Zagadnienia etyczne w studiach o niepełnosprawności

ogólnouniwersyteckie
seminaria monograficzne

Podstawowa wiedza z zakresu socjologii i psychologii społecznej

w sali

Wspólnym celem studiów o niepełnosprawności, postulatów środowiska osób niepełnosprawnych i bioetyki powinna być analiza zjawiska niepełnosprawności w różnych kategoriach: kulturowych, społecznych, politycznych i aksjologicznych. Zajęcia będą miały charakter interdyscyplinarny i dotyczyć będą analizy problemów moralnych opieki i wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Na zajęciach podejmiemy próbę przedstawienia i przeanalizowania tych zagadnień, które są przedmiotem dyskusji etycznej, postulatów aktywistów ruchu na rzecz praw osób niepełnosprawnych a które mogą mieć wpływ na społeczną debatę na temat niepełnosprawności.

Jedna z założycielek Independent Living Movement, Judy Heumann napisała: „Niezależność nie oznacza dla nas wykonywania rzeczy samemu. Oznacza możliwość podejmowania niezależnych decyzji. To jest proces umysłowy niezależny od sprawnego ciała.” Świat ludzi bez niepełnosprawności wiąże pojęcie godności z pojęciem autonomii. Osoby z niepełnosprawnościami, które z wielu powodów – braku możliwości wykonywania codziennych czynności, samoobsługi, bezpieczeństwa ekonomicznego – bywają uzależnione od innych, powiązanie godności człowieka z autonomią odbierają jako zagrożenie. Potrzeba opieki lub asysty nie jest postrzegana przez nie jako dowód zależności, przeciwnie – jest rodzajem protezy, która pozwala im uzyskać niezależność. Zajęcia będą miały charakter interdyscyplinarny i dotyczyć będą analizy problemów moralnych opieki i wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Podejmiemy próbę przedstawienia i przeanalizowania tych zagadnień, które są przedmiotem dyskusji etycznej, postulatów aktywistów ruchu na rzecz praw osób niepełnosprawnych a które mogą mieć wpływ na społeczną debatę na temat niepełnosprawności.

Zajęcia będą skoncentrowane wokół następujących pytań i zagadnień: Czy paradygmat autonomii jest odpowiedni do zrozumienia etycznego wymiaru terapeutycznych, rodzinnych i społecznych relacji z oraz wobec osób z niepełnosprawnościami? Komu autonomia coś daje, a komu zabiera? Na czym polega konflikt pomiędzy zasadą działania na rzecz dobra osoby z niepełnosprawnością a szacunkiem dla autonomii? Co dzieli postępowanie paternalistyczne i protekcjonalne od tego, które wynika z poczucia troski o drugiego człowieka i uwzględniania jego potrzeb? Co oznaczają takie wartości jak integralność, wrażliwość, bezbronność, vulnerability w kontekście osób z niepełnosprawnościami? Czy możliwe jest połączenie koncepcji praw z koncepcją troski? Porozmawiamy o świadomej zgodzie, ubezwłasnowolnieniu, wspieranym podejmowaniu decyzji i współzależności.

Davis W.S. (2001) Disability and Bioethics: Removing Barriers to Understanding and Setting the Agenda for a New Conversation. Th e American Journal of Bioethics 1(3): 64–65.

Davy, L. (2015). Philosophical Inclusive Design: Intellectual Disability and the Limits of Individual Autonomy in Moral and Political Theory. Hypatia. A Journal of Feminist Philosophy, 30(1): 132-148.

Fineman, Martha. 2000. Contract and care. Chicago-Kent Law Review 76 (3): 1403–40.

Frey, R. G. 2005. Autonomy, diminished life, and the threshold for use. In Personal autonomy: New essays on personal autonomy and its role in contemporary moral philosophy, ed. James Stacey Taylor. Cambridge, UK: Cambridge University Press.

Keller J. (1997) Autonomy, Relationality, and Feminist Ethics. Hypatia 12 (2): 152–164.

Kittay, Eva Feder. 1999. Love’s labor: Essays on women, equality, and dependency. New York: Routledge.

Kittay, E. (2011). The Ethics of Care, Dependence, and Disability. Ratio Juris 24 (1):49-58

Kittay, E. (2010). The personal is philosophical is political: A philosopher and mother of a cognitively disabled person sends notes from the battlefield. In Cognitive disability and its challenge to moral philosophy, ed. Licia Carlson and Eva Feder Kittay. Malden, Mass: Wiley-Blackwell.

