Analysis and interpretation of culture texts

Celem zajęć jest wykorzystanie w praktyce i krytyczne rozwijanie umiejętności analizy i interpretacji tekstów kultury zarówno literackich, jaki i (audio)wizualnych. Zajęcia mają charakter warsztatowy i angażują osoby studiujące w wypracowywanie narzędzi analitycznych oraz proces intermedialnej i transmedialnej interpretacji wybranych tekstów kultury.

Pełny program - wraz z wybranymi tekstami kultury i opracowaniami teoretycznymi - będzie przedstawiony i omówiony podczas pierwszych zajęć.

Celem zajęć jest rozwijanie kompetencji analityczno-interpretacyjnych przydatnych do krytycznej pracy ze współczesnymi tekstami kultury, które zasadniczo mają charakter polimedialny lub funkcjonują w heterogenicznych środowiskach medialnych. Program zajęć jest zatem pomyślany tak, by umożliwić poszerzenie zdobytej dotychczas wiedzy na temat pisanych tekstów kultury poprzez ich osadzenie w szerokim kontekście kultury wizualnej (filmy, fotografie, dzieła malarskie, teledyski, gry komputerowe).

Semestr zajęć zaczniemy od dwóch lub trzech spotkań, podczas których wspólnie przećwiczymy metodę "close reading" na wybranych przez prowadzącą i osoby uczestniczące w zajęciach dziełach sztuki współczesnej. Pozwoli to wdrożyć się w pracę analityczną, a jednocześnie dostrzec ograniczenia i ryzyka związane z analizą i interpretacją tekstów kultury.

Kilka kolejnych zajęć w poświęcimy na zwięzły przegląd najważniejszych metod analizy i interpretacji tekstów kultury, uwzględniając m.in. perspektywy hermeneutyki, semiotyki, psychoanalizy i narratologii. Zastanowimy się również nad możliwościami i ograniczeniami konkretnych strategii analitycznych oraz postawimy pytania o granice interpretacji i wpływ (trans)medialnego statusu tekstów kultury na ich treść, formę i funkcję. Istotny będzie także namysł nad osobistym zaangażowaniem w proces interpretacji i ćwiczenie krytycznego dystansu zarówno wobec tekstu kultury, jak i stosowanych do jego analizy narzędzi.

Kolejne zajęcia ponownie będą miały charakter warsztatowy i będą polegały na wspólnej pracy analityczno-interpretacyjnej. Punktem wyjścia będą trzy filmy: "Pogarda" (1963) Jeana-Luca Godarda, "Caravaggio" (1986) Dereka Jarmana i "Córki dancingu" (2015) Agnieszki Smoczyńskiej - a właściwie wybrane sceny z tych filmów. "Pogarda" umożliwi spojrzenie na filmową adaptację tekstu literackiego jako strategię analityczno-interpretacyjną. Pracy z filmem towarzyszyć będzie lektura powieści Alberta Moravii "Pogarda" i fragmentów "Odysei" Homera, a celem będzie namysł nad modernistycznym statusem tekstu kultury. Film Jarmana pozwoli spojrzeć na tekst kultury w perspektywie teorii postmodernistycznych i zwrócić uwagę w procesie analizy i interpretacji na wzajemne relacje między tekstem literackim, filmowym, fotograficznym i malarskim. "Córki dancingu" potraktujemy w punkcie wyjścia jako przykład współczesnego tekstu inter- i transmedialnego, do analizy którego konieczne są odniesienia zarówno do tradycji kultury (baśń, mit, archetypy i topsy, melodramat), jak i kultury popularnej (musical, teledysk, komiks).

Pełna lista lektur zalecanych i obowiązkowych przedstawiona zostanie na początku semestru. Teksty do poszczególnych wykładów udostępniane będą osobom biorącym udział w zajęciach w formie cyfrowej, na platformie Google Classroom.

Jacques Aumont, Michel Marie, "Analiza filmu", tłum. Maria Zawadzka, Warszawa 2013 (rozdz. "Analiza filmu jako opowiadania").

Jacques Aumont, "Interpretacja filmów", tłum. Teresa Rutkowska, Warszawa 2021 (rodz. "Interpretacja jako akt imaginacyjny").

Mieke Bal, "Wędrujące pojęcia w naukach humanistycznych. Krótki przewodnik", tłum. Marta Bucholc, Warszawa 2012 (rozdz. "Rama").

