Marcina Czechowica (1577), "Poznańskie Studia Polonistyczne” Seria Językoznawcza vol. 25 (45), nr 2. DOI: 10.14746/pspsj.2018.25.2.15, s. 277–313.

Winiarska-Górska I., Szesnastowieczne przekłady Pisma Świętego na język polski (1551–1599) jako gatunek nowożytnej książki formacyjnej, Warszawa 2017.

Winiarska-Górska I., Textus vel contextus – non proprie..., czyli o staropolskim rozumieniu tekstu i kontekstu na wybranych przykładach, [w:] Staropolskie Spotkania Językoznawcze 3: Terminy w językoznawstwie synchronicznym i diachronicznym, red. Dorota Rojszczak-Robińska, Olga Ziółkowska, Poznań, Wydawnictwo Rys 2018, s. 225–271.

Wiśniewska H., Kosyl Cz., Polszczyzna regionalna w okresie renesansu i baroku, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1984.

Wiśniewska H., Kulturalna polszczyzna XVII wieku. Na przykładzie Zamościa, Lublin 1994a.

Wiśniewska H., Świat płci żeńskiej baroku zamknięty w słowach, Lublin 2003.

Witaszek-Samborska M., Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2005.

Wörterbuch der deutschen Lehnwörter in der polnischen Schrift- und Standardsprache. Von den Anfängen des polnischen Schrifttums bis in die Mitte des 20. Jahrhunderts. Begonnen, konzipiert und grundlegend redigiert von Andrzej de Vincenz. Zu Ende geführt von Gerd Hentschel; http://www.bkge.de/14451.html (internetowy słownik zapożyczeń niemieckich w polszczyźnie).

Wybór tekstów z dziejów języka polskiego, t. I do połowy XIX wieku, t. II od połowy XIX wieku, red. Marek Cybulski, Łódź 2015.

Zajda A., Staropolska terminologia prawnicza, Kraków 1990.

Zawadzki J.M., 1000 najpopularniejszych nazwisk w Polsce, Warszawa 2000.

Zwoliński P., Gramatyki XVII wieku jako źródło poznania ówczesnej polszczyzny, [w tegoż:] Szkice i studia z zakresu slawistyki, Wrocław 1988, s. 31–66 lub „Poradnik Językowy" 1956, z. 7, 8, 9.

Zwoliński P., Wypowiedzi gramatyków XVI i XVII wieku o dialektyzmach w ówczesnej polszczyźnie [w:] tegoż, Studia i szkice z historii slawistyki, Wrocław – Warszawa – Kraków 1988, s. 67-99.

Żurawska-Chaszczewska J., Słownictwo rzemiosł skórzanych w polszczyźnie historycznej, Poznań 2010.

W wypadkach uzasadnionych - po konsultacji z kierownikiem jednostki dydaktycznej - zajęcia mogą być przeprowadzone zdalnie z wykorzystaniem platformy uniwersyteckiej Kampus oraz narzędzi Google lub aplikacji Zoom.

Warunki zaliczenia przedmiotu:

1. Zaliczenie ćwiczeń.

2. Ocena końcowa z przedmiotu - z egzaminu pisemnego.

Do egzaminu zerowego mogą przystąpić studenci, którzy uzyskali zaliczenie z ćwiczeń na ocenę co najmniej 4.5.

Zaliczenie z wykładu nie jest warunkiem przystąpienia do egzaminu, jednak egzamin końcowy obejmuje również materiał wykładowy.

Zaliczenie z ćwiczeń student otrzymuje na podstawie:

1. Obecności i aktywności na ćwiczeniach (dopuszczalne 2 nieobecności nieusprawiedliwione, większa liczba nieobecności wymaga przedstawienia usprawiedliwienia).

2. Zadań, prac grupowych i testów cząstkowych.

Metody weryfikacji efektów kształcenia:

1. krótkie testy;

2. praca ze słownikami i tekstami dawnymi;

3. ocena bieżącego przygotowania studenta do zajęć dydaktycznych;

4. egzamin pisemny.

Przedmiot ma na celu zapoznanie studentów z dziejami polszczyzny i najważniejszymi tendencjami w jej rozwoju.

Wykład:

1. Historia języka polskiego jako dyscyplina językoznawcza i jej nauki pomocnicze. Wewnątrz- i zewnątrzjęzykowe kryteria periodyzacji dziejów polszczyzny.

