Intercultural relations in the area - Czech Republic and Slovakia

Przedmiot naświetla wewnętrzną specyfikę kulturową regionu z perspektywy relacji między poszczególnymi etnosami, grupami religijnymi i narodowymi, również z uwzględnieniem sąsiedztwa niesłowiańskiego. Wykład ukazuje także relację pomiędzy stanowiącym przedmiot studiów obszarem a najważniejszymi dla jego dziejów zewnętrznymi centrami kultury.

Przedmiot prowadzony w ścieżce zachodniosłowiańskiej, ma za zadanie pomóc studentom w umieszczeniu znanych im elementów kultury w szerszej perspektywie poprzez śledzenie procesów i efektów komunikacji międzykulturowej, tak na płaszczyźnie relacji wobec kluczowych dla ich dziejów zewnętrznych centrów kultury (np. Wiedeń, Budapeszt, Lipsk, Stambuł, Moskwa), jak i w obrębie regionu, a także w granicach własnych terytoriów państwowych.

Zajmowanie się relacjami między kulturami zakłada badanie opozycji my/oni, która traktowana jest zarówno w terminach naturalnej różnicy/podobieństwa, zażyłości kulturowej, jak i z wprowadzeniem kategorii konfliktu. W związku z tym pojawiają się m.in. takie pojęcia (wraz z konkretną egzemplifikacją) jak: typy wspólnot i czynniki/instytucje integracyjne, geograficzno-kulturowe aspekty relacji międzykulturowych, w tym m.in. folklor jako kod komunikacji międzykulturowej, typy konfliktów (z uwzględnieniem ich związku z etnocentryzmem, stereotypizacją, społeczną stygmatyzacją itp.) oraz strategie ich przezwyciężania, a także specyfika relacji międzykulturowych w warunkach późnej nowoczesności/postnowoczesności (w tym komunikacje w cyberprzestrzeni).

I.

Literatura o charakterze ogólnym, zarysowująca problematykę relacji międzykulturowych:

J. Mikułowski–Pomorski, Komunikacja międzykulturowa. Wprowadzenie, Kraków 1999.

Komunikacja międzykulturowa. Zbliżenia i impresje, red. A. Kapciak, L. Korporowicz, A. Tyszka. Warszawa 1995.

Filozofia dialogu, Poznań 2006, t. 4: Różnorodność form, dialogu międzykulturowego, red. J. Baniak.

Dialog w kulturze, red. M. Szulakiewicz, Z. Karpus, Toruń 2003.

Z. Benedyktowicz, Portrety „obcego”. Od stereotypu do symbolu, Kraków 2000.

M. Dąbrowski, Swój / Obcy / Inny. Z problemów interferencji i komunikacji międzykulturowej, Izabelin 2001.

T. G. Ash, Pomimo i wbrew. Eseje o Europie Środkowej, przeł. A. Husarska, Londyn 1990. (fragmenty)

II.

Literatura rozwijająca konteksty słowackie:

Ľ. Lipták, Słowacy. Stulecie dłuższe niż sto lat, przeł. M. Bystrzak, Kraków 2019.

R. Chmel, Kompleks słowacki. Eseje, przeł. M. Bystrzak, T. Grabiński, Kraków 2014.

Kwestia słowacka w XX wieku, red. R. Chmel, Gliwice 2002. (wybrane teksty)

Rozštiepena Minulosť. Kapitoly z historie Slovákov a Maďarov, red. I. Kollai, Budapešt 2008.

I. Halász, Uhorsko a podoby slovenskej identity, Bratislava 2011.

Z. Poláčková, Za oponou slovensko-rakúskych vzťahov v 20. storočí, Bratislava 2013.

J. Szűcs, Trzy Europy, przeł. J. M. Kłoczowski, Lublin 1995.

Slová. Pamätnica k sedemdesiatke Rudolfa Chmela, Bratislava 2009. (wybrane teksty)

Slovenská otázka dnes, red. L. Szigert, Bratislava 2007. (wybrane teksty)

C. Magris, Dunaj, Warszawa (wydanie dowolne).

Ján Bakoš, Periféria a symbolický skok, Bratislava 2000.

P. Zajac, Krajina bez sna, Bratislava 2004.

P. Zajac, Sen o krajine, Bratysława 1996.

Kultúra ako emócia. Multikultúrna zbierka esejí, nielen o „nás“, red. K. Šoltésová, Bratislava 2006.

Z. Fábry, R. Peéry, R. Szalatnai, Obžalovaný prehovorí. Dokumenty z dejín Maďarov v Československu, Bratislava 1994.

F. Novosád, Alchýmia dejín. Slovensko v dobe neurčitosti, Bratislava 2004.

Kwestia słowacka w XX wieku, red. R. Chmel, Gliwice 2002. (wybrane teksty)

R. Zenderowski, Nad Tatrami błyska się…Słowacka tożsamość narodowa w dyskursie politycznym w Republice Słowackiej (1989-2004), Warszawa 2007. (fragmenty)

A. Bán, Słoń na Zemplinie. Opowieści ze Słowacji, przeł. M. Waligórski, Wrocław 2019.

M.M. Šimečka, Słowacja. Dzieje obojętności, przeł. A.S. Jagodziński, Kraków 2019.

III.

Literatura rozwijająca konteksty czeskie:

R. B. Pynsent, Pátrání po identitě, Praha 1996.

V. Macura, Znamení zrodu, Praha 1995.

S. Reznikow, Frankofilství a česká identita, Praha 2008.

Kultura jako nositel a oponent politických záměrů: Německo-české a německo-slovenské kulturní styky od poloviny 19. století do současnosti, red. D. Kováč, M. Marek, J. Pešek, R. Prahl, Ústí nad Labem 2009.

V. Bělohradský, Mitteleuropa: rakouská říše jako metafora, in: idem, Přírozený svět jako politický problém /Eseje o člověku pozdní doby/, Praha 1991, s. 39-60.

Čechy a Evropa v kultuře 19. století, red. P. Čornej i R. Prahl, Praha 1993.

Český lev a rakouský orel v 19. století, ed. Z. Hojda i R. Praha, Praha 1994.

J. Kořalka, Češi v Habsburské říši a v Evropě 1815-1914, Praha 1996.

J. Křen, Konfliktní společenství. Češi a Němci 1780-1918, Praha 1990.

C. E. Schorske, Vídeň na přelomu století, Brno 2000.

Česko – slovenská vzájemnost a nevzájemnost, red. I. Pospíšil i M. Zelenka, Brno 2000.

M. John, Čechoslovakismus a ČSR 1914-1938, Beroun 1994.

Po wysłuchaniu wykładu i zdaniu egzaminu student/ka posiada wiedzę na temat specyfiki relacji międzykulturowych w regionie Czech i Słowacji. Potrafi zastosować ją do interpretacji zjawisk kulturowych i kulturowo uwarunkowanych faktów politycznych w regionie w ujęciu porównawczym. Dostrzega wzajemne powiązania różnych dziedzin praktyk społecznych na obszarze środkowoeuropejskim oraz bardzo dobrze realia społeczne i polityczne w odniesieniu do sytuacji w Czechach i Słowacji w stosunku do kontekstu Europy Środkowej. Student/ka umie dokonywać syntezy wniosków analitycznych, płynących z różnych dziedzin badań kultury, jak również potrafi prowadzić dyskusję z wykorzystaniem argumentów merytorycznych.

1. Obecność na zajęciach.

2. Egzamin ustny.