From the era of Vytaut to Pilsudski: Multicultural heritage in the lands of the Grand Duchy of Lithuania

Wykład poświęcony jest historii powstawania i rozwoju wielokulturowego dziedzictwa na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego od czasów Witolda Wielkiego do Piłsudskiego, losom tego dziedzictwa pod panowaniem Imperium Rosyjskiego, II Rzeczypospolitej, Związku Radzieckiego oraz problemom jego obecnego stanu. Większość materiałów wykładów ukazuje temat na przykładzie ziem białoruskich.

Zakres tematyczny:

1) Pojęcie wielokulturowości: najważniejsze naukowe koncepcje wielokulturowości; koncepcje badań

zjawiska wielokulturowości: koncepcje "pamięci kulturowej" (Aleida i Jan Assmann), "miejsc pamięci"

(Pierre Nora), "symbolów narodowych" i "znaków kulturowych" (Alvydas Nikžentaitis).

2) Geneza wielokulturowego społeczeństwa Wielkiego Księstwa Litewskiego: główne procesy

państwowotwórcze i demograficzne, kształtowanie się populacji wieloetnicznej, wielowyznaniowej, główne społeczności tatarskie, powstawanie i rozwój sztetli

3) Dziedzictwo wielokulturowe na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego w okresie Imperium Rosyjskiego w kontekście polityki carskiej w regionie (koniec XVIII - początek XX wieku)

4) Dziedzictwo wielokulturowe na Litwie historycznej w okresie międzywojennym.

5) Walka czy wspólpraca? Stosunki między przedstawicielami różnych narodów na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego (Konkurencja

czy współpraca gospodarcza? Izolacjonizm czy dialog między kulturami? Dobre sąsiedztwo i harmonia czy konflikty międzyetniczne i międzyreligijne?)

6) Losy dziedzictwa wielokulturowego na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XX - początku XXI wieku: problemy konserwacji, interpretacji, wykorzystania i rozwoju.

Alexandrowicz S. Studia z dziejów miasteczek Wielkiego Księstwa Litewskiego.Toruń, 2011. 442 s.

Petrovsky-Shtern Y. Sztetl. Rozkwit i upadek żydowskich mizsteczek na Kresach Wschodnich. Kraków, 2014. 408 s.

Buszko P. Żyd Żydem. Wizerunek Żyda w kulturze ludowej podlaskich prawosławnych Białorusinów. Miasteczko Orla. Warszawa, 2012. 208 s.

Kazimierski J. Miasta i miasteczka na Podlasiu (1808 – 1914): Zabudowa – ludność – gospodarka. Warszawa, 1994. 311 s.

Kobyliński Z. Wartość i własność dziedzictwa kulturowego, Poznań, 2012. Wersja cyfrowa: http://e-archaeology.org/wp-content/uploads/2016/06/Kobyli%C5%84ski-4.pdf

Kultura miejska w Królestwie polskim, cz. I, 1815–1875, Warszawa–Kalisz–Lublin–Płock / red. A. Drexlerowa. Warszawa, 2001. 342 s.

Miasteczka polskie w XIX I XX wieku. Z dziejów formowania się społeczności / pod red. R.Kołodziejczyka. Kielce, 1992. 324 s.

Miasteczko i okolica – od środniowiecza do współczesności / red. J.Hoff. Kolbuszowa, 2006. 398 s.

Miasteczko polskie w XIX-XX wieku jako zjawisko kulturowo-obyczajowe / pod red. M.Meduckiej i R.Renz. Kielce, 1998. 235 s.

Sorkina, I. Historyczna wielokulturowość na Białorusi. Między mitem a rzeczywistością (na przykładzie Iwia), w: IDEE – NARODY – PAŃSTWA – POGRANICZA. Monografia zbiorowa pod red. Jana Malickiego. Tom Wykładowców na Jubileusz 30-lecia Studium Europy Wschodniej UW, Warszawa, 2022, s. 187 – 205.

Stepniewska-Holzer. Zydzi na Białorusi: Studium z dziejow strefy osiedlenia w pierwszej połowie XIX w. Warszawa, 2013. 232 s.

