Uniwersytet Warszawski - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Filozofia kultury

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 3501-FKUL20-M-OG
Kod Erasmus / ISCED: 08.1 Kod klasyfikacyjny przedmiotu składa się z trzech do pięciu cyfr, przy czym trzy pierwsze oznaczają klasyfikację dziedziny wg. Listy kodów dziedzin obowiązującej w programie Socrates/Erasmus, czwarta (dotąd na ogół 0) – ewentualne uszczegółowienie informacji o dyscyplinie, piąta – stopień zaawansowania przedmiotu ustalony na podstawie roku studiów, dla którego przedmiot jest przeznaczony. / (0223) Filozofia i etyka Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Filozofia kultury
Jednostka: Wydział Filozofii
Grupy: Przedmioty ogólnouniwersyteckie humanistyczne
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

monograficzne
ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia:

w sali

Skrócony opis:

Wykład pomyślany jest jako systematyczne wprowadzenie w specyfikę filozoficznej refleksji nad kulturą. Punktem wyjścia będzie przekonanie, że kulturę można zrozumieć jedynie jako nierozerwalnie splecioną z człowiekiem i na odwrót – człowiek może być rozumiany i rozumieć siebie samego jedynie w horyzoncie uwikłania w kulturę, w jej aksjologiczne, symboliczne, wyobrażeniowe wymiary. Człowiek dany jest sobie jedynie poprzez kulturowo uwarunkowane sposoby przeżywania i doświadczania swojego bycia-w-świecie. Kluczową kategorią będzie dla nas kategoria doświadczenia kulturowego a wyróżnioną perspektywą badawczą antropologiczna filozofia kultury poszukująca właśnie związków między pojmowaniem człowieka i kultury. Związki te zostaną pokazane jako seria obecnych w kulturowych fenomenach napięć konstytuowanych przez kategorie takie jak: istota i pozór, arche i telos, obecność i nieobecność, partycypacja i alienacja, tradycja i współczesność, tożsamość i obcość, sprawczość i bierność.

Pełny opis:

Wykład pomyślany jest jako systematyczne wprowadzenie w specyfikę filozoficznej refleksji nad kulturą. Punktem wyjścia będzie przekonanie, że kulturę można zrozumieć jedynie jako nierozerwalnie splecioną z człowiekiem i na odwrót – człowiek może być rozumiany i rozumieć siebie samego jedynie w horyzoncie nieprzekraczalnego uwikłania w kulturę, w jej aksjologiczne, symboliczne, wyobrażeniowe (czy fantazmatyczne) wymiary. Zawsze jest dany sobie poprzez kulturowo uwarunkowane sposoby przeżywania i doświadczania swojego bycia-w-świecie we wszystkich jego możliwych wymiarach. Tym samym zarazem wymyka się prostym determinacjom, wykracza poza sferę faktów i empirii – jest przeniknięty przez kulturę, w której uczestnictwo wyznacza jego tożsamość. Tożsamość ta jest jednak przekraczana przez niego w ruchu refleksji sięgającej poza to, co po prostu dane. Stąd też kluczową kategorią będzie dla nas kategoria doświadczenia kulturowego doskonale zdająca sprawę z tego dwuznacznego uwikłania. Wyróżnioną natomiast perspektywą badawczą będzie antropologiczna filozofia kultury (Z. Rosińska) poszukująca właśnie różnych form związku między pojmowaniem człowieka i kultury. Zostaną one pokazane jako seria napięć przenikających rzeczywistość kulturową i wyznaczających zarazem kategorię człowieczeństwa w sposób apofatyczny, tj. unikający jednoznaczego definiowania istoty człowieka. Napięcia te konstytuowane są przez pary splecionych ze sobą i nawzajem naświetlających się kategorii takich jak: istota i pozór, arche i telos, obecność i nieobecność, partycypacja i alienacja, tradycja i współczesność, tożsamość i obcość, sprawczość i bierność.

Napięcia te – ich znaczenie i moc interpretacyjna – zostaną zaprezentowane na przykładzie szeregu fenomenów kulturowych ze szczególnym uwzględnieniem kultury współczesnej.

