Balkans, visual coding of the identity

Zajęcia są propozycją spojrzenia na Bałkany przez pryzmat charakterystycznych dla regionu zjawisk kultury wizualnej rozpatrywanej z perspektywy zagadnień tożsamościowych. Na podstawie analizy wybranych form oraz praktyk artystycznych i nieartystycznych posługujących się obrazem uczestnicy konwersatorium będą rozważać, w jaki sposób przekaz wizualny wykorzystywany jest w procesach identyfikacji wspólnotowej, w działaniach służących ekspresji odrębności grupowej, w kształtowaniu pamięci, a także w porządkowaniu przestrzeni publicznej oraz oznaczaniu zmiany kulturowej.

W trakcie zajęć studenci będą mogli zapoznać się ze specyficznymi dla kultur bałkańskich formami oraz praktykami wizualnymi – historycznym i współczesnymi, artystycznym i nieartystycznymi, które w lokalnych imaginariach mają status kodów służących wyrażaniu i eksponowaniu grupowej tożsamości, ukazywaniu związków z określonym terytorium – miejscowością, krajem, regionem. Przedmiotem rozważań będą np. tradycyjne zabiegi związane ze zdobieniem ciała, estetyzacje przedmiotów użytkowych, obiekty architektoniczne, elementy krajobrazu kulturowego, miejskie ikonosfery, ekspozycje muzealne, style, gatunki i dzieła artystyczne itp. Za pomocą narzędzi interdyscyplinarnie pojmowanych visual studies (łączących w sobie perspektywę antropologiczną, etnoestetyczną, semiotyczną uczestnicy konwersatorium będą analizować znaczeniowy wymiar przekazu wizualnego oraz sposoby i cele jego użycia w sferze społecznej, a także przyczyny, dla których w określonych sytuacjach ich afirmatywne przesłanie staje się impulsem konfliktu, instrumentem przemocy albo nośnikiem oporu. Dzięki analitycznemu podejściu do materiału wizualnego i będących ich podstawą praktyk społeczno-kulturowych zajęcia mają stać się rodzajem kulturoznawczego laboratorium, w ramach którego uczestnicy wspólnie, zespołowo będą wypróbowywać strategie badań materiału ikonograficznego i poszukiwać jego możliwych interpretacji i sposobów opisu. Problemową ramę stanowić będą zagadnienia wspólnotowości, pamięci, a także dystynkcji estetycznej jako czynnika różnicującego etnosy, kultury, a także formacje ideowe i dyskursy tożsamościowe.

Antropologia kultury wizualnej, red. I. Kurz, P. Kwiatkowska, Ł. Zaręba, Warszawa 2012.

Belting H., Antropologia obrazu. Szkice do nauki o obrazie, przeł. M. Bryl, Kraków 2012.

Bogusławska M., Tatuaż w komunikacji międzykulturowej, w:

Bogusławska M., Obraz władzy we władzy obrazu. Artystyczne konceptualizacje wizerunku Josipa Broza Tity, Warszawa – Kraków 20015.

Clifford J., O kolekcjonowaniu sztuki i kultury, w: tegoż, Kłopoty z kulturą, Warszawa 2000.

Estetyczne przestrzenie współczesności, red. A. Zeidler-Janiszewska, Warszawa 1996.

Kosieradzka A., Performatywność protestu. Artystyczny sprzeciw wobec sofijskiego Pomnika Armii Radzieckiej jako sposób modelowania przestrzeni miejskiej, "Slavia Meridionalis" 2019/19.

Kosieradzka A., Od alienacji do partycypacji. Sofijskie festiwale miejskie Urban Creatures i kwARTal jako obywatelskie instytucje alternatywne, w: Od makrostruktur do mikrohistorii. Przemiany instytucjonalne w Europie Środkowo-Wschodniej i na Bałkanach po 1989 roku, red. M. Cmiel-Bażant, A. Kosieradzka, Warszawa 2019.

Piotrowski P., Art and democracy in post-communist Europe, trans. A. Brzyski, London 2012.

Porębski M., Ikonosfera, Warszawa 1972.

Rose G., Interpretacja materiałów wizualnych. Krytyczna metodologia badań nad wizualnością, Warszawa 2010.

Sudjic D., Kompleks gmachu: architektura władzy, przeł. A. Rasmus-Zgorzelska, Warszawa 2015.

Red. M. Šuvaković, Istorija umetnosti u Srbiji XX vek, t. 1-3, Beograd 2010, 2012, 2014.

Wizualność miasta. Wytwarzanie miejskiej ikonosfery, red. M. Krajewski, Poznań 2007.

Wróblewska-Trochimiuk E., Sztuka marginesów: chorwacki plakat polityczny, Warszawa – Kraków 2018.

Literatura szczegółowa zostanie poddana w toku zajęć.

Wiedza: student posiada podstawową wiedzę nt. historii wybranych fenomenów kultury wizualnej na Bałkanach oraz ich roli jako kodów tożsamościowych. Zna cywilizacyjne, społeczne, a także polityczne uwarunkowania użycia form ikonograficznych w przestrzeni publicznej regionu oraz kierunek ich współczesnej recepcji.

Umiejętności: student potrafi pozyskać, usystematyzować, przeanalizować i zinterpretować materiał ikonograficzny, wykorzystując odpowiednie narzędzia visual studies. Umie sformułować interesującą wypowiedź w postaci eseju słowno-wizualnego.

Postawy: student uznaje różnice w postrzeganiu rzeczywistości wynikające ze zróżnicowania podłoża kulturowego, potrafi je zaakceptować. Rozumie i akceptuje świat wartości i postaw innych niż jego własne społeczeństw.

Docenia rolę kultury wizualnej w kształtowaniu lokalnych i szerszych więzów społecznych. Wykazuje krytycyzm oraz niezależność myślenia i wyciągania wniosków.

Obecności na zajęciach (dopuszczone są wyłącznie 2 nieobecności). Aktywny udział w zajęciach. Esej wizualny sprawdzający umiejętność analityczno-kreacyjnej pracy z obrazem oraz wiedzę na temat Bałkanów.