Morris J. (2001) Impairment and disability: constructing an ethics of care which promotes human rights. Hypatia 16 (4): 1–16.

Nedelsky, Jennifer. 1989. Reconceiving autonomy: Sources, thoughts and possibilities. Yale Journal of Law and Feminism 1: 7–36.

Rudnicki, S. (2014). Niepełnosprawność i złożoność. Studia Socjologiczne, 2(213), 43-61.

Shakespeare, R. (2014). Disability rights and wrong revisited. London: Routledge.

Szeroczyńska, M., Grzejszczak, R (2012). Ubezwłasnowolnienie i inne formy wsparcia dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce – teoria i praktyka. W: Jeśli nie ubezwłasnowolnienie, to co? Prawne formy wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną, Warszawa.

Zdrodowska, M. (2016). Między aktywizmem a akademią. Studia nad niepełnosprawnością. Teksty Drugie, 5, 384-403.

Nabyta wiedza:

Po ukończeniu zajęć student zna i rozumie:

- w pogłębionym stopniu rolę bioetyki w praktyce i rozwoju nauk biomedycznych i innych bionauk (K_W02)

- zaawansowaną terminologię bioetyczną w języku polskim oraz w języku angielskim, który jest podstawowym językiem tej dyscypliny (K_W03)

- w sposób pogłębiony, prowadzący do specjalizacji, zagadnienia, problemy oraz bieżący stan dyskusji i badań z zakresu wybranej szczegółowej tematyki bioetycznej (np. etyki prokreacji, etyki końca życia, etyki nowych technologii, etyki środowiska naturalnego, itp.) (K_W09)

Nabyte umiejętności:

Po ukończeniu zajęć student potrafi:

- identyfikować problemy i konflikty etyczne występujące w praktyce i rozwoju nauk biomedycznych i innych bionauk oraz w praktyce życia codziennego i społecznego (K_U01)

- krytycznie analizować wypowiedzi ustne i pisemne innych autorów z zakresu etyki i bioetyki – rekonstruować tezy, identyfikować założenia faktyczne oraz normatywne, krytycznie oceniać poprawność i siłę argumentacji (K_U02)

- przygotować pracę pisemną, w szczególności z zakresu bioetyki lub powiązanych z nią dyscyplin i subdyscyplin nauki, zgodnie z zasadami techniki pisania prac danego rodzaju, poprawnie językowo i redakcyjne sformułować wypowiedź na piśmie, opracować bibliografię i odsyłacze (K_U13)

- przygotować i wygłosić wystąpienie ustne (referat), w szczególności z zakresu bioetyki lub powiązanych z nią dyscyplin i subdyscyplin nauki (K_U14)

Nabyte kompetencje społeczne:

Po ukończeniu zajęć student jest gotów do:

- krytycznego oceniania posiadanej wiedzy, pozyskiwanych informacji i odbieranych treści (K_K01)

- uznawania znaczenia wiedzy z zakresu etyki i bioetyki oraz edukacji bioetycznej w rozwiązywaniu problemów, jakie rodzi praktyka i rozwój nauk biomedycznych i innych bionauk oraz zasięgania opinii ekspertów w przypadku trudności z samodzielnym

rozwiązywaniem tych problemów (K_K02)

- rzetelnego i odpowiedzialnego rozwijania dorobku bioetyki jako dziedziny teoretycznej i praktyki społecznej (K_K06)

- dostrzegania problemów i wyzwań etycznych związanych z własną pracą badawczą i zawodową, w szczególności przestrzegania, rozwijania i promowania etycznych standardów pracy dla konsultantów klinicznych, członków komisji bioetycznych/etycznych oraz edukatorów etyki i bioetyki (K_K07)

Obecność na zajęciach – dopuszczane są dwie nieobecności w semestrze. Każda dodatkowa nieobecność będzie skutkować obniżeniem oceny o jeden stopień.

Praca na zajęciach – oczekuję, że studenci będą przygotowywać się do zajęć, czytać wskazane lektury i aktywnie uczestniczyć w seminaryjnych dyskusjach, wyrażać opinie, wątpliwości, zdawać pytania, komentować głosy innych (w tym autorów tekstów).

Dodatkowe prace i zadania – ostatnie zajęcia: zorganizowanie i udział w debacie oksfordzkiej.