Omówione zostaną m.in. takie zagadnienia jak:

I. Zagadnienia metodologiczne:

1) tożsamość filozofii kultury i jej stosunek do nauk o kulturze: socjologii kultury, antropologii kulturowej i kulturoznawstwa

2) filozofia kultury wobec innych dyscyplin filozoficznych (w szczególności estetyki, filozofii społecznej, etyki, ontologii)

3) metody filozoficznego namysłu nad kulturą ze szczególnym uwzględnieniem podziału na teorie wartościujące i opisowe; w tym kontekście omówione zostaną takie filozoficzne nurty jak: platonizm, tradycja oświeceniowa, nietzscheanizm, marksizm, fenomenologia, hermeneutyka, psychoanaliza, strukturalizm, postsrtukturalizm, teoria aktora-sieci

II. Zagadnienia szczegółowe:

1. podstawowe cechy kultury współczesnej m.in. takie jak:

a) wirtualizacja (rozumiana między innymi jako zacieranie granic między światem wyobraźni i rzeczywistości, czy technologiczne zapośredniczenie ludzkich interakcji);

b) nadmiar (przesycenie przestrzeni kulturowej bodźcami wizualnymi, słuchowymi, informacyjnymi, generowanie potrzeb)

c) nieustannie przyspieszające procesy kulturowych przemian

2. skorelowane z powyższymi cechami formy doświadczenia kulturowego:

a) powierzchowność i dominacja pozoru,

b) oszołomienie,

c) liminalność (rozumiana jako konieczność wyznaczania na nowo granic w różnych obszarach życia, oraz tożsamościowotwórczy aspekt tego typu doświadczeń)

d) relokalizacja (doświadczenie zmian w postrzeganiu i rozumieniu przestrzeni życia)

3. stosunek kultury współczesnej do tradycyjnej

4. relacja między kulturami lokalnymi a kulturą globalną

5. ekonomiczne uwarunkowania procesów kulturowych

6. aksjologiczny wymiar kultury

7. jej wymiar symboliczny oraz wyobrażeniowo-fantazmatyczny

8. język jako medium doświadczenia kulturowego (jego różne funkcje)

9. cielesność jako przestrzeń/pole doświadczenia kulturowego

10. wpływ nowych technologii na formy ludzkiego samo-odniesienia

11. kulturowe uwarunkowania przemian obyczajowych

12. kulturowe znaczenia przemian w sztuce oraz ich konsekwencje

13. doświadczenie rozpadu kulturowych form samo-rozumienia

14. aktualność kategorii tragizmu w myśleniu o kondycji ludzkiej

15. przemiany tożsamości kulturowej (zarówno w aspekcie indywidualnym, jak i zbiorowym): interkulturowość, transkulturowość, nomadyzm

16. postsekularyzm – nowe formy doświadczenia duchowego

17. ludzkie/nieludzkie – posthumanizm, transhumanizm i nowe figury podmiotu w kulturze współczesnej

Literatura:

E. Cassirer, „Esej o człowieku. Wprowadzenie do filozofii kultury”

E. Cassirer, „Logika nauk o kulturze”

R. Benedict, "Wzory kultury"

H. Elzenberg, „Z filozofii kultury”

M. Foucault, "Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych"

S. Freud, "Kultura jako źródło cierpień"

C. Geertz, "Interpretacja kultur"

E. Husserl, „Kryzys europejskiego człowieczeństwa a filozofia”

R. Konersmann, „Filozofia kultury. Wprowadzenie”

R. Konersmann, „Krytyka kultury”

H. Plessner, "Pytanie o conditio humana"

Z. Rosińska, J. Michalik (red.) „Co to jest filozofia kultury?”

G. Simmel, „Filozofia kultury”

Efekty uczenia się:

Nabyta wiedza:

Po ukończeniu kursu student/ka zna i rozumie:

- w pogłębionym stopniu – metody badawcze i strategie argumentacyjne filozofii kultury;

- metody interpretacji tekstu filozoficznego;

- specjalistyczną terminologię filozoficzną w języku polskim;

- główne kierunki rozwoju i najważniejsze nowe osiągnięcia w ramach filozofii kultury;