Roland Barthes, "Śmierć autora", „Teksty Drugie” 1999, nr 1–2.

Anne D'Alleva, "Metody i teorie historii sztuki. Jak czytać...", tłum. Eleonora Jedlińska i Jakub Jedliński, Kraków 2012 (rozdz. "W stronę wiedzy").

Georges Didi-Huberman, "Przed obrazem", tłum. Barbara Brzezicka, Gdańsk 2011 (rozdz. "Dodatek. Pytanie o szczegół, pytanie o połać").

Jean-Pierre Esquenazi, "Konstrukcja genealogii artystycznej: Pogarda Jeana-Luca Godarda i społeczeństwo francuskie lat sześćdziesiątych", tłum. Elżbieta Lubelska [w:] "Film i historia. Antologia", red. Iwona Kurz, Warszawa 2008.

Henry Jenkins, "Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów", tłum. Małgorzata Bernatowicz i Mirosław Filiciak, Warszawa 2007 (rozdz. "Adoracja przy ołtarzu konwergencji: nowy paradygmat myślenia o przemianie mediów").

Nicholas Mirzoeff, "Jak zobaczyć świat", tłum. Łukasz Zaremba, Kraków-Warszawa 2016 (rodz. "Jak widzimy siebie").

W.J.T. Mitchell, "Czego chcą obrazy? Pragnienia przedstawień, życie i miłość obrazów", tłum. Łukasz Zaremba, Warszawa 2013 (rozdz. "Zwracanie się do mediów").

Gillian Rose, "Interpretacja materiałów wizualnych. Krytyczna metodologia badań nad wizualnością", tłum. Ewa Klekot, Warszawa 2010 (rozdz. "Semiologia. Obnażanie przesądów pod gładką powierzchnią piękna").

Andre Rouille, "Fotografia. Między dokumentem a sztuką współczesną", tłum. Oskar Hedemann, Kraków 2007 (rozdz. "Fotografia artystów").

Susan Sontag, "Przeciw interpretacji", tłum. Dariusz Żukowski [w:] tejże, "Przeciw interpretacji i inne eseje", Kraków 2012.

Francois Soulanges, "Estetyka fotografii. Strata i zysk", tłum. Beata Mytych-Forajter i Wacław Forajter, Kraków 2007 (rozdz. "Fotografia i literatura").

Wiedza - absolwent/ka zna i rozumie:

- podstawową terminologię z obszaru poetyki i teorii dzieła literackiego i wizualnego;

- najważniejsze metodologie analizy i interpretacji tekstów kultury.

Umiejętności - absolwent/ka potrafi:

- wykorzystywać wiedzę z teorii i poetyki do analizy tekstów kultury i dzieł sztuki;

- interpretować teksty kultury, uwzględniając kontekst historyczny, społeczny i polityczny;

- określać znaczenie medialnego charakteru tekstów kultury dla ich treści i funkcji.

Kompetencje społeczne - absolwent/ka jest gotów/gotowa do:

- przyjmowania nowych idei, zmiany ukształtowanych opinii wynikającą z pozyskanej nowej wiedzy;

- przyjmowania postawy szacunku i badawczej ciekawości wobec różnorodnych tekstów kultury.

Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych, np. zwolnieniem lekarskim) – nie ma możliwości zaliczenia zajęć. Usprawiedliwione nadprogramowe nieobecności muszą zostać odrobione w sposób wskazany przez prowadzącą zajęcia.

Ocena na zaliczenie przedmiotu zostanie wystawiona na podstawie aktywności w trakcie całego semestru (20%) oraz pracy pisemnej (80%) - analizy wybranego tekstu kultury z zastosowaniem narzędzi analityczno-interpretacyjnych wypracowanych w trakcie zajęć.

Szacunkowy nakład pracy osoby uczestniczącej w zajęciach: udział w zajęciach 30h (1 ECTS), przygotowanie do zajęć 30h (1 ECTS), napisanie pracy zaliczeniowej 30h (1 ECTS). Łącznie 90h (3 ECTS).

Sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w pisemnych pracach zaliczeniowych określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 roku. W związku z tym, że jedną z podstawowych umiejętności zdobywanych na kierunkach studiów organizowanych na Wydziale Polonistyki jest sprawne i profesjonalne posługiwanie się polszczyzną pisaną, a w szczególności stylem naukowym, zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do opracowania, korekty i redakcji tekstów.