Models, pictures, and diagrams: Problems of representation in science

Seminarium poświęcone będzie kwestiom znaczenia różnych sposobów reprezentowania zjawisk (zwłaszcza za pomocą modeli ikonicznych lub różnego rodzaju obrazów przestrzennych) w naukach przyrodniczych i społecznych.

W szczególności będą nas interesować kwestie ontologiczne (ontologia modeli naukowych), epistemologiczne (problem prawdziwości i wartości epistemicznej reprezentacji) i metodologiczne (różne funkcje obrazów i modeli).

Podstawą do dyskusji na seminarium będą referaty i koreferaty na temat tekstów metodologów i filozofów. Studenci będą też przygotowywać własne analizy przykładów wykorzystania modeli, obrazów, diagramów w rzeczywistych badaniach z różnych nauk.

Seminarium poświęcone będzie kwestiom znaczenia różnych sposobów reprezentowania zjawisk (zwłaszcza za pomocą modeli ikonicznych lub różnego rodzaju obrazów przestrzennych) w naukach przyrodniczych i społecznych.

Interesować nas będą kwestie ontologiczne, epistemologiczne i metodologiczne związane z wykorzystaniem w nauce modeli, w szczególności:

– pytanie o status ontyczny modeli naukowych: modele jako przedmioty konkretne i abstrakcyjne, jako przedmioty realne i fikcyjne,

– pytanie o status epistemiczny modeli: kwestia reprezentacji językowej i pozajęzykowej w nauce, pytanie o prawdziwość modeli i reprezentacji, modele a spór o realizm, poznawcza funkcja modeli ikonicznych i „modeli zabawkowych (toy models)”,

– pytanie o miejsce modeli w metodologii nauk: funkcja reprezentacyjna, eksplanacyjna, heurystyczna, ewaluatywna modeli, problemy z pogodzeniem różnych funkcji pełnionych przez modele.

Podstawą do dyskusji na seminarium będą referaty i koreferaty na temat tekstów metodologów i filozofów. Studenci będą też przygotowywać własne analizy przykładów wykorzystania modeli, obrazów, diagramów. w rzeczywistych badaniach z różnych nauk.

– Baedke J., Schöttler T., Visual Metaphors in the Sciences: The Case of Epigenetic Landscape Images, „Journal for General Philosophy of Science” 48, 2017, nr 2, s. 173–194.

– Bailer-Jones, D. M., 2003, “When Scientific Models Represent”, International Studies in the Philosophy of Science, 17(1): 59–74. doi:10.1080/02698590305238

– Bokulich A. 2011, How scientific models can explain, Synthese, May 2011, Vol. 180, No. 1, MODELS AND SIMULATIONS 2 (May 2011), pp. 33-45.

– Bolinska, Agnes, 2013, “Epistemic Representation, Informativeness and the Aim of Faithful Representation”, Synthese, 190(2): 219–34.

– Chakravartty A. 2010, Informational versus Functional Theories of Scientific Representation, Synthese , Jan., 2010, Vol. 172, No. 2 (Jan., 2010), pp. 197-213

– Contessa, Gabriele, 2010, “Scientific Models and Fictional Objects”, Synthese, 172: 215–29.

– Frigg R., Nguyen J., 2018, “The Turn of the Valve: Representing with Material Models”, European Journal for Philosophy of Science, 8(2): 205-224.

– Goodwin W., Visual Representations in Science, "Philosophy of Science" 76, 2009, nr 3, s. 372-390.

– Perini L., Truth in Pictures, "Philosophy of Science" 72, 2005, nr 1, s. 262-285.

– Sjölin Wirling Y., 2021, Is credibility a guide to possibility? A challenge for toy models in science, Analysis Vol. 81 | Number 3 | July 2021 | pp. 470-478

– Stefanov A. (2012), Theoretical Models as Representations, Journal for General Philosophy of Science / Zeitschrift für allgemeine Wissenschaftstheorie , July 2012, Vol. 43, No. 1 (July 2012), pp. 67-76

Nabyta wiedza:

- zna pojęcia charakterystyczne dla epistemologii i ogólnej metodologii nauki (reprezentacja, model naukowy, model ikoniczny, wyjaśnianie) i potrafi się nimi posługiwać (F1_W03, F1_W05, F2_W03, F2_W05)

- zna zarówno klasyczne, jak i najnowsze ujęcia problemu reprezentowania w nauce (F1_W07, F1_W08, F2_W07, F2_W08, F2_W09)

- zna metody badawcze i strategie argumentacyjne właściwe dla ogólnej metodologii nauk, w szczególności używane w dyskusjach nad reprezentowaniem w nauce (F1_W12, F1_W14, F2_W11)

Nabyte umiejętności:

- potrafi analizować proste teksty na tematy naukowe za pomocą narzędzi