History of Polish philosophy

Celem zajęć jest prezentacja głównych idei, doktryn, filozoficznych szkół i kierunków należących do polskiej tradycji filozoficznej od średniowiecza do XX wieku.

Celem wykładu jest prezentacja głównych idei, doktryn, filozoficznych szkół i kierunków należących do polskiej tradycji filozoficznej od średniowiecza do XX wieku. Na wykładzie przedstawione zostaną m.in. następujące zagadnienia: główne nurty polskiej myśli średniowiecznej; renesansowa myśl filozoficzna i polityczna (A. F. Modrzewski, S. Orzechowski); filozofia religijna i społeczna Arian-Socynian; myśl oświeceniowa (H. Kołłątaj, S. Staszic, J. Śniadecki); myśl filozoficzna epoki romantyzmu (koncepcje „filozofii narodowej” i mesjanizm - M. Mochnacki, B. Trentowski, K. Libelt, J.M. Hoene-Wroński; historiozofia A. Cieszkowskiego); pozytywizm warszawski i pozytywizm krytyczny (J. Ochorowicz, A. Mahrburg); filozofia przełomu antypozytywistycznego (E. Abramowski, S. Brzozowski); F. Znanieckiego filozofia kultury i diagnoza kryzysu kultury; projekty unaukowienia filozofii (program filozoficzny K. Twardowskiego i Szkoła Lwowsko-Warszawska; fenomenologia R. Ingardena); spory ontologiczne w okresie dwudziestolecia międzywojennego; aksjologia H. Elzenberga; sytuacja filozofii polskiej w okresie po II Wojnie Światowej.

Na ćwiczeniach dyskutowane będą następujące zagadnienia:

1. Filozofia polityczna A. Frycza-Modrzewskiego i S. Orzechowskiego

2. A. Wiszowatego koncepcja religii zgodnej z rozumem

3. H. Kołłątaja koncepcja porządku fizyczno-moralnego

4. J. Śniadecki jako krytyk metafizyki

5. Filozofia narodu M. Mochnackiego

6. Historiozofia A. Cieszkowskiego

7. Spór o filozofię narodową: B. F. Trentowski i K. Libelt

8. Mesjanizm J. M. Hoene-Wrońskiego

9. Pozytywizm A. Mahrburga

10. Etyka, estetyka, filozofia społeczna E. Abramowskiego

11. Filozofia pracy S. Brzozowskiego

12. F. Znanieckiego filozofia kultury

13. L. Chwistka teoria wielości rzeczywistości

14. Program filozoficzny K. Twardowskiego

15. Epistemologia K. Ajdukiewicza

16. H. Elzenberg i T. Kotarbiński: spór o realizm praktyczny

17. R. Ingarden o odpowiedzialności

18. L. Kołakowskiego koncepcja mitu

WYKŁAD

Podstawowe podręczniki, opracowania i antologie tekstów z zakresu historii filozofii polskiej, m.in.:

J. Domański, Z. Ogonowski, L. Szczucki, „Zarys dziejów filozofii w Polsce: wieki XIII-XVII”, Warszawa 1989.

S. Borzym, H. Floryńska, B. Skarga, A. Walicki, „Zarys dziejów filozofii polskiej 1815-1918”, Warszawa 1983.

J. Skoczyński, J. Woleński, „Historia filozofii polskiej”, Kraków 2010.

J. Domański, Z. Ogonowski, L. Szczucki i in. [oprac.], „Filozofia i myśl społeczna (seria: „700 lat myśli polskiej”)”, t. I-VI, Warszawa 1978 - 2000.

S. Pieróg [oprac.], „Spór o charakter narodowy filozofii polskiej”, Warszawa 1999 [antologia tekstów].

B. Skarga (red.), „Polska filozofia i myśl społeczna”, t. 3, Warszawa 1975.

J. Woleński, „Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska”, Warszawa 1985

Wybrana literatura dodatkowa:

S. Huber, „Polifonia tradycji. Filozofia praktyczna i teoretyczna Andrzeja Frycza Modrzewskiego”, Warszawa 2014.

„Myśl ariańska w Polsce XVII wieku: antologia tekstów”, red. Z. Ogonowski, Wrocław 1991.

Z. Ogonowski, „Socynianizm: dzieje, poglądy, oddziaływanie”, Warszawa 2015.

S. Janeczek, „Oświecenie chrześcijańskie: z dziejów polskiej kultury filozoficznej”, Lublin 1994.

A. Walicki, „Idea narodu w polskiej myśli oświeceniowej”, Warszawa 2000.

B. Szacka, „Teoria i utopia Stanisława Staszica”, Warszawa 1965.

„Recepcja filozofii Immanuela Kanta w filozofii polskiej w początkach XIX wieku. Część 1: Józef Władysław Bychowiec, Anna z Zamoyskich Sapieżyna, Jan Śniadecki, Franciszek Wigura”, red. T. Kupś, Toruń 2014.