Studia nad wielokulturowością, D. Pietrzyk-Reeves, M. Kułakowska (red.). Kraków: Księgarnia Akademicka, 2010.

Sztetł – wspólne dziedzictwo: szkice z dziejów ludności źydowskiej Europy Środkowo-Wschodniej / Red. Artur Markowski i Wojciech Śleszyński. Białystok, 2003. 180 s.

Szlakami sztetli. Podróże przez zapomniany Kontynent. Lublin, 2017. 540 s.

Śliz A., Szczepański M.S. (red.), Wielokulturowość – konflikt czy koegzystencja?, Warszawa, 2011.

Titarenko L. Belarus – a land of multiculturalism? Pogranicze. Studia Społeczne, T. XVIII, 2011, s. 180-197. Wersja cyfrowa: https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/362/1/Pogranicze_18_Titarenko.pdf

Wiśniewski, T. Bóżnice Białostocczyny. Sinagogues and Jewish Communities in Bialystok Region. Białystok: David, 1992. 220 s.

Wielokulturowość w dziedzictwie kulturowym polskich społeczności regionalnych i lokalnych / red. nauk. Samanta Kowalska ; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Poznań, 2011. 405 s.

Wielojęzyczność i wielokulturowość na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim / pod red. Zofii Abramowicz; Uniwersytet w Białymstoku. Białystok, 2002. 248 s.

Гаслінгер, П. Канцэпт мультыкультуралізму і новыя зацемкі да гарадской гісторыі // Homo historicus 2009. Гадавік антрапалагічнай гісторыі / пад. Рэд. А.Ф. Смаленчука. Вільня, 2010. С. 321-326.

Нікжэнтайціс, А. Нацыянальны сімвал у шматкультурным горадзе // Homo historicus 2009. Гадавiк антрапалагiчнай гiсторыi / пад. рэд. А.Ф. Смаленчука. Вiльня, 2010. С. 306-310.

Соркіна, І. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII – першай палове ХІХ ст. Вільня, 2010. 488 c. Wersja cyfrowa: http://kamunikat.org/Ina_Sorkina.html

Wiedza:

- Student zna naukowe kategorie i określenia wielokulturowości, miasteczka, sztetła oraz związki tych kategorii z fenomenem tożsamości narodowej [ K_W03, K_W08, K_W11, K_W12]

- Student zna najważniejsze naukowe koncepcje wielokulturowości jak też koncepcje powstania i rozwoju wielokulturowych miasteczek i sztetłów na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego, oraz rozumie zmienny i ewolucyjny charakter ich percepcji społecznej [K_W01, K_ 03, K_W04]

Umiejętności:

- Student ma własny pogląd na współcześnie funkcjonujące w Europie Środkowo-Wschodniej koncepcje powstania wielokulturowego dziedzictwa, zna jego genezę, potrafi jego zdefiniować wykorzystując terminologię z zakresu antropologii społecznej, kulturologii, religioznawstwa i in. dziedzin pokrewnych [ K_U01, K_U03, K_U06, K_U07, K_U08]

- Student potrafi uzasadnić własną opinię dotyczącą historycznej roli i znaczenia wielokulturowego dziedzictwa oraz jego wpływu kulturowego na tozsamość poszczególnych narodów [ K_U01, K_U03, K_U06, K_U08]

Kompetencje:

- Student rozumie zmienny i ewolucyjny charakter percepcji fenomenu wielokulturowości miast i miasteczek, oraz wpływów wielokulturowego dziedzictwa na rozwój społeczny [ K_K01, K_K03, K_K06]

- Student jest przygotowany do dyskusji merytorycznej w ramach działalności zawodowej bądź społecznej w wymiarze międzynarodowym [ K_K06]

- Dzięki zdobytej wiedzy przedmiotowej, student dysponuje argumentami na rzecz akceptacji odmienności kulturowej, religijnej i etnicznej [ K_K03]

- Student jest przygotowany do kontynuacji studiów nad zagadnieniem przedmiotowym i pokrewnymi [ K_K01]

Egzamin pisemny (esej)

Obecność na zajęciach