2. Rozwój słownictwa polskiego – zmiany ilościowe i jakościowe, warstwa podstawowa i rozwojowa na przykładzie leksykalnego dziedzictwa prasłowiańskiego we współczesnej polszczyźnie oraz terminologii specjalnej i słownictwa ogólnego w różnych fazach rozwojowych polszczyzny.

3. Pochodzenie polskiego języka literackiego (problemy dyskusyjne, m.in. udział poszczególnych dialektów w kształtowaniu polskiego języka literackiego).

4. Łacina jako język o wysokim prestiżu i jej wpływ na rozwój języka polskiego.

5. Socjologiczne aspekty rozwoju polszczyzny literackiej: środowiska piszące, edukacja w średniowieczu i epoce nowożytnej, mody i aspiracje kulturowe.

6. Przekłady Pisma Świętego i ich rola w kształtowaniu się języka literackiego. Działalność translatorska jako czynnik stylo- i normotwórczy.

7. Kształtowanie się normy językowej w XVI wieku (rola drukarzy, polemiki językowe, ortografie, gramatyki, autorytety językowe, wzrost świadomości językowej).

8. Polszczyzna XVI wieku. Odrodzenie – historia, język i kultura. Polska i łacińska twórczość Jana Kochanowskiego.

9. Barok w języku – polszczyzna XVII w.

10. Socjolekt szlachecki.

11. Polszczyzna regionalna epok dawnych.

12. Polszczyzna XVIII wieku. Oświecenie – zmiany w pojmowaniu roli języka narodowego.

13. „Językowa dziewiętnastowieczność”: literatura – polityka – język. Zróżnicowanie rozwoju polszczyzny na terenach 3 zaborów.

14. Polszczyzna XX wieku.

15. Z zagadnień języka autorów – Adam Mickiewicz w dziejach języka polskiego.

Ćwiczenia:

1. Źródła badań historycznojęzykowych - literatura piękna z różnych epok, teksty użytkowe, dokumenty, wypowiedzi o języku, gwary ludowe itp. świadectwa.

2. Cyfrowe korpusy tekstów dawnych.

3. Kultura staropolska w świetle słownictwa.

4. Nazwy własne w „Bulli gnieźnieńskiej” – analiza semantyczna i strukturalna

5-6. Wpływy języków obcych na polszczyznę i wpływ polszczyzny na inne języki. Kontakty polszczyzny z językami: czeskim, niemieckim, węgierskim, językami orientalnymi i ruskimi, włoskim, francuskim, rosyjskim, angielskim.

7 Język polski na kresach Rzeczypospolitej: polszczyzna północno- i południowokresowa.

8-9. Leksyka dawna - słownictwo dotyczące różnych dziedzin życia (ubrania, rzemiosło, handel, swoi – obcy, nazwy roślin, środki transportu…) i nauki (terminologia) w historii polszczyzny. Zmiany znaczeniowe wyrazów.

10. Rozwój wiedzy o języku polskim – rola i znaczenie podręczników gramatyki (doba średniopolska i nowopolska).

11. Dzieje polskiej grafii i ortografii.

12. Stylizacja i jej typy w tekstach kultury (na wybranych przykładach archaizacji i stylizacji gwarowej). Typy archaizmów.

13. Dawne style i gatunki użytkowe.

14. Język wybranego autora.

15. Sprawdzian.

Literatura:

Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku, t. 1-6, Warszawa 2007-2016.

Dubisz S., Język, historia, kultura, t. 1. (wykłady, studia, analizy), t. 2. (wykłady, studia, szkice), t. 3. (wykłady, rozprawy, rozważania), Warszawa 2002, 2007, 2012.

Encyklopedia wiedzy o języku polskim (hasła: onomastyka, toponomastyka, nazwy miejscowe – podział).

Handke K., Cechy polszczyzny testamentów Jakuba i Joanny Wejherów, [w:] Polszczyzna regionalna Pomorza, t. 3, red. K. Handke, Wrocław 1989.

Jefimow R., Fonetyka języka polskiego nauczanego w Gdańsku w XVII wieku, Gdańsk 1979

Jefimow R., Z dziejów języka polskiego w Gdańsku. Stan wiedzy o polszczyźnie w XVII wieku, Gdańsk 1970.

Kaleta Z., Nazwisko w kulturze polskiej, Warszawa 1998.

Klemensiewicz Z., Historia języka polskiego, Warszawa 1974 i wyd. nast.

