(in Polish) „Scandinavian Exceptionalism”? Kultura, prawo, przestępczość w Norwegii i norweskiej części Arktyki – wybrane problemy

Kurs adresowany do osób, które interesują Skandynawią i chcą zdobyć wiedzę dotyczącą podejścia do przestępczości i karania w Norwegii, a zwłaszcza w norweskiej części Arktyki, w tym wobec ludności rdzennej.

Podczas kursu omówimy podstawy kulturoznawstwa skandynawskiego oraz „mentalności norweskiej”; dowiemy się jakie kary można orzec w Norwegii (i jak ukarano Andersa Breivika), przyjrzymy się strukturze przestępczości oraz praktyce karania. Zapoznamy się z norweskim systemem penitencjarnym, który – wbrew pozorom - ma także istotne wady. Następnie poznamy kulturę i status prawny Sámi People, zwrócimy uwagę na problem przemocy wobec i wśród ludności rdzennej oraz przeanalizujemy sytuację saamskich więźniów pod kątem respektowania praw Indigenous People. „Przeniesiemy się” także na archipelag arktyczny Svalbard – porozmawiamy o popełnianych tam przestępstwach, przemocy w bliskich związkach oraz następstwach ekspansji człowieka w naturalnym środowisku występowania niedźwiedzi polarnych.

Kurs „Scandinavian Exceptionalism”? Kultura, prawo, przestępczość w Norwegii i norweskiej części Arktyki – wybrane problemy stanowi unikalne połączenie kilku perspektyw – prawnej (w tym prawnokarnej), kryminologicznej, kulturoznawczej – wykazując wzajemne powiązanie między tymi perspektywami i ich konsekwencje w obszarze norweskiego podejścia do przestępczości i karania oraz specyficznych problemów, które aktualizują się w odniesieniu do tych dwóch aspektów w arktycznej części Norwegii. Takie interdyscyplinarne ujęcie dowodzi z jednej strony, iż koncepcja prawa jest produktem (wytworem) określonej kultury, z drugiej zaś stanowi odpowiedź na złożoność zjawisk społecznych, podlegających badaniu. Coraz bardziej złożone problemy naukowe mogą być bowiem badane właściwie pod warunkiem współpracy przedstawicieli różnych dziedzin. Współczesne uprawianie dydaktyki, czy badań naukowych zakłada jednak nie tylko przekraczanie granic między dziedzinami, ale także granic między ośrodkami naukowymi.

Treści merytoryczne, które będą prezentowane podczas zajęć poruszają problemy niezwykle ważne społecznie, których znaczenie z roku na rok wzrasta i wymaga pogłębionej refleksji. Problemami tymi są m. in. konieczność racjonalnego korzystania z instrumentów prawnych zakładających izolację sprawcy z uwagi na społeczne i psychologiczne konsekwencje uwięzienia, potrzeba budowania tożsamości prawnej i kultury prawnej, stanowiących podstawę konformizmu, konieczność respektowania praw ludności rdzennej (Indigenous People), jak również kształtowania tych praw w sposób umożliwiający faktyczne ich poszanowanie, czy potrzeba uwzględniania prawnych, kryminologicznych, kulturowych oraz środowiskowych konsekwencji obecności człowieka w obszarach chronionych, w tym w naturalnym środowisku występowania gatunków zagrożonych. Zajęcia wpisują się także w realizację celów zdefiniowanych w przyjętej przez Uniwersytet Warszawski „Agendzie na rzecz klimatu i zrównoważonego rozwoju” („Zielony Uniwersytet”) - wskazanych w punkcie 1.4 Agendy („Organizowanie konferencji, wykładów oraz zajęć za pośrednictwem wideokonferencji) oraz punkcie 5.1 („Edukacja studentów, doktorantów, pracowników”) zwracającym uwagę na konieczność poszerzania oferty uniwersyteckiej dotykającej swoją problematyką współczesnych wyzwań jakimi są zmiany klimatyczne oraz działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. Oferowany kurs zwraca uwagę na te kwestie, z nietypowej, ale ważnej perspektywy, koncentrując się na prawnych (a zwłaszcza prawnokarnych), kryminologicznych i kulturowych aspektach wybranych działań na rzecz zrównoważonego rozwoju, wyrażonych w rezolucji przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych pod nazwą „Przekształcamy nasz świat: Agenda 2030 na rzecz zrównoważonego rozwoju” (zarówno w Preambule dokumentu, która wskazuje m. in. na konieczność wzmocnienia praw ludności rdzennej, czy też ochronny ekosystemów i dziko żyjących gatunków; jak też w konkretnych, wskazanych w Rezolucji celach, w tym m.in. celu nr 15, wskazującym na konieczność działań ochronnych wobec gatunków zagrożonych czy celu nr 16 eksponującym konieczność promowania inkluzywnego społeczeństwa, zapewniającego wszystkim ludziom dostęp do wymiaru sprawiedliwości oraz kształtowania i egzekwowania prawa nie dyskryminującego nikogo).

Koncepcja kursu opiera się więc na założeniu, że w przestrzeni akademickiem powinno się oferować zajęcia nie tylko poszerzające wiedzę (zwłaszcza w zakresie zagadnień ważnych, lecz rzadko eksplorowanych dydaktycznie, „niszowych”), ale przede wszystkim skłaniające do wieloaspektowej analizy i krytycznej refleksji oraz dostrzeżenia praktycznych implikacji przyjmowanych w danych obszarach rozwiązań.