T. Kupś, „Pierwsi krytycy i obrońcy pism Jana Śniadeckiego o filozofii Kanta”, "Studia z Historii Filozofii" 4/2013.

S. Pieróg, „Maurycy Mochnacki: studium romantycznej świadomości”, Warszawa 1982.

A. Walicki, „Filozofia a mesjanizm”, Warszawa 1970; A. Walicki, „Między filozofią religią i polityką. Studia o myśli polskiej epoki romantyzmu”, Warszawa 1983; A. Walicki, „Filozofia polskiego romantyzmu” (Prace wybrane t. 2), Kraków 2009.

A. Walicki, „Mesjanizm Adama Mickiewicza w perspektywie porównawczej”, Warszawa 2006.

„Spór o mesjanizm. Rozwój idei”, red. A. Wawrzynowicz, Warszawa 2015.

A. Sikora, „Hoene-Wroński”, Warszawa 1995.

E. Starzyńska-Kościuszko, „Koncepcja człowieka rzeczywistego. Z antropologii filozoficznej Bronisława Ferdynanda Trentowskiego”, Olsztyn 2004.

L. Stachurski, „Heglizm polski. Elementy strukturalne”, Warszawa 1998.

A. Wawrzynowicz, „Filozoficzne przesłanki holizmu historiozoficznego w myśli Augusta Cieszkowskiego”, Poznań 2010.

„August Cieszkowski. W setną rocznicę śmierci”, red. B. Markiewicz, S. Pieróg, Warszawa 1996

T. Herbich, „Dyskurs religijny w ‘Ojcze nasz’ Augusta Cieszkowskiego; Historiozofia Augusta Cieszkowskiego a eschatologia chrześcijańska” w: tegoż, „Pragnienie Królestwa. August Cieszkowski, Mikołaj Bierdiajew i dwa oblicza mesjanizmu”, Warszawa 2018.

„Polska myśl filozoficzna i społeczna”, red. B. Skarga, t. 2, Warszawa 1975.

P. Ziemski, „Nauka w poszukiwaniu metafizyki bytu duchowego. W kręgu myśli Juliana Ochorowicza”, Szczecin 2009.

W. Tyburski, „Ideologia nauki w świadomości polskich środowisk intelektualnych doby pozytywizmu. Rozwój - metamorfozy - załamania”, Toruń 1989.

„Z historii filozofii pozytywistycznej w Polsce. Ciągłość i przemiany”, red. A. Hochfeldowa, B. Skarga, Wrocław 1972.

M. Duda, „Emancypanci i emancypatorzy”, Szczecin 2017.

J. F. Chwal, „Metafilozofia Adama Mahrburga”, Warszawa 1998.

B. Szotek, „Marian Massonius a polska filozofia nowokrytyczna”, Katowice 2001.

A. Walicki, „Stanisław Brzozowski: drogi myśli”, Warszawa 1977.

A. Mencwel, „Stanisław Brzozowski: postawa krytyczna: wiek XX”, Warszawa 2014.

A. Dziedzic, „Antropologia filozoficzna Edwarda Abramowskiego”, Wrocław 2010.

G. Godlewski, „Lekcja kryzysu. Źródła kulturalizmu Floriana Znanieckiego”, Warszawa 1997.

K. Chrobak, „Niejedna rzeczywistość: racjonalizm krytyczny Leona Chwistka”, Kraków 2004.

M. Dombrowski, „Monadyzm biologiczny a problem psychofizyczny: studium filozofii Stanisława Ignacego Witkiewicza”, Toruń 2018.

E. Paczkowska-Łagowska, „Psychika i poznanie: epistemologia Kazimierza Twardowskiego”, Warszawa 1980.

A. Jedynak, „Ajdukiewicz”, Warszawa 2003.

P. Surma, „Poglądy filozoficzne Jana Łukasiewicza a logiki wielowartościowe”, Warszawa 2012.

J. Woleński, „Szkoła Lwowsko-Warszawska w polemikach”, Warszawa 1997.

J. Moroz, „Dyskusja z relatywizmem prawdy w Szkole Lwowsko-Warszawskiej”, Warszawa 2013.

„Antyirracjonalizm: metody filozoficzne w Szkole Lwowsko-Warszawskiej”, red. A. Brożek, M. Będkowski, A. Chybińska, S. Ivanyk, D.Traczykowski, Warszawa 2020.

