History of Artistic Doctrines

Zarys historii teoretycznej refleksji nad sztuką od starożytności po wiek XX. Celem wykładu jest prezentacja najważniejszych nurtów namysłu nad sztukami plastycznymi poprzez ukazanie kształtowania się i przemian fundamentalnych pojęć z zakresu teorii sztuki i estetyki oraz charakterystykę najważniejszych rodzajów form wypowiedzi teoretycznej i krytycznej.

W semestrze zimowym przedmiotem wykładu jest rozwój myśli o sztuce od starożytności po wiek XVII. Obszar zainteresowań wyznacza z jednej strony problem mimesis i ewolucja pojęcia „sztuka” oraz kwestia klasyfikacji sztuk, z drugiej przemiany rozumienia „piękna” w antycznej i średniowiecznej teorii sztuki oraz estetyce spekulatywnej. Osobne miejsce zajmuje problem obrazu i sporu o obrazy w kulturze Bizancjum. W odniesieniu do nowożytnej teorii sztuki akcent pada na początki teorii sztuki w XV stuleciu oraz wykrystalizowanie się form wypowiedzi teoretyczno-krytycznej, a także na prezentację kluczowych kategorii renesansowej, manierystycznej i barokowej teorii sztuki (perspektywa, styl, modus, idea, disegno, decorum, fantasia) oraz wybranych kategorii estetycznych (piękno, wdzięk, wzniosłość, cudowność).

Semestr letni poświęcony jest historii myśli teoretycznej oraz wybranych wątków krytyki artystycznej od początku XVIII stulecia – analiza wybranych kategorii estetycznych (np. piękno, malowniczość, wzniosłość, pozór estetyczny) oraz artystyczno-teoretycznych (wyobraźnia, smak, geniusz, styl) ma unaocznić głębokie przemiany w rozumieniu sztuki, jej genezy i funkcji. W dalszej części przedmiotem wykładu będą próby zbudowania antropologii estetycznej (Schiller, Goethe) i romantyczne teorie sztuki jako najwyższego organonu poznawczego człowieka (Novalis, Schelling), a także romantyczna idea pokrewieństwa sztuk i autonomii sztuki oraz nowa koncepcja pejzażu (w tym kontekście także romantyczne idee wyobraźni w Anglii – Coleridge, Wordsworth i ich oddziaływanie i późniejsze krytyka w pismach Johna Ruskina). Omówiona zostanie geneza krytyki artystycznej oraz ideowe zaplecze realizmu i naturalizmu w kontekście sporu z formami estetyzmu i symbolizmu. Odrębny temat stanowią koncepcje awangardy XX stulecia oraz spory o naturę i genezę „modernizmu” i „nowoczesności”. Na wybranych przykładach omówione zostaną ponadto relacje pomiędzy różnymi postaciami nowoczesnej myśli psychologicznej (np. percepcja przestrzeni, barwy) i teorii sztuki (Hildebrand, Kandinsky, Klee).

Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce od starożytności do 1500, oprac. J. Białostocki, Warszawa 1988 (lub późniejsze wydania).

Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500-1600, oprac. J. Białostocki, Warszawa 1985.

Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600-1700, oprac. J. Białostocki, M. Poprzęcka, A. Ziemba, Warszawa 1994.

Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, red. E. Grabska, M. Poprzęcka, Warszawa 1989.

Manifesty romantyzmu 1790-1830, red. A. Kowalczykowa, Warszawa 1975.

Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820-1876, red. H. Morawska, Warszawa 1977, t. 1-3.

Moderniści o sztuce, red. E. Grabska, Warszawa 1971.

Artyści o sztuce, red. E. Grabska, H. Morawska, Warszawa 1969.

Art in Theory 1648-1815, red. C. Harrison, Oxford 1993.

Art in Theory 1815-1900, red. C. Harrison, P. Wood, J. Gaiger, Oxford 1998.

Art in Theory 1900-2000, red. C. Harrison, P. Wood, J. Gaiger, Oxford 1991.

Ernst Cassirer, Filozofia Oświecenia. Przekład Tadeusz Zatorski, Warszawa 2010 [roz. VII: Podstawowe problemy estetyki]

Gunter Gebauer, Christoph Wulf, Mimesis. Culture – Art – Society, tr. by Don Reneau, Berkeley – Los Angeles – London 1995.

John Fizer, Psychologizm i psychoestetyka: historyczno-krytyczna analiza związków. Przeł. Janusz Stawiński, Warszawa 1991.

Wiesław Juszczak, Mroczne źródło poznania; Romantyzm a działalność artystyczna Roberta Adama, w: tenże, Wędrówka do źródeł, Gdańsk 2009, ss. 84-96; 369-384.

Pojęcia, problemy, metody współczesnej nauki o sztuce. Dwadzieścia sześć artykułów uczonych europejskich i amerykańskich. Wybrał, przekłady przejrzał, wstępem opatrzył Jan Białostocki, Warszawa 1976 [artykuły następujących autorów: G. Bandmann, Edgar Wind, J. S. Ackerman, E. H. Gombrich, R. Zeitler, W. Hofmann).

John Ruskin, Niewinne oko. Szkice o sztuce. Wybór i przekład: Jakub Szczuka. Wstęp: Ryszard Kasperowicz, Gdańsk 2011.

Johann Joachim Winckelmann, Dzieje sztuki starożytnej. Opr. Wojciech Bałus. Tł. Tadeusz Zatorski, Kraków 2012.

K_W01; K_W3; K_W16; K_W18; K_U03; K_U05

Po zakończeniu pełnego cyklu zajęć student potrafi umieścić i scharakteryzować historię sztuki w kontekście nauk humanistycznych, dysponuje wiedzą w zakresie głównych nurtów refleksji na temat sztuki i piękna (bądź innych kategorii estetycznych) od antyku do współczesności, umiejętnościami porządkowania i krytycznej analizy pojęć, kategorii i problemów przewijających się przez historiografię artystyczną i teorię sztuki, oraz kompetencjami personalnymi i społecznymi polegającymi na dostrzeganiu zmienności sposobów definiowania pojęć, a także oceniania rozmaitych zjawisk artystycznych w ciągu dziejów.

.

Egzamin pisemny, sprawdzający opanowanie treści przedstawianych na wykładzie, w formie 10 pytań otwartych (po 5 z zakresu każdego semestru), ocenianych w skali od 1-10 pkt. Warunkiem uzyskania oceny dostatecznej jest uzyskanie co najmniej 60 punktów na 100 możliwych

r.a. 2017/2018: Egzamin pisemny, składający się z 5 pytań otwartych, ocenianych w skali 1-10. Warunkiem zaliczenia jest uzyskanie min. 30 punktów z odpowiedzi.