Kowalik-Kaleta Z., Historia nazwisk polskich na tle społecznym i obyczajowym (XII-XV wiek), t. 1, Warszawa 2007.

Kowalska A., Dzieje języka polskiego na Górnym Śląsku w okresie habsburskim (1525–1742), Wrocław 1986.

Książek-Bryłowa W., Język druków zamojskich z XVII wieku, [w:] Polszczyzna regionalna w okresie renesansu i baroku, red. H. Wiśniewska, Cz. Kosyl, Wrocław 1984.

Kurzowa Z., Język Wileńszczyzny i Kresów północno-wschodnich XVI-XX w., Kraków 2006.

Kurzowa Z., Polszczyzna Lwowa i Kresów południowo - wschodnich do 1939 roku, Kraków 2006.

Matuszczyk B., Regionalizmy polszczyzny literackiej drugiej połowy XVI wieku w świetle języka przekładów Biblii. Zagadnienie normy językowej, „Roczniki Humanistyczne. Językoznawstwo” TNKUL 37-38, 989-1990, z. 6.

Pihan-Kijasowa A., Literacka polszczyzna Kresów północno-wschodnich XVII wieku. Fonetyka, Poznań 1999.

Pihan-Kijasowa A., O regionalności siedemnastowiecznych kazań pogrzebowych. Część 1: druki lubelskie, „Poznańskie Studia Polonistyczne” Seria Językoznawcza,20, 2013, nr 2, 159-171. https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pspsj/article/view/1976/1940

Polskie nazwy własne: encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa–Kraków 1998.

Rybicka-Nowacka H., Szkice z dziejów polskiego języka literackiego, Warszawa 1990.

Rzepka W.R., Odbicie historii narodu polskiego w dziejach rozwoju języka polskiego, "Nurt" 1971, nr 1, s. 28-38.

Rzepka W.R., , Odrębność regionalna polszczyzny literackiej w Wielkopolsce w XVI – XVIII wieku [w:] Munera linguistica Ladislao Kuraszaszkiewicz dedicata, red. M. Basaj, Z. Zagórski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1993, s. 275-282.

Skubalanka T., Historyczna stylistyka języka polskiego, Warszawa 1984.

Stieber Z., O typach polszczyzny regionalnej XVII wieku, w: Świat językowy Słowian, Warszawa 1974.

Stieber Z., Udział poszczególnych dialektów w formowaniu polskiego języka literackiego [w:] tegoż, Świat językowy Słowian, Warszawa 1974, s. 272-294.

Urbańczyk S., Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław 1979.

Urbańczyk S., Sytuacja językowa w Polsce XVII wieku, „Język Polski” 1999, z. 3, s. 187-198.

Walczak B., Zarys dziejów języka polskiego, wyd. I Poznań 1995, wyd. II Wrocław 1999.

Walczak B., Mazurek Dąbrowskiego (uwagi językowo-stylistyczne), „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” 1999, t. 6, s. 57-64.

Winiarska I.,Wymowa regionalna a norma języka literackiego w dawnej polszczyźnie, Mówi się, czyli o wymowie i wymowności Polaków: materiały IX Forum Kultury Słowa, Szczecin, 9-11 października 2013, red. Ewa Kołodziejek, Agnieszka Choduń, Szczecin 2016, s. 61–82.

Wiśniewska H., Regionalizmy czy kolokwializmy? (na przykładzie księgi złoczyńców z lat 1644–1647), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 1986, 12.

Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław 1993, s. 191–211 (lub wyd. popraw. Lublin 2001).

Internetowe witryny edukacyjne:

Elektroniczny Korpus Tekstów Polskich z XVII i XVIII wieku (do 1772 r.): https://ijp.pan.pl/nauka-i-badania/projekty/projekty-zrealizowane/elektroniczny-korpus-tekstow-polskich-z-xvii-i-xviii-w-do-1772/

Ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego. Internetowe kompendium edukacyjne, red. W. Decyk-Zięba, A. Kepińska, M. Kresa, A. Piotrowska, I. Stąpor: www.gramatyki.uw.edu.pl

Słownik historyczny terminów gramatycznych, red. W. Decyk-Zięba, M. Kresa, I. Stąpor: https://shtg.uw.edu.pl/

Słownik pojęciowy języka staropolskiego, red. dr hab. Bożena Sieradzka-Baziur, prof. IJP PAN i Ignatianum: http://spjs.ijp.pan.pl/spjs/strona/kartaTytulowa.

Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny, pod red. M. Bańki, M. Majdak, M. Czeszewskiego: www.leksykografia.uw.edu.pl

XVI-wieczne przekłady Ewangelii, red. I. Winiarskiej-Górskiej: www.ewangelie.uw.edu.pl

Literatura uzupełniająca:

Bajerowa I., Badania języka osobniczego jako metodologiczny problem historii języka, [w:] Język osobniczy jako przedmiot badań lingwistycznych, red. J. Brzeziński, Zielona Góra 1988, s. 7–14.

Bajerowa I., Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław 1964.

Bajerowa I., Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, t. 1-2, Katowice 1986, 1992.

Bajerowa I., Strukturalna interpretacja historii języka, „Język Polski” 1969, z. 2, s. 81–103.

Bargieł M., 1969, Cechy dialektyczne polskich zabytków rękopiśmiennych pierwszej połowy XVI wieku, Wrocław-Warszawa-Kraków.

Barok w polskiej kulturze, literaturze i języku. Materiały konferencji naukowej, red. M. Stępień, S. Urbańczyk, Warszawa 1992.

Bartnicka B., Studia nad językiem pisarzy, Warszawa 1992.

Basaj M., Siatkowski J., Bohemizmy w języku polskim: słownik, Warszawa 2006.

Bielenin-Lenczowska K., Rodzina, ród, pokrewieństwo w perspektywie lingwistyczno-antropologicznej, Warszawa 2008.

Bieniewicz J., Kształtowanie się polskiego języka nauk matematyczno-przyrodniczych, Opole 2002.

Borawski S., Furdal A., Wybór tekstów do historii języka polskiego, Warszawa 2003.

Borejszo M., Gwarowe nazwy ubiorów w „Słowniku warszawskim” , Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza t. 20, 2013), z. 2, s. 59-72 https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pspsj/article/view/1893/1866

Borejszo M., Nazwy ubiorów we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2001.

Borejszo M., Nazwy ubiorów w języku polskim do roku 1600, Poznań 1990.

Brzezinowa M., Język ludowy na oświeceniowej scenie, „Język Polski" 1976, z. 5.

Buttler D., Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa 1978.

Bystroń J.S., Nazwiska polskie, Warszawa 1993.

Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka religijnego, red. Z. Leszczyński, Lublin 1998.

Decyk W., Kształtowanie się świadomości językowej w XVI wieku, „Poradnik Językowy" 1997, z. 9.

Długosz-Kurczabowa K., Wyrazy, które intrygowały i które intrygują, Warszawa 2015.

Dubisz S., Archaizacja w XX-wiecznej polskiej powieści historycznej o średniowieczu, Warszawa 1991 – rozdział: Archaizmy i archaizacja w utworze literackim, s. 21–38.

Dubisz S., Język i polityka, Warszawa 1992.

Dubisz S., O „urządzeniu” kuchni Króla JM Stanisława Augusta, „Napis” I, Warszawa 1994, s. 113-134.

Dubisz S., O zachowaniu się przy stole, „Poradnik Językowy” 2019/4, s. 60-74http://www.poradnikjezykowy.uw.edu.pl/

Fros H., Sowa F., Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny, wyd. 4, Kraków 1995.

Godyń J., 1984, Elementy polszczyzny regionalnej w strukturze barokowych wierszy (kilka uwag), [w:] Polszczyzna regionalna w okresie renesansu i baroku, red. H. Wiśniewska i Cz. Kosyl, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź, s. 69-81.

Grzenia J., Słownik imion, Warszawa 2002.

Handke K., (red.), 1993, Region, regionalizm. Pojęcia i rzeczywistość. Zbiór studiów, Warszawa.

Handke K., 1986, Polszczyzna regionalna – problematyka i stan badań [w:] Polszczyzna regionalna Pomorza, t. 1, red. K. Handke, Wejherowo, s. 7-2.

Hawrysz M., Obraz Polaków w katalogach władców z okresu I Rzeczpospolitej w kontekście badań nad tożsamością narodową, [w:] Współczesny i dawny obraz mężczyzny w języku, red. L. Mariak, J. Rychter, Szczecin 2016, s. 43-54.

Hrabec S., Elementy kresowe w języku polskim XVI i XVII w., Poznań 1949.

Jakuba Parkosza „Traktat o ortografii", oprac. Marian Kucała, Warszawa 1985.

