The Russians in the Kingdom of Poland - propaganda of tsarist power during the reign of Emperor Nicholas II (1894-1917)

Niniejszy wykład stanowi chronologicznie trzecią część przygotowanej przeze mnie historii Rosjan w Królestwie Polskim. Nie mniej może być on potraktowany jako samodzielna narracja, bez konieczności udziału w pozostałych wykładach opisujących inne okresy.

Tytułowa zbiorowość zostanie przedstawiona poprzez jej udział w przenoszonych nad Wisłę rosyjskich rytuałach politycznych podczas uroczystości państwowych. Łączyły one ich identyfikacje narodowe i imperialne.

Mimo, że u schyłku panowania dynastii Romanowów wzrosło znaczenie etnicznego pochodzenia ich poddanych, to w konstrukcji tożsamości narodowej Rosjan nadal czołową rolę odgrywał czynnik polityczny. Definiowali się oni jako zwasalizowana wspólnota polityczna zintegrowana wokół jednego i niepodzielnego suwerena - cesarza Rosji. Ich rosyjskość wyrażała się w wiernopoddańczym hołdowaniu

ówcześnie zasiadającym na tronie. Dlatego celną perspektywą przedstawienia Rosjan w Królestwie Polskim, jest wgląd w ich więzi społeczne poprzez instytucje ich lojalnej służby w lokalnych strukturach carskiej władzy. Zwłaszcza zaś owocna w tym względzie jest analiza ich korporacyjnych praktyk symbolicznego podtrzymania w polskiej prowincji panującego porządku politycznego. Miejscowi Rosjanie cyklicznie wykorzystywali w tym względzie dworskie święta galowe wpisane w cerkiewny kalendarz, ale też i inne, nadzwyczajne

okoliczności z życia dynastii. W ten sposób ich wspólnotowa tożsamość była w jakimś sensie pochodną identyfikacji z monarchą i jego najbliższą rodziną. Bardzo bogaty i interesujący materiał źródłowy sprawił, że po pilotażowym wykładzie, zdecydowałem podzielić go na trzy samodzielne i

niezależne cykle wykładów. To jest odpowiadające każdemu z trzech ostatnich panowań monarchii z dynastii Romanowów. Proponowany tu trzeci cykl obejmuje okres panowania Mikołaja II. To jest okres nieudolnych prób kontynuacji konserwatywnych kontrreform społecznych, przerwanych

głębokim kryzysem politycznym. Było to wynikiem porażek w wojnie z Japonią, które wywołały rewolucję 1905 roku, zmuszając carat do taktycznych ustępstw - liberalnych reform społecznych. Zgodnie z wyżej zarysowaną tezą, na kolejnych zajęciach ze studentami przedstawiane im będą najważniejsze, memorialne praktyki Rosjan służących w Królestwie Polskim, w których manifestowali oni swoją złożoną (polityczno-kulturową) tożsamość narodową, z tytułu świąt dworskich:

1) Wprowadzenie: kalendarz świąt dworskich jako system praktyk legitymizujących władzę Romanowów i kształtujących

reglamentowaną tożsamość narodową rosyjskich poddanych

2) Intronizacja Mikołaja II-go

3) Koronacja Mikołaja II-go

4) Urodziny Mikołaja II-go

5) Urodziny pozostałych członków dynastii Romanowów za panowania Mikołaja II-go

6) Jubileusze historycznych władców z dynastii Romanowów za panowania Mikołaja II-go

7) Imieniny Mikołaja II-go

8) Imieniny pozostałych członków dynastii Romanowów za panowania Mikołaja II-go

9) Ślub Mikołaja II

10) Śluby pozostałych członków dynastii Romanowów za panowania Mikołaja II-go

11) Nadzwyczajne wypadki (w tym zamachy) w panowaniu Mikołaja II-go

12) Nadzwyczajne wypadki (w tym zamachy) w życiu pozostałych członków dynastii Romanowów za panowania Mikołaja II-go

13) Choroby Mikołaja II-go

14) Choroby i śmierć pozostałych członków dynastii Romanowów za panowania Mikołaja II-go

15) Podsumowanie

Problemowy (biograficzno-chronologiczny) układ przedstawianego materiału pozwoli studentom dostrzec personalny podział domen carskiej władzy. To jest symbolicznego oddania, analizowanych zarządów i instytucji rosyjskiego państwa w Królestwie Polskim poszczególnym

członkom dynastii Romanowów. Tym samym ci ostatni stawali się swoistymi patronami poddanych służących pod ich zwierzchnictwem.

Źródłami do wykładu zasadniczo będą własne opracowania ówczesnej prasy warszawskiej (polsko- i rosyjskojęzycznej) relacjonującej obchody uroczystości dworskich w Królestwie Polskim. Ponadto fragmenty różnych, memorialnych wydawnictw, pamiętników czy wspomnień dotyczących

miejscowych rosyjskich instytucji i osób w nich służących. Ze współczesnych opracowań studentom poleca się m. in. :

 Malte R., Rządy imperialne w Kraju Nadwiślańskim. Królestwo Polskie i cesarstwo rosyjskie 1864–1915, Warszawa 2016;

 Latawiec K., W służbie imperium. Struktura społecznozawodowa ludności rosyjskiej na terenie guberni lubelskiej w latach 1864-1915, Lublin 2007;

 Wysocki P., Rosjanie w miastach guberni warszawskiej w latach 1864-1915, Białystok 2020;

 Wiernicka V., Rosjanie w Polsce. Czas zaborów 1795-1915, Warszawa 2015;

Wedle zainteresowań studenta i opisu przedmiotu.

Formą zaliczenia zajęć dla studentów będzie esej dotyczący wybranego aspektu dziedzictwa Rosjan w Królestwie Polskim.