(Post)memory of WW2 and the post-war period. Ethnographical approach

Zajęcia służą zdobyciu kompetencji pozwalających na antropologiczną analizę źródeł wywołanych, dotyczących pamięci o przemocy, do jakiej dochodziło w Polsce w okresie II wojny światowej i powojnia. Studenci zapoznają się także w ich trakcie z różnymi konceptualizacjami i typologiami pamięci oraz powiązanych z nią pojęć analitycznych z podtekstem etycznym, takich jak–świadek, postronny, trauma, wina, odpowiedzialność, spotkanie, przemilczenia, (nie)miejsca pamięci, skażone krajobrazy, cierpienie.

Zajęcia służą zdobyciu kompetencji pozwalających na antropologiczną analizę etnograficznych źródeł wywołanych, dotyczących pamięci przemocy, do jakiej dochodziło w Polsce w okresie II wojny światowej i powojnia.

Studenci zapoznają się także w ich trakcie z różnymi konceptualizacjami

i typologiami pamięci oraz powiązanych z nią pojęć analitycznych z podtekstem etycznym, takich jak–świadek, postronny, trauma, wina, odpowiedzialność, spotkanie, przemilczenia, (nie)miejsca pamięci, skażone krajobrazy, cierpienie.

Szczególny nacisk zostanie położony na region Podkarpacia, co wynika z tego, że jest to obszar, w którym prowadziłam badania w latach 2016-2021, a także kierowałam badaniami grupy studentów z laboratorium etnograficznego „(Post)pamięć II wojny światowej i powojnia na Podkarpaciu” obejmującymi także powiat jarosławski zob.https://www.etnologia.uw.edu.pl/postpamiec-ii-wojny-swiatowej-i-powojnia-na-podkarpaciu). Materiał ten to łącznie około 250 rozmów zebranych przez studentów, a także nagrania filmowe, notatki terenowe i materiały archiwalne.

Znając kontekst pozyskiwania owych materiałów, chciałabym w szczególny sposób wyeksponować metodologiczne implikacje związane z sytuacją spotkania z Innym – z którym rozmawiamy twarzą w twarz, tym samym zyskując dostęp do jego emocji i tego, co pozatekstualne. To sprawia, że także na etapie analizy materiałów każde zdanie czy wypowiedź ewokują u etnografa twarz rozmówcy, która często „utrudnia” stawianie kategorycznych tez i stanowi ciągłe etyczne i metafizyczne wyzwanie. W tym kontekście odniesiemy się do filozofii Emmanuela Lèvinasa.Twarz Innego i do pewnego stopnia pozatekstualne aspekty rozmowy będą dla uczestników zajęć konkretne, ponieważ umożliwią to nam nagrania filmowe. Prowadząca opowie także o kulisach powstałych w efekcie jej badań filmów dokumentalnych „Nie sądzić” (2016, reż. Ina Carlucci Sforza, Magdalena Lubańska) oraz „Wielki strach” (2021, reż. Ina Carlucii Sforza, scenariusz: M. Lubańska, I. Carlucii Sforza). Będziemy interpretować nie tylko słowa, ale też milczenie, gesty, mimikę rozmówców i starać się antropologicznie skonceptualizować ich znaczenia. Jaką rolę odgrywają w tworzeniu sensu tego co zapamiętane? Czy są kompatybilne z wypowiadanymi słowami? Dlaczego kontekst rozmowy ułatwia nam adekwatną analizą materiału, naświetla to co wypowiedziane, ale zarazem twarz, mowa i gesty rozmówców w nas samych wywołują sytuacje etycznego dyskomfortu, które prawdopodobnie niweluje praca z samym tekstem, oderwanym od adresata, spisanym i w pewnym sensie żyjącym swoim własnym życiem?

Aby odpowiedzieć na te pytania, czy też je przeformułować, zrewidować, będziemy równolegle do analizy wspomnianych etnograficznych materiałów źródłowych czytać bogatą i różnorodną literaturę przedmiotu dotyczącą problematyki pamięci II wojny światowej i powojnia, której twórcy pracują na różnych materiałach, w rozmaity sposób, wchodząc lub nie w relacje spotkania z podmiotem badań.

Scenariusz zajęć będzie zależał od tego, co wydarzy się w trakcie analizy źródeł na pierwszych i kolejnych zajęciach, od tego, jakie okażą się preferencje studentów. Na pewno interesować nas będzie sfera życia codziennego, a zatem stosunki społeczne: sytuacja kobiet i dzieci, relacje rodzinne

i sąsiedzkie, warunki bytowe i w tym kontekście pamięć okupacji, Holokaustu, powojnia, partyzantek, band rabunkowych.

Naszymi gośćmi na zajęciach będą od czasu do czasu byli studenci - uczestnicy kierowanego przeze mnie laboratorium „(Post)pamięć II wojny światowej i powojnia na Podkarpaciu”, których refleksje o badaniach można zobaczyć pod tym linkiem https://www.youtube.com/watch?v=MhZSwcOlczs

Zajęcia służą zdobyciu kompetencji pozwalających na antropologiczną analizę etnograficznych źródeł wywołanych, dotyczących pamięci przemocy, do jakiej dochodziło w Polsce w okresie II wojny światowej i powojnia. Studenci zapoznają się także w ich trakcie z różnymi konceptualizacjami

i typologiami pamięci oraz powiązanych z nią pojęć analitycznych z podtekstem etycznym, takich jak–świadek, postronny, trauma, wina, odpowiedzialność, spotkanie, przemilczenia, (nie)miejsca pamięci, skażone krajobrazy, cierpienie.

obecność i aktywny udział w zajęciach (dopuszczalne są dwie nieobecności, każde kolejne wymagają wykonania dodatkowej pracy (konspekt z lektury)

- zaliczenie 5 niezapowiedzianych kolokwiów z lektur

- napisanie krótkiego eseju na uzgodniony z prowadzącą temat (5-8 stron)