Jankowiak L. A., Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1. Początki polskiej renesansowej terminologii medycznej, t. 2. Słownik, Warszawa 2005-2006.

Jankowiak L. A., Synonimia w polskiej terminologii medycznej drugiej połowy XIX wieku (na podstawie słownika terminologii lekarskiej polskiej z 1881 roku), Warszawa 2015.

Jankowiak L.A., Prasłowiańskie dziedzictwo leksykalne we współczesnej polszczyźnie ogólnej, Warszawa 1997.

Język polski czasu drugiej wojny światowej (1939-1945), red. Irena Bajerowa, Warszawa 1996.

Jodłowski S., Losy polskiej ortografii, Warszawa 1979.

Jurewicz-Nowak M., Zmiany znaczeniowe w polu semantycznym staropolskich nazw środków transportu, [w:] Przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie. Miasto [6], red. M. Święcicka, M. Peplińska, Bydgoszcz 2016, s. 107-123.

Kamieniecki J., Szymon Budny - zapomniana postać polskiej reformacji, Wrocław 2002.

Kamper-Warejko J., Historia polskich nazw roślin występujących w poradniku P. Krescencjusza, „Linguistica Copernicana”, 2014/11, s. 143-158 https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/3495/LinCop.2014.042%2CKamper-Warejko.pdf?sequence=1.

Karaś H., Archaizmy jako wykładniki stylizacji w „Potopie” Henryka Sienkiewicza, „Poradnik Językowy” 2004, z. 9, s. 19-37.

Karaś H., Latynizmy w „Potopie” Henryka Sienkiewicza, [w:] Słowo w różnych kontekstach, red. S. Dubisz, Warszawa 1996.

Karaś H., Rusycyzmy słownikowe w polszczyźnie ogólnej – historia i współczesność, „Poradnik Językowy” 2007, z. 5, s. 25-43.

Karaś H., Rusycyzmy w polszczyźnie okresu zaborów, Warszawa 1996 – wstęp, rozdział I, podsumowanie.

Karpluk M., Słownik staropolskiej terminologii chrześcijańskiej, Warszawa 2001.

Kępińska A., Dawne gramatyki języka polskiego, „Biuletyn informacyjny Biblioteki Narodowej” 2006/179, s. 43-48.

Klemensiewicz Z., Mickiewicz w dziejach języka polskiego [w:] O języku Adama Mickiewicza, red. Z. Klemesiewicz, Wrocław 1959, s. 437-486 lub [w:] W kręgu języka literackiego i artystycznego, Wrocław 1961, s. 233–279.

Klich E., Polska terminologia chrześcijańska, Poznań 1927.

Koronczewski A., Polska terminologia gramatyczna, Wrocław 1961.

Kosyl C., Nazwy osobowe, [w:] Współczesny język polski, Wrocław 1993, s. 423–437.

Kość J., Polszczyzna południowokresowa na polsko-ukraińskim pograniczu językowym w perspektywie historycznej, Lublin 1999.

Kowalska A., 2002, Z historii polszczyzny ogólnej i regionalnej, Katowice.

Kresa M., Antroponimia historycznego pogranicza mazowiecko-podlaskiego w XVIII wieku na przykładzie parafii Stoczek w ówczesnym dekanacie kamieńczykowskim. Imiona, Warszawa 2013,

Kucała M., Polszczyzna dawna i współczesna, Kraków 2000.

Kupiszewski W., Artyzm językowy Jana Kochanowskiego, [w:] Z zagadnień języka pisarzy, Warszawa - Łowicz 2004, 9-16.

Kupiszewski W., Dlaczego Agnieszka a nie Ines? Warszawa 1991.

Kuraszkiewicz W., Uwagi o polszczyźnie regionalnej, [w:] Polszczyzna regionalna w okresie renesansu i baroku, Wrocław 1984, s. 11–20.

Kurzowa Z., Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich w XVI-XX wieku, Warszawa 1993.

Kwapień E., Między słowami a rzeczywistością - wybrane nazwy środków transportu w dziewiętnastowiecznej polszczyźnie, Rozprawy Komisji Językowej, t. LX, s. 165-181.

Linde S.B., Słownik języka polskiego, Warszawa 1951 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-lindego/).

Łuczyński E., Polska terminologia morska I połowy XX wieku: nazwy części jednostki pływającej, Gdańsk 1987.