A. Brożek, „Analiza i konstrukcja: o metodach badania pojęć w Szkole Lwowsko-Warszawskiej”, Kraków 2020.

M. Tyl, „Pesymizm, konserwatyzm, wartości: o filozofii Henryka Elzenberga”, Katowice 2001.

J. Zegzuła-Nowak, „Polemiki filozoficzne Henryka Elzenberga ze szkołą lwowsko-warszawską”, Kraków 2017.

K. Okopień, „Uprzedmiotowienie: krytyka ontologii Romana Ingardena”, Warszawa 1997.

„Słownik pojęć filozoficznych Romana Ingardena”, red. A.J. Nowak, L. Sosnowski, Kraków 2001.

„Doświadczanie świata: eseje o myśli Romana Ingardena”, red. T. Maślanka, Warszawa 2020.

ĆWICZENIA

1. A. Frycz Modrzewski, „O poprawie Rzeczypospolitej”; S. Orzechowski, „Policyja Królestwa Polskiego”, w: L. Szczucki (red.), „Filozofia i myśl społeczna XVI wieku”, Warszawa 1978 („700 lat myśli polskiej”, t. 2).

2. A. Wiszowaty, „O religii zgodnej z rozumem, czyli traktat o posługiwaniu się sądem rozumu także w sprawach teologicznych i religijnych”, Warszawa 1960.

3. H. Kołłątaj, „Porządek fizyczno-moralny” (fragmenty), Warszawa 1955 (przedmowa, rozdziały I–III, VI, VII, IX, XII).

4. J. Śniadecki, „Pisma filozoficzne”, t. 2 (fragmenty), Warszawa 1958 [„O metafizyce”, „O filozofii”, „Filozofia umysłu ludzkiego” (przedmowa i wstęp)].

5. M. Mochnacki, „O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym” (fragmenty), w: tegoż, „Poezja i czyn. Wybór pism”, Warszawa 1987, s. 270–356.

6. A. Cieszkowski, „Prolegomena do historiozofii”, w: tegoż, „Prolegomena do historiozofii, Bóg i palingeneza oraz mniejsze pisma filozoficzne z lat 1838–1842”, Warszawa 1972.

7. K. Libelt, „Samowładztwo rozumu i objawy filozofii słowiańskiej” (fragmenty), w: tegoż, „Samowładztwo rozumu i objawy filozofii słowiańskiej, O miłości ojczyzny, System umnictwa, O panteizmie w filozofii”, Warszawa 1967, s. 226–264; B.F. Trentowski, „Czy można uczyć się filozofii narodowej od ludu i jakie cechy mieć powinna ta filozofia”, w: tegoż, „Stosunek filozofii do cybernetyki oraz wybór pism filozoficznych z lat 1842–1845”, Warszawa 1974.

8. J.M. Hoene-Wroński, wybór pism, w: A. Sikora, „Hoene-Wroński”, Warszawa 1995.

9. A. Mahrburg, wybór pism, w: A. Hochfeldowa, B. Skarga (red.), „Filozofia i myśl społeczna w latach 1865–1895”, Warszawa 1980 („700 lat myśli polskiej”, t. 6)

10. E. Abramowski, „Co to jest sztuka?”, w: tegoż, „Filozofia społeczna”, Warszawa 1965.

11. S. Brzozowski, „Prolegomena filozofii „pracy””, w: tegoż, „Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej”, Kraków 1990

12. F. Znaniecki, „Rzeczywistość kulturowa” (fragmenty); „Upadek cywilizacji zachodniej” (fragmenty) w: tegoż, „Pisma filozoficzne”, t. 2, Warszawa 1991.

13. L. Chwistek, „Wielość rzeczywistości”, w: tegoż, „Pisma filozoficzne i logiczne, t. 1”, Warszawa 1961.

14. K. Twardowski, „Psychologia wobec fizjologii i filozofii”; „O czynnościach i wytworach”; „O jasnym i niejasnym stylu filozoficznym”, w: tegoż, „Wybrane pisma filozoficzne”, Warszawa 1965.

15. K. Ajdukiewicz, „Naukowa perspektywa świata”, w: tegoż, „Język i poznanie”, t. 1, Warszawa 1960; „Konwencjonalne pierwiastki w nauce”; „Epistemologia i semiotyka”, w: tegoż „Język i poznanie”, t. 2, Warszawa 1965.

16. T. Kotarbiński, „Realizm praktyczny”, w: tegoż, „Wybór pism, t. 1, Myśli o działaniu”, Warszawa

1957; H. Elzenberg, „Realizm praktyczny w etyce a naczelne wartości życia ludzkiego”; „Przeciwko hedonizmowi”, w: tegoż, „Wartość i człowiek”, Toruń 2005.

