Russians in the Kingdom of Poland - propaganda of the tsarist power during the reign of Emperor Alexander III (1881-1894)

Niniejszy wykład stanowi chronologicznie drugą część przygotowanej przeze mnie historii Rosjan w Królestwie Polskim. Nie mniej może być on potraktowany jako samodzielna narracja, bez konieczności udziału w pozostałych wykładach opisujących inne okresy. Tytułowa zbiorowość zostanie przedstawiona poprzez jej udział w przenoszonych nad Wisłę rosyjskich rytuałach politycznych podczas uroczystości państwowych. Łączyły one ich identyfikacje narodowe i imperialne.

Mimo, że u schyłku panowania dynastii Romanowów wzrosło znaczenie etnicznego pochodzenia ich poddanych, to w konstrukcji tożsamości narodowej Rosjan nadal czołową rolę odgrywał czynnik polityczny. Definiowali się oni jako zwasalizowana wspólnota polityczna zintegrowana wokół jednego i niepodzielnego suwerena - cesarza Rosji. Ich rosyjskość wyrażała się w wiernopoddańczym hołdowaniu ówcześnie zasiadającym na tronie. Dlatego celną perspektywą przedstawienia Rosjan w Królestwie Polskim, jest wgląd w ich więzi społeczne poprzez instytucje ich lojalnej służby w lokalnych strukturach carskiej władzy. Zwłaszcza zaś owocna w tym względzie jest analiza ich korporacyjnych praktyk symbolicznego podtrzymania w polskiej prowincji panującego porządku politycznego. Miejscowi Rosjanie cyklicznie wykorzystywali w tym względzie dworskie święta galowe wpisane w cerkiewny kalendarz, ale też i inne, nadzwyczajne okoliczności z życia dynastii. W ten sposób ich wspólnotowa tożsamość była w jakimś sensie pochodną identyfikacji z monarchą i jego najbliższą rodziną. Bardzo bogaty i interesujący materiał źródłowy sprawił, że po pilotażowym wykładzie, zdecydowałem podzielić go na trzy samodzielne i niezależne cykle wykładów. To jest odpowiadające każdemu z trzech ostatnich panowań monarchii z dynastii Romanowów.

Proponowany tu drugi cykl obejmuje okres panowania Aleksandra III. To jest okres konserwatywnych kontrreform społecznych, wzrostu nacjonalizmu i ksenofobii, wewnętrznej walki caratu z wszelką opozycją polityczną, przy względnym pokoju w stosunkach międzynarodowych.

Zgodnie z wyżej zarysowaną tezą, na kolejnych zajęciach ze studentami przedstawiane im będą najważniejsze, memorialne praktyki Rosjan służących w Królestwie Polskim, w których manifestowali oni swoją złożoną (polityczno-kulturową) tożsamość narodową, z tytułu świąt dworskich:

1) Wprowadzenie: kalendarz świąt dworskich jako system praktyk legitymizujących władzę Romanowów i kształtujących reglamentowaną tożsamość narodową rosyjskich poddanych

2) Intronizacja Aleksandra III-go

3) Koronacja Aleksandra III-go

4) Urodziny Aleksandra III-go

5) Urodziny pozostałych członków dynastii Romanowów za panowania Aleksandra III-go

6) Jubileusze historycznych władców z dynastii Romanowów za panowania Aleksandra III-go

7) Imieniny Aleksandra III-go

8) Imieniny pozostałych członków dynastii Romanowów za panowania Aleksandra III-go

9) Ślub Aleksandra III

10) śluby pozostałych członków dynastii Romanowów za panowania Aleksandra III-go

11) Nadzwyczajne wypadki (w tym zamachy) w panowaniu Aleksandra III-go

12) Nadzwyczajne wypadki (w tym zamachy) w życiu pozostałych członków dynastii Romanowów za panowania Aleksandra III-go

13) Choroby i śmierć Aleksandra III-go

14) Choroby i śmierć pozostałych członków dynastii Romanowów za panowania Aleksandra III-go

15) Podsumowanie

Problemowy (biograficzno-chronologiczny) układ przedstawianego materiału pozwoli studentom dostrzec personalny podział domen carskiej władzy. To jest symbolicznego oddania, analizowanych zarządów i instytucji rosyjskiego państwa w Królestwie Polskim poszczególnym

członkom dynastii Romanowów. Tym samym ci ostatni stawali się swoistymi patronami poddanych służących pod ich zwierzchnictwem.

Źródłami do wykładu zasadniczo będą własne opracowania ówczesnej prasy warszawskiej (polsko- i rosyjskojęzycznej)

relacjonującej obchody uroczystości dworskich w Królestwie Polskim. Ponadto fragmenty różnych, memorialnych wydawnictw, pamiętników czy wspomnień dotyczących miejscowych rosyjskich instytucji i osób w nich służących. Ze współczesnych opracowań studentom poleca się m. in. :

 Malte R., Rządy imperialne w Kraju Nadwiślańskim. Królestwo Polskie i cesarstwo rosyjskie 1864–1915, Warszawa 2016;

 Latawiec K., W służbie imperium. Struktura społeczno- zawodowa ludności rosyjskiej na terenie guberni lubelskiej w latach 1864-1915, Lublin 2007;

 Wysocki P., Rosjanie w miastach guberni warszawskiej w latach 1864-1915, Białystok 2020;

 Wiernicka V., Rosjanie w Polsce. Czas zaborów 1795-1915, Warszawa 2015;

Formą zaliczenia zajęć dla studentów będzie esej dotyczący wybranego aspektu dziedzictwa Rosjan w Królestwie Polskim.