Łuczyński E., Staropolskie słownictwo związane z żeglugą XV i XVI wiek, Gdańsk 1986.

Malec M., O imionach i nazwiskach w Polsce. Tradycja i współczesność, Kraków 1996.

Michalska P., 2013, Status staropolskich oboczności wyrazowych w polszczyźnie doby średniopolskiej, Poznań.

Mickiewicz i Kresy, red. Z. Kurzowa i Z. Cygal-Krupowa, Kraków 1999.

Mikołajczak A., Łacina w kulturze polskiej, Wrocław 1998.

Milewski T., Główne etapy rozwoju polskiego języka literackiego, [w:] Z zagadnień językoznawstwa ogólnego i historycznego, Warszawa 1969, s. 377–413.

Młynarczyk E., Polskie słownictwo handlowe XVI i XVII wieku (na materiale krakowskich ksiąg praw miejskich i lustracji królewszczyzn), Kraków 2010.

Niewiara A., Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI-XIX wieku, Katowice 2000.

O języku i stylu Jana Chryzostoma Paska, red. Halina Rybicka-Nowacka, Warszawa 1989.

Orłoś T.Z., Studia Tadeusza Lehra-Spławińskiego nad słownictwem prasłowiańskim, [w:] Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, red. J. Rusek i W. Boryś, Warszawa 1998, s. 319-324.

Ostrowska E., Z dziejów języka polskiego i jego piękna, Kraków 1978.

Pawłowska R., Bogurodzica – język poetycki w epoce św. Wojciecha, [w:] Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego, red. B. Kreja, Gdańsk 1999, s. 35–46.

Pepłowski F., Słownictwo i frazeologia polskiej publicystyki okresu oświecenia i romantyzmu, Warszawa 1961.

Pihan-Kijasowa A., Słownictwo z zakresu handlu w prozie Bolesława Prusa (na tle XIX- wiecznej leksyki handlowej). Studia, Poznań 2012.

Puzynina J., Thesaurus Grzegorza Knapiusza. Siedemnastowieczny warsztat pracy nad językiem polskim, Wrocław 1961.

Rieger J., Siatkowski J., Kontakty polszczyzny z językami słowiańskimi, [w:] Współczesny język polski, s. 511–523 .

Rospond S., Język Renesansu a Średniowiecza na podstawie literatury psałterzowo-biblijnej, [w:] Odrodzenie w Polsce, t. 3, cz. 2, Historia języka, Wrocław 1962, s. 61–181.

Rospond S., Kościół w dziejach języka polskiego, Wrocław 1985.

Rospond S., Mówią nazwy, Warszawa 1976. Rozprawy o historii języka polskiego, red. S. Borawski, Zielona Góra 2005.

Rospond S., Studia nad językiem polskim XVI wieku, Kraków 1949.

Rudnicki M., Językoznawstwo polskie w dobie oświecenia, Poznań 1956.

Rybicka H., Losy wyrazów obcych w języku polskim, Warszawa 1976.

Rymut K., Nazwiska Polaków, Wrocław 1991.

Rymut K., Nazwy miast polskich, Wrocław 1980.

Rzepka W.R., Walczak B., Jak dopełnić znany nam obecnie zasób leksykalny staropolszczyzny, [w:] Studia historycznojęzykowe, t. 1, red. M. Kucała, Z. Krążyńska, Kraków 1994, s. 7–13.

Rzepka W.R., Walczak B., Łukasza Górnickiego teoria kultury języka, [w:] Łukasz Górnicki i jego czasy, Białystok 1993, s. 211–243.

Rzetelska-Feleszko E., Nazwy geograficzne, [w:] Współczesny język polski, op.cit., s. 403–421.

Sajkowski A., Nad staropolskimi pamiętnikami, Poznań 1964.

Siatkowski J., Czesko-polskie kontakty językowe, Warszawa 1996.

Siekierska K., Język Wojciecha Stanisława Chrościńskiego, Wrocław 1974.

Siekierska K., Rzeczywistość w słownikach Knapiusza i Troca, „Prace Filologiczne” 1992, t. XXXVII, s. 259–268.

Sieradzka-Baziur B., Leksyka średniowieczna w Słowniku pojęciowym języka staropolskiego, [w:] W kręgu dawnej polszczyzny II, red. M. Mączyński, E. Horyń, E. Zmuda, Kraków 2016, s. 287-300 (PDF online: https://scholar.google.com/scholar?start=30&q=sieradzka+baziur&hl=pl&as_sdt=0,5).

