Anthropology of Mental Disorders

Punktem wyjścia do niniejszych zajęć jest pogląd, że zaburzenia psychiczne są zbyt poważną sprawą, aby pozostawić ją wyłącznie psychiatrom i psychologom. Stąd będziemy koncentrować się na ukazaniu antropologicznej i etnograficznej perspektywy w badaniach nad problematyką zaburzeń psychicznych i studiowania przypadków zmagań danych pacjentów z depresją, zaburzeniami lękowymi, schizofrenią czy innymi przypadłościami psychicznymi.

Zajmiemy się tym, jak w różnych miejscach, kontekstach kulturowych oraz systemach społecznych mogą przebiegać tego rodzaju zmagania. Okaże się wówczas, że dana forma zaburzeń może być doświadczana oraz studiowana w różnych idiomach – od religijnego i magicznego po idiom specjalistycznej wiedzy psychologicznej/psychiatrycznej. Idiomy te mogą się ponadto krzyżować lub następować po sobie, co wpływa na przemiany narracji o zaburzeniach psychicznych u pacjentów. Rozważymy też, na ile pewne odmiany czy warianty zaburzeń prokurowane są zjawiskami ze sfery kultury, na ile zaś implikowane biologią człowieka.

Zajmiemy się także wariantem leczenia psychiatrycznego w postaci farmakologii: ukażemy leczenie antydepresantami jako formę budowania nowej kategorii pacjentów, tzw. podmiotów farmaceutycznych (Emily Martin). W modelowym ujęciu biomedykalizacyjnym wystarczy bowiem określona kombinacja leków, aby jednostka miała (dzięki lekom antydepresyjnym) pod kontrolą swoje długofalowe samopoczucie, mogła wyeliminować okazjonalne manifestacje lęku (poprzez środki uspokajające dawkowane doraźnie), regulować procesy fizjologiczne, jak sen (czemu służyć mogą leki nasenne)..

Biehl João 2004, Life of the mind: The interface of psychopharmaceuticals, domestic economies, and social abandonment, American Ethnologist, vol. 31, nr 4.

Dębińska Maria 2014, Trzeba zmienić społeczeństwo. Seksuologia i transsekaulizm w późnym PRL, „Zeszyty etnologii wrocławskiej".

Hinton Devon, Good Byron [red.] 2009, Culture and panic disorder, Stanford: Stanford University Press.

Lakoff Andrew 2004, The anxieties of globalization: antidepresant sales and economic crisis in Argentina, Social Studies of Science, nr 34/2.

Lewis Bradley 2006, Moving beyond Prozac, DSM & the new psychiatry, Ann Arbor: The University of Michigan Press.

Miller Adam 2013, Szpital psychiatryczny jako instytucja totalna. Socjologiczne stadium przypadku, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Perzanowski Andrzej 2018, Daremność i nadzieja. Psychiatryczna opieka rodzinna w perspektywie antropologicznej, Warszawa: Oficyna Naukowa.

Rose Nicolas 2019, Our psychiatric future. The politics of mental health, Cambridge: Polity Press.

Scheper-Hughes Nancy 1978, Saints, scholars, and schizophrenics—madness and badness in western Ireland, Medical Anthropology: Cross-Cultural Studies in Health and Illness, vol. 2, nr 3.

Scheper-Hughes Nancy 1988, The madness of hunger: sickness, delirium and human needs, Culture, medicine & psychiatry, nr 12.

Skultans Vieda 2007, The appropriation of suffering. Psychiatric practice in the Post-Soviet clinic, Theory, culture & society, vol 24 (3).

Sowa Julia 1984, Kulturowe założenia pojęcia normalności w psychiatrii, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Shorter Edward 2005, Historia psychatrii – od zakładu dla obłąkanych po erę Prozacu (tłum. P. Turski), Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Witeska-Młynarczyk Anna [red.] 2018, Antropologia psychiatrii dzieci i młodzieży: wybór tekstów, Warszawa: Oficyna Naukowa.

W toku zajęć student/studentka:

- uświadamia sobie znaczenie konktekstu kulturowego w odniesieniu do występowania, doświadczania oraz terapeutyzowania zaburzeń psychicznych;

- nabiera wiedzy o tym, jak przebiegać mogą zmagania z zaburzeniami psychicznymi w krajach i regionach, gdzie brak jest systemowej opieki psychiatrycznej i psychologicznej;

- kształtuje wiedzę o współczesnej psychiatrii jako specyficznej subdziedzinie medycyny, łączącej elementy wiedzy (o zdrowiu psychicznym człowieka) i władzy (nad życiem i zachowaniami człowieka);

- uzmysławia sobie w jakie konteksty społeczno-ekonomiczne może być uwikłana farmakologiczna terapia zaburzeń psychicznych;

- nabiera świadomości odnośnie szczególnego społecznego i kulturowego statusu pacjentów, cierpiących na zaburzenia psychiczne: pacjentów podlegających nieraz silnemu i długotrwałemu napiętnowaniu społecznemu.

Ćwiczenia zakończy kolokwium, sprawdzające znajomość oraz stopień zrozumienia lektur, omawianych w trakcie poszczególnych zajęć. Studenci będą musieli wybrać trzy, spośród czterech przedstawionych pytań, odnoszących się do zagadnień, przerabianych w trakcie semestru zajęć. Premiowana będzie także aktywność uczestników zajęć w dyskusjach nad omawianymi lekturami.