- w pogłębionym stopniu – normy konstytuujące i regulujące struktury i instytucje społeczne oraz źródła tych norm, ich naturę, zmianę i drogi wpływania na ludzkie zachowania;

- w pogłębionym stopniu – kompleksową naturę języka oraz historyczną zmienność jego znaczeń;

- w pogłębionym stopniu – rolę refleksji filozoficznej w kształtowaniu kultury;

- w pogłębionym stopniu – zależność między kształtowaniem się idei filozoficznych a zmianami w kulturze i w społeczeństwie; rozumie fundamentalną rolę jaką idee filozoficzne odgrywają w powstawaniu dzieł i instytucji kultury.

Nabyte umiejętności:

Po ukończeniu kursu student/ka potrafi:

- samodzielnie interpretować tekst filozoficzny, twórczo i innowacyjnie komentować i konfrontować tezy pochodzące z różnych tekstów;

- określać stopień doniosłości stawianych tez dla badanego problemu lub argumentacji;

- analizować złożone argumenty filozoficzne, identyfikować składające się na nie tezy i założenia, ustalać zależności logiczne i argumentacyjne między tezami;

- identyfikować zaawansowane strategie argumentacyjne w wypowiedziach ustnych i pisemnych;

- ujawniać wady i błędy logiczne wypowiedzi ustnych i pisemnych oraz określać wpływ tych wad i błędów na perswazyjność argumentów; - twórczo i innowacyjnie wykorzystywać wiedzę filozoficzną i metodologiczną w formułowaniu hipotez i konstruowaniu krytycznych argumentacji;

- precyzyjnie formułować w mowie i na piśmie złożone problemy filozoficzne; stawiać tezy i

krytycznie je komentować;

- konstruować i twórczo rekonstruować argumentacje z perspektywy różnych stanowisk filozoficznych, uwzględniając właściwe każdemu z nich typy argumentacji i dostrzegając zachodzące między nimi zbieżności i różnice;

- samodzielnie zdobywać wiedzę, rozwijać umiejętności badawcze oraz planować projekty badawcze (także grupowe);

- wykrywać zależności pomiędzy kształtowaniem się idei filozoficznych a procesami społecznymi i kulturalnymi oraz określać relacje między tymi zależnościami.

Nabyte kompetencje społeczne:

Po ukończeniu kursu student/ka jest gotów/gotowa do:

- identyfikowania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności;

- samodzielnego podejmowania i inicjowania działań zawodowych oraz planowania i organizowania ich przebiegu;

- dostrzegania i formułowania problemów etycznych związanych z własną pracą badawczą i odpowiedzialnością przed współpracownikami i innymi członkami społeczeństwa oraz do aktywności w rozwiązywaniu tych problemów;

- aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym; interesuje się nowatorskimi koncepcjami filozoficznymi w powiązaniu z innymi częściami życia kulturalnego i społecznego i zachęca do wdrażania tych koncepcji;

- aktywnego uczestnictwa w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa filozoficznego i wykorzystywania go w rozumieniu wydarzeń społecznych i kulturalnych.

Metody i kryteria oceniania:

Podstawą oceny będzie esej na wybrany temat związany z problematyką wykładu. Brana pod uwagę będzie również aktywność w dyskusjach prowadzonych w trakcie wykładu.

Ocenie podlegać będą w szczególności: znajomość metod badawczych i strategii argumentacyjnych stosowanych w filozofii kultury; pogłębiona znajomość terminologii stosowanej w filozofii kultury i umiejętność prawidłowego jej zastosowania; umiejętność samodzielnej i krytycznej analizy tekstu filozoficznego; umiejętność krytycznej analizy filozoficznych teorii, identyfikacji ich głównych założeń, tez oraz implikacji; umiejętność konstruowania hipotez oraz krytycznej argumentacji w oparciu o zdobytą w trakcie kursu wiedzę; umiejętność krytycznej analizy porównawczej różnych koncepcji filozoficznych.

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2 na semestr

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.
Krakowskie Przedmieście 26/28
00-927 Warszawa
tel: +48 22 55 20 000 https://uw.edu.pl/
kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.3.0 (2024-03-22)