Sieradzka-Baziur B., Pojęcie edukacja w średniowieczu, [w:] WYCHOWANIE. SOCJALIZACJA. EDUKACJA..., red. M. Chrost, K. Jakubiak, Kraków 2018, s. 169-181 (PDF online: https://www.academia.edu/38163153/Sieradzka-Baziur_Poj%C4%99cie_edukacja_w_%C5%9Bredniowieczu.pdf).

Skorupka S., Rola Samuela Bogumiła Lindego w leksykologii i leksykografii polskiej, „Prace Filologiczne” 1981, t. XXX, s. 49–57.

Skubalanka T., Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje, Wrocław–Warszawa 1984 (wybrane fragmenty).

Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, red. Aleksandra Cieślikowa, t. 1-6, Kraków 2000-2002.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Warszawa 1880-1895 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-geograficzny).

Słownik gwar polskich, oprac. Pracownia Dialektologii Polskiej PAN w Krakowie, t. 1-7, Kraków 1979-2007.

Słownik historyczny terminów gramatycznych

Słownik języka polskiego, red. Jan Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki, t. 1-8, Warszawa 1900-1927 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-warszawski/).

Słownik języka polskiego, red. Witold Doroszewski, Warszawa 1958-1969.

Słownik polszczyzny XVI wieku, red. Stanisław Bąk, Wrocław 1966-2010 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-polszczyzny-xvi-wieku).

Słownik polszczyzny XVII i 1. poł. XVIII wieku: http://sxvii.pl/.

Słownik staropolski, red. Kazimierz Nitsch, Zenon Klemensiewicz, Witold Urbańczyk, Jan Safarewicz, Kraków 1953-2002.

Słownik staropolskich nazw osobowych, red. Witold Taszycki, t. 1-7, Wrocław 1965-1984.

Spis miejscowości w Polsce, red. Grzegorz Strycharz, Katowice 2005.

Spólnik A., Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, Wrocław 1990.

Stachurski E., Słowa-klucze polskiej epiki romantycznej, Kraków 1998.

Stieber Z., Świat językowy Słowian, Warszawa 1974.

Stieber Z., Udział poszczególnych dialektów w formowaniu polskiego języka literackiego, [w tegoż:] Świat językowy Słowian, Warszawa 1974, s. 272–294.

Szczaus A., Leksyka specjalistyczna w „Informacyi matematycznej” Wojciecha Bystrzonowskiego z 1749 roku na tle polszczyzny XVIII wieku, Szczecin 2013.

Szymczak M., Udział Mazowsza w kształtowaniu polskiego języka literackiego, [w:] Z polskich studiów slawistycznych, seria 4, Warszawa 1972.

Szymczak M., Nazwy stopni pokrewieństwa i powinowactwa rodzinnego w historii i dialektach jęz̨yka polskiego, Warszawa 1966.

Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego, red. B. Kreja, Gdańsk 1999.

Urbańczyk S., Jaką polszczyzną mówił Jan Kochanowski i jego rówieśnicy, [w tegoż:] Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław 1979, s. 236–247.

Urbańczyk S., Rozwój słownictwa słowiańskiego w związku z rozwojem średniowiecznych społeczeństw słowiańskich [w tegoż:] Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław 1979, s. 75–84.

Urbańczyk S., Słowniki i encyklopedie, ich rodzaje i użyteczność, Kraków-Katowice 1991.

Walczak B., Kontakty polszczyzny z językami niesłowiańskimi, [w:] Współczesny język polski, s. 499–510.

Walczak B., Między snobizmem i modą a potrzebami języka, czyli o wyrazach obcego pochodzenia w polszczyźnie, Poznań 1987.

Wilkoń A., Dzieje języka artystycznego w Polsce, Kraków 2000.

Winiarska-Górska I., Słownictwo religijne polskiego kalwinizmu od XVI do XVIII wieku (na tle terminologii katolickiej), Warszawa 2004 (wybrane fragmenty).

Winiarska-Górska I., Łukasza Górnickiego sposób mówienia o języku, stylu i komunikacji językowej - sonda słownikowa, [w:] Dworzanin Polski Łukasza Górnickiego, red. J. Dygul, M. Wojtkowska-Maksymik, Warszawa 216, s. 99-120.

