(in Polish) Współczesna architektura sakralna

Współczesna architektura sakralna pozostaje poza głównym nurtem badań historii sztuki, tymczasem kościoły powstające w XX wieku (oraz ich projektanci, budowniczowie, fundatorzy) zasługują na uwagę badaczy z wielu przyczyn. Proponowane zajęcia mają na celu przybliżenie uczestnikom historii projektowania i wznoszenia europejskich świątyń katolickich w perspektywie przemian społecznych, artystycznych i liturgicznych.

Zajęcia poświęcone będą dwudziestowiecznej architekturze sakralnej kręgu Kościoła Rzymskokatolickiego. Główny akcent położony zostanie na budownictwo kościołów w Polsce okresu PRL. Architektura sakralna przedstawiana będzie w perspektywie przemian społecznych, artystycznych i liturgicznych. XX wiek to okres bezprecedensowych zmian w myśleniu o przestrzeni sakralnej i sposobach kształtowania jej. Przeanalizowane zostaną motywacje stojące za tymi przemianami oraz ich skutki.

Zaproponowane zostanie spojrzenie na społeczeństwo i na miasto przez pryzmat architektury sakralnej. Stałym przedmiotem refleksji będzie logika powstawania kościołów: wybór lokalizacji, proces decyzyjny, wybór projektanta i form architektonicznych, określenie programu użytkowego, przebieg budowy, recepcja budynku przez wiernych. Istotnym zagadnieniem będzie również analiza adaptowania przez architektów projektujących kościoły języka modernizmu i postmodernizmu.

Harmonogram zajęć:

1. Zarys problematyki: sztuka sakralna u progu XX wiek.

2. Główne tendencje architektury sakralnej 1. poł. XX wieku.

3. Architektura sakralna w Europie między II wojną światową i II Soborem Watykańskim.

4. Kościół a państwo w PRL.

5. Zarys historii architektury sakralnej lat 1965-2000 w Polsce.

6. „Starchitect” a architektura sakralna.

7. Polska i światowa architektura sakralna ostatnich dekad.

Literatura uzupełniająca (we fragmentach):

Andrzej Basista, „Betonowe dziedzictwo. Architektura w Polsce czasów komunizmu”, Warszawa – Kraków 2001.

ks. Adam Boniecki, „Budowa kościołów w diecezji przemyskiej”, Paris 1980.

„Budowa i konserwacja kościołów. Poradnik – vademecum”, red. Adam Grabowski i in., Warszawa 1981.

Izabela Cichońska, Karolina Popera, Kuba Snopek, „Architektura VII dnia”, Wrocław 2016.

„European church architecture 1950-2000”, red. Wolfgang Jean Stock, Munich-Berlin-London-New York 2002.

„European church architecture 1900-1950”, red. Wolfgang Jean Stock, Munich-Berlin-London-New York 2006.

Ryszard Gryz, „Pozwolić czy nie? Władze PRL wobec budownictwa katolickich obiektów sakralnych w latach 1971-1980”, Kielce 2007.

Konrad Kucza-Kuczyński, Andrzej Mroczek, „Nowe kościoły w Polsce”, Warszawa 1991.

Konrad Kucza-Kuczyński, „Widzialne niewidzialnego. Nowe kościoły warszawskie”, Warszawa 2015.

Rafał Łatka, Józef Mirecki, Kościół katolicki w Polsce pod rządami komunistów”, Warszawa 2017.

ks. Jerzy Nyga, „Architektura sakralna a ruch odnowy liturgicznej”, Katowice 1990.

Mateusz Opaliński, „Zgody nie wyrażono. Problem budownictwa sakralnego w diecezji łódzkiej 1945-1989”, Łódź 2018.

James Pallister, „Sacred spaces: contemporary religious architecture”, London 2015.

„Pod dyktando ideologii. Studia z dziejów architektury i urbanistyki w Polsce Ludowej”, red. Paweł Knap, Szczecin 2013.

„Postmodernizm polski. Architektura i urbanistyka”, t. 1, red. Lidia Klein oraz t. 2, Alicja Gzowska, Lidia Klein, Warszawa 2013.

Robert Proctor, „Building the modern church: Roman Catholic church architecture in Britain, 1955 to 1975”, Farnham 2014.

Maria Ewa Rosier-Siedlecka CR, „Posoborowa architektura sakralna. Aktualne problemy projektowania architektury kościelnej”, Lublin 1979.

„Sacrum i sztuka”, red. Nawojka Cieślińska, Kraków 1989.

Flora Samuel, Inge Linder-Gaillard, „Sacred concrete: the churches of Le Corbusier”, Basel 2013.

Wolfgang Jean Stock, „Architectural guide: Christian sacred buildings in Europe since 1950”, Munich 2004.

„Territories of faith: religion, urban planning and demographic change in post-war Europe”, red. Sven Sterken, Eva Weyns, Leuven 2022.

Florian Urban, „Postmodern architecture in socialist Poland”, Abingdon – New York 2021.

Cezary Wąs, „Antynomie współczesnej architektury sakralnej”, Wrocław 2008.

Jan Żaryn, „Kościół w PRL”, Warszawa 2004.

Wiedza:

K_W02: student/ka zna podstawową terminologię historyczno-artystyczną dotyczącą współczesnej architektury sakralnej;

K_W03; student/ka ma uporządkowaną wiedzę ogólną z zakresu historii współczesnej architektury sakralnej, obejmującą dzieje, teorię i metodologię dyscypliny

K_W04: student/ka ma uporządkowaną wiedzę szczegółową z zakresu przemian architektury sakralnej w XX wieku w ujęciu chronologicznym, tematycznym i problemowym, w zakresie najważniejszych artystycznych kierunków, ruchów, tendencji, środowisk;

K_W05: student/ka ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych naukowych osiągnięciach aktualnej historii architektury sakralnej;

K_W16; student/ka ma podstawową wiedzę o powiązaniach historii architektury z innymi dziedzinami nauki;

K_W17: student/ka zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji dzieł współczesnej architektury sakralnej;

Umiejętności:

K_U01: student/ka potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje, wykorzystując różne źródła i sposoby;

K_U03: student/ka potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami historii architektury sakralnej w typowych sytuacjach profesjonalnych;

K_U04: student/ka potrafi rozpoznać różne rodzaje obiektów architektury sakralnej oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych metod, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego i miejsca w procesie historyczno-kulturowym, umie opisać dzieła omawianego okresu identyfikując i wartościując zjawiska i problemy szczególnie istotne;

K_U06: student/ka umie samodzielnie zdobywać wiedzę i zdobywać umiejętności badawcze kierując się wskazówkami opiekuna naukowego;

K_U07: posiada umiejętność merytorycznego argumentowania z wykorzystaniem poglądów różnych badaczy historii sztuki i historii kultury oraz umiejętność wyciągania wniosków;

K_U10: student/ka posiada umiejętność przygotowywania typowych prac w języku polskim, dotyczących zagadnień szczegółowych, z wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych oraz innych źródeł;

K_U11: posiada umiejętność przygotowania wystąpień ustnych w języku polskim, dotyczących zagadnień szczegółowych, z wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych w zakresie historii sztuki oraz innych źródeł;

K_U12: ma umiejętności językowe w zakresie historii sztuki, zgodnie z wymaganiami określonymi dla poziomu B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego;

K_U13: potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w niej różne role

Obecność na zajęciach, udział w dyskusjach, krótka praca pisemna – analiza wybranego w porozumieniu z prowadzącym współczesnego projektu sakralnego.

Dopuszczalna jest jedna nieusprawiedliwiona nieobecność.