Taming words - lexical correctness workshop

1. Wprowadzenie do zagadnień leksykalnych

- pojęcie jednostki leksykalnej, jednostki wielowyrazowe;

- pola leksykalno-semantyczne;

- relacje semantyczne między wyrazami;

- wartościowanie w języku, wulgaryzmy, eufemizmy;

- źródła i zasoby leksykalne w sieci.

2. Życie wyrazów

- rozszerzanie i zawężanie znaczeń, melioracja i degradacja wyrazów;

- zapożyczenia i ich typologia;

- neologizmy, derywaty, hybrydy słowotwórcze;

3. Poprawność leksykalna

- łączliwość wyrazów – typologia łączliwości;

- błąd leksykalny – definicja, typologia (naruszenia łączliwości, konstrukcje redundantne, mylenie paronimów);

- wyrazy modne, brukselizmy.

4. Językowy obraz świata

- stereotypy językowe;

- metafora i metonimia w języku.

5. Podstawy stylistyki

Warsztaty są poświęcone szeroko rozumianym zagadnieniom leksykalnym. Studenci dowiedzą się, na co należy zwracać uwagę, kiedy używamy słów w różnych typach dyskursu. Kurs nauczy słuchaczy, jak korzystać ze słowników różnych typów oraz innych zasobów w internecie. Uczestnicy dowiedzą się, czym jest jednostka leksykalna, dowiedzą się, jak wygląda struktura zasobu leksykalnego w języku polskim. Dowiedzą się ponadto, jakie istnieją sposoby wzbogacania słownictwa: za pomocą mechanizmów słowotwórczych oraz pożyczek z innych języków. Na kursie będzie omawiane życie wyrazów - jak wyrazy rodzą się, giną, zmieniają się i powracają. Ponadto poruszone bedą takie zagadnienia, jak wartościowanie w języku, kreatywność językowa (metafora i metonimia), a także obraz świata utrwalony w języku.

Tematy, które pojawią się na zajęciach to:

1. Wprowadzenie do zagadnień leksykalnych: różne definicje jednostki leksykalnej, pola leksykalne, relacje semantyczne między jednostkami leksykalnymi,.

2. Wykorzystanie zasobów w sieci (WSJP, Słowosieć, NKJP, HASK, Monco).

3. Wartościowanie w języku i tekście, wulgaryzmy, eufemizmy.

4. Jak zmienia się znaczenie wyrazów? Rozszerzanie i zawężanie znaczeń, melioracja i degradacja wyrazów.

5. Jak powstają nowe wyrazy? Neologizmy, derywaty, hybrydy słowotwórcze.

6. Frazeologizmy – typologia, źródła, zasady poprawnego użycia.

7. Wyrazy, które się lubią – o łączliwości wyrazów.

8. Podstawy poprawności leksykalnej – typologia błędów leksykalnych i jak ich unikać.

9. Zapożyczenia jako uzupełnienie zasobu leksykalnego. Typologia zapożyczeń. Ocena zapożyczeń.

10. Metafora w języku

11. Językowy obraz świata – co leksyka mówi o naszej interpretacji rzeczywistości?

12. Jak używać wyrazów w dyskursie? Podstawy stylistyki.

Warsztaty odbywają się zdalnie na platformie Kampus UW w trybie asynchronicznym.

Bartmiński, J. (2009). Językowe podstawy obrazu świata. Warszawa.

Buttler, D. (1978). Życie wyrazów. Warszawa.

Grzegorczykowa, R. (2007), Wstęp do językoznawstwa. Warszawa.

Grzegorczykowa, R. (2011). Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa.

Hejwowski, K. (2004). Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kłosińska, K., (2016), Skąd się biorą frazeologizmy? Źródła frazeologizmów i mechanizmy frazeotwórcze [w:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej, Poznań.

Kreja, B. (2020). Wyrazy i wyrażenia. Studia i szkice z historii słownictwa, ze słowotwórstwa i kultury języka. Gdańsk.

Maćkiewicz, J., (1993), Wyrazy międzynarodowe (internacjonalizmy) we współczesnym języku polskim [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław.

Nagórko A. (2002) Zarys gramatyki polskiej. wyd. II, Warszawa.

Tokarski. R. (2013). Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej. Lublin.

Wyrwas, K., (2010), Festiwal ekskluzywnych produktów niszowych, czyli o nowszych zapożyczeniach semantycznych w polszczyźnie [w:] Współczesna polszczyzna w badaniach językoznawczych. Od leksyki do języka poezji, red. P. Zbróg, Kielce.

Zdunkiewicz-Jedynak, D. (2008). Wykłady ze stylistyki. Warszawa.

Po zajęciach uczestnicy:

● rozumieją, czym jest podsystem leksykalny języka (słownik);

● rozumieją różnice w definiowaniu jednostek leksykalnych w różnych ujęciach.

● znają i rozumieją relacje leksykalne między jednostkami;

● znają i potrafią zidentyfikować zmiany znaczeniowe wyrazów;

● znają typy zapożyczeń i potrafią ocenić wyrazy zapożyczone pod względem poprawnościowym.

● wiedzą, czym jest łączliwość leksykalna i na czym polegają błędy jej naruszenia;

● rozumieją mechanizm metafory i umieją wskazać jego funkcje w tekstach różnych typów;

● potrafią wyszukiwać definicje znaczeń w słownikach i ustalać znaczenie na podstawie kontekstu;

● potrafią opisać znaczenie nowych jednostek lub nowe sensy wyrazów funkcjonujących w polszczyźnie

● umieją wykorzystać wiedzę o słownictwie, jego nacechowaniu i niesionym wartościowaniu w komunikacji i kontaktach społecznych.

Zaliczenie w trakcie zadań i testów cząstkowych (50% oceny końcowej); rozwiązanie tekstu końcowego (50% oceny końcowej). Wszystkie zadania i testy będą na platformie Kampus UW.