Winiarska-Górska I., Język, styl i kulturowa rola XVI-wiecznych protestanckich przekładów Nowego Testamentu na język polski: między nowatorstwem a tradycją], [w:] Polszczyzna biblijna. Między tradycją a współczesnością, t. 1, red. Stanisław Koziara, Wiesław Przyczyna, Tarnów 2009, s. 279-312.

Winiarska-Górska I., Ideologia unitariańska a strategie translatorskie i styl przekładu Nowego Testamentu Marcina Czechowica (1577), "Poznańskie Studia Polonistyczne” Seria Językoznawcza vol. 25 (45), nr 2. DOI: 10.14746/pspsj.2018.25.2.15, s. 277–313.

Winiarska-Górska I., Szesnastowieczne przekłady Pisma Świętego na język polski (1551–1599) jako gatunek nowożytnej książki formacyjnej, Warszawa 2017.

Winiarska-Górska I., Textus vel contextus – non proprie..., czyli o staropolskim rozumieniu tekstu i kontekstu na wybranych przykładach, [w:] Staropolskie Spotkania Językoznawcze 3: Terminy w językoznawstwie synchronicznym i diachronicznym, red. Dorota Rojszczak-Robińska, Olga Ziółkowska, Poznań, Wydawnictwo Rys 2018, s. 225–271.

Wiśniewska H., Kosyl Cz., Polszczyzna regionalna w okresie renesansu i baroku, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1984.

Wiśniewska H., Kulturalna polszczyzna XVII wieku. Na przykładzie Zamościa, Lublin 1994a.

Wiśniewska H., Świat płci żeńskiej baroku zamknięty w słowach, Lublin 2003.

Witaszek-Samborska M., Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2005.

Wörterbuch der deutschen Lehnwörter in der polnischen Schrift- und Standardsprache. Von den Anfängen des polnischen Schrifttums bis in die Mitte des 20. Jahrhunderts. Begonnen, konzipiert und grundlegend redigiert von Andrzej de Vincenz. Zu Ende geführt von Gerd Hentschel; http://www.bkge.de/14451.html (internetowy słownik zapożyczeń niemieckich w polszczyźnie).

Wybór tekstów z dziejów języka polskiego, t. I do połowy XIX wieku, t. II od połowy XIX wieku, red. Marek Cybulski, Łódź 2015.

Zajda A., Staropolska terminologia prawnicza, Kraków 1990.

Zawadzki J.M., 1000 najpopularniejszych nazwisk w Polsce, Warszawa 2000.

Zwoliński P., Gramatyki XVII wieku jako źródło poznania ówczesnej polszczyzny, [w tegoż:] Szkice i studia z zakresu slawistyki, Wrocław 1988, s. 31–66 lub „Poradnik Językowy" 1956, z. 7, 8, 9.

Zwoliński P., Wypowiedzi gramatyków XVI i XVII wieku o dialektyzmach w ówczesnej polszczyźnie [w:] tegoż, Studia i szkice z historii slawistyki, Wrocław – Warszawa – Kraków 1988, s. 67-99.

Żurawska-Chaszczewska J., Słownictwo rzemiosł skórzanych w polszczyźnie historycznej, Poznań 2010.

W wypadkach uzasadnionych - po konsultacji z kierownikiem jednostki dydaktycznej - zajęcia mogą być przeprowadzone zdalnie z wykorzystaniem platformy uniwersyteckiej Kampus oraz narzędzi Google lub aplikacji Zoom.

Warunki zaliczenia przedmiotu:

1. Zaliczenie ćwiczeń.

2. Ocena końcowa z przedmiotu - z egzaminu pisemnego.

Do egzaminu zerowego mogą przystąpić studenci, którzy uzyskali zaliczenie z ćwiczeń na ocenę co najmniej 4.5.

Zaliczenie z wykładu nie jest warunkiem przystąpienia do egzaminu, jednak egzamin końcowy obejmuje również materiał wykładowy.

Zaliczenie z ćwiczeń student otrzymuje na podstawie:

1. Obecności i aktywności na ćwiczeniach (dopuszczalne 2 nieobecności nieusprawiedliwione, większa liczba nieobecności wymaga przedstawienia usprawiedliwienia).

2. Zadań, prac grupowych i testów cząstkowych.

Metody weryfikacji efektów kształcenia:

1. krótkie testy;

2. praca ze słownikami i tekstami dawnymi;

3. ocena bieżącego przygotowania studenta do zajęć dydaktycznych;

4. egzamin pisemny.