17. R. Ingarden, „O odpowiedzialności i jej podstawach ontycznych”, w: R. Ingarden, „Książeczka o człowieku”, Kraków 1972.

18. L. Kołakowski, „Obecność mitu”, Wrocław 1994.

Literatura dodatkowa:

- P. Włodkowic, „Traktat o władzy papieża i cesarza w stosunku do pogan”, w: J. Domański (red.), „Filozofia i myśl społeczna XIII–XV wieku”, Warszawa 1978 („700 lat myśli polskiej”, t. 1).

- S. Staszic, „Ród ludzki: wersja brulionowa po raz pierwszy ogłoszona drukiem według zachowanego rękopisu”, t. 1–3, Warszawa 1959 (t. 1, ks. I i IV; t. 3: Uwagi nad epoką szóstą, rozdz. 67–70).

- J. Śniadecki, „Mowa o niepewności zdań i nauk” w: W. Tatarkiewicz (red.), „Jakiej filozofii Polacy potrzebują”, Warszawa 1970.

- A. Cieszkowski, „Ojcze nasz”, t.1-4, Warszawa 2022.

- B. F. Trentowski, „Bożyca” w: „Kronos. Metafizyka-kultura-religia” 4/2017.

- A. Świętochowski, „Herbert Spencer (Studium z dziedziny pozytywizmu)” i „August Comte i Herbert Spencer” w: T. Sobieraj (red.), „Publicystyka kulturalna wczesnego pozytywizmu polskiego. Antologia”, Warszawa 2016; A. Świętochowski, „Dumania pesymisty”, Warszawa 2002.

- M. Massonius, „Racjonalizm w teorii poznania Kanta” w: „Przegląd Filozoficzny” 1897/1898 z.2; M. Massonius, „Agnostycyzm” w: „Przegląd Filozoficzny” 1904 z. 2.

- M. Wartenberg, „W sprawie naukowości metafizyki”, Warszawa 1902.

- S. Brzozowski, „Kant. W stulecie śmierci” oraz „Monistyczne pojmowanie dziejów i filozofia krytyczna” w: tegoż, „Kultura i życie. Zagadnienia sztuki i twórczości. W walce o światopogląd”, Warszawa 1973.

- E. Abramowski, „Metafizyka doświadczalna” w: tegoż, „Metafizyka doświadczalna i inne pisma”, Warszawa 1980; E. Abramowski, „Źródła podświadomości i jej przejawy”, rozdz. XI i XII, w: tenże, „Pisma filozoficzno-psychologiczne”, Warszawa 2016.

- S. I. Witkiewicz, „O idealizmie i realizmie” w: tegoż, „O idealizmie i realizmie. „Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie istnienia” i inne prace filozoficzne”, Warszawa 1977.

- K. Twardowski, „O treści i przedmiocie przedstawień”, przeł. I. Dąmbska, Warszawa 1965.

- J. Łukasiewicz, „O determinizmie” w: tegoż, „Z zagadnień logiki i filozofii: pisma wybrane”, Warszawa 1961; J. Łukasiewicz, „O twórczości w nauce”; „O walce duchowej”; „O metodę w filozofii”, w: tegoż, „Logika i metafizyka. Miscellanea”, Warszawa 1998.

-J.M. Bocheński, „O sensie życia”, w: tegoż, „Sens życia i inne eseje”, Kraków 1993.

-T. Czeżowski, „Sens i wartość życia (1)”, w: tenże, „Pisma z etyki i teorii wartości”, Wrocław 1989.

-T. Kroński, „Faszyzm a tradycja europejska”, Warszawa 2014.

Student:

Nabyta wiedza:

- ma wiedzę o najważniejszych osiągnięciach w dziejach polskiej myśli filozoficznej od średniowiecza do XX wieku;

- zna podstawowe metody badawcze i strategie argumentacyjne stosowane w średniowiecznej, nowożytnej i współczesnej filozofii polskiej;

- rozumie historyczny charakter kształtowania się idei filozoficznych oraz historyczną zmienność znaczeń języka;

- rozumie rolę refleksji filozoficznej w kształtowaniu kultury.

Nabyte umiejętności:

wykrywa zależności między kształtowaniem się idei filozoficznych a procesami społecznymi i kulturowymi.

Nabyte kompetencje społeczne:

jest gotowy do identyfikowania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności z zakresu filozofii polskiej okresu od średniowiecza do XX wieku.

Egzamin ustny.

Oceniana będzie wypowiedź ustna na temat najważniejszych osiągnięć i strategii argumentacyjnych stosowanych w polskiej myśli filozoficznej od średniowiecza do XX wieku, usytuowanych w kontekście historyczno-kulturowym.

Ćwiczenia: sprawdzian pisemny

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2 w semestrze