Nakład pracy studenta/studentki:

- godziny zorganizowane – 30 godz.

- przygotowanie do zajęć – 30 godz.

- przygotowanie do egzaminu – 30 godz.

Razem: 90 godz.

Witkowska-Rozpara K., Gdy populacja niedźwiedzi polarnych przewyższa populację ludzi. Czyli o przestępczości w archipelagu Svalbard [w:] Granice prawa. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Siemaszki, P. Ostaszewski, K. Buczkowski (red.), Warszawa 2020

Witkowska-Rozpara K., Wolność kontrolowana po norwesku. Uwagi na tle norweskich rozwiązań normatywnych dotyczących warunkowego zawieszenia wykonania kary i praktyki orzeczniczej sądów, [w:] Karanie, terapia, resocjalizacja. W poszukiwaniu najlepszych rozwiązań, M. Kowalczyk, D. Mackojć (red.), Toruń 2021

Witkowska-Rozpara K., „Svalbard fristed for voldsmenn?” („Svalbard azylem dla sprawców przemocy?”) Przemoc w bliskich związkach i problem ochrony ofiar przemocy w archipelagu arktycznym Svalbard [w:] O wolność i prawo. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Rzeplińskiemu, B. Błońska, Ł. Chojniak, B. Gruszczyńska, A. Kosyło, K. Witkowska-Rozpara, D. Woźniakowska-Fajst (red.), Warszawa 2022

Ciesielski Z., Dzieje kultury skandynawskiej t. 1, Marpress, Gdańsk 2016

Małłek J., Historia Norwegii (do roku 1814), Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2019

Szelągowska G., Szelągowska K., Historia Norwegii XIX i XX wieku, PiW, Warszawa 2019

Pratt J., Scandinavian Exceptionalism in an Area of Penal Excess. Part. I, British Journal of Criminology 2008(a), vol. 48, issue 2

Pratt J., Scandinavian Exceptionalism in an Era of Penal Excess: Part II: Does Scandinavian Exceptionalism Have a Future? British Journal of Criminology 2008(b), vol. 48, issue. 3

Ravna O., Norwegian Courts and Sámi Law, Arctic Review on Laws and Politics, 2021, vol. 12,

Ravna O., The Duty to Consult the Sámi in Norwegian Law, Arctic Review on Laws and Politics, 2020, vol. 11

The Parliamentary Ombudsman’s Annual Report for 2019 as National Preventive Mechanism against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment Submitted to the Storting on 24 March 2020

Sivilombudsman, Special Report to the Storting on Solitary Confinement and Lack of Human Contact in Norwegian Prisons (2018-2019)

Akty prawne:

Kongeriket Norges Grunnlov z dnia 17 maja 1814 r., LOV-1814-05-17, https://lovdata.no/dokument/NL/lov/1814-05-17

Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy nr 169, https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_ILO_CODE:C169

Lov om Sametinget og andre samiske rettsforhold (Sameloven) z dnia 12 czerwca 1987 r, LOV-1987-06-12-56, https://lovdata.no/dokument/NL/lov/1987-06-12-56?q=sameloven

Lov om straff (straffeloven) z dnia 20 maja 2005 r., LOV-2005-05-20-28; https://lovdata.no/dokument/NL/lov/2005-05-20-28

United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples A/RES/61/295, http://www.un.org/development/desa/indigenouspeoples/wp-content/uploads/sites/19/2018/11/UNDRIP_E_web.pdf

Po zakończeniu zajęć student/ka

w sferze wiedzy:

zna i rozumie kluczowe najważniejsze założenia kulturoznawstwa skandynawskiego, które wpłynęły na aksjologię prawa i model jego egzekwowania w Norwegii

w zaawansowanym stopniu zna i rozumie najważniejsze założenia norweskiego podejścia do przestępczości i karania sprawców przestępstw

w zaawansowanym stopniu zna i rozumie historyczne, polityczne i kulturowe uwarunkowania wpływające na skalę zjawiska przemocy wobec i wśród ludności rdzennej (Sámi People) oraz możliwości badania tego fenomenu

w sferze umiejętności:

potrafi krytycznie analizować i oceniać wprowadzone przez władze norweskie zasady postępowania z osadzonymi należącymi do ludności rdzennej (Sámi People)

potrafi analizować dane statystyczne ukazujące strukturę przestępczości i kar orzekanych w Norwegii i komentować wdrażane na poziomie krajowym rozwiązania mające ograniczyć zachowania przestępcze

potrafi dostrzec, analizować i ocenić prawnokarne oraz kryminologiczne konsekwencje obecności i ekspansji człowieka w norweskiej części Arktyki

w sferze kompetencji społecznych:

rozumie znaczenie i potrzebę wdrażania modelu świadomego i odpowiedzialnego życia oraz dążenia do zrównoważonego rozwoju, w tym troski o zasoby naturalne i losy przyszłych pokoleń

jest gotowa/gotowy do uwzględnienia różnorodności społecznej i kulturowej w ocenie zjawisk społecznych i właściwego reagowania na zróżnicowane konteksty kulturowe

jest gotowa/gotowy do stałego uczenia się i rozwoju umiejętności miękkich w stopniu umożliwiającym aktywne uczestnictwo w projektach zespołowych o charakterze interdyscyplinarnym

1.Ocena ciągła uwzględniająca obecność i aktywność na zajęciach w formie dyskusji - spełnienie kryterium jest warunkiem umożliwiającym podejście do egzaminu

2. Egzamin pisemny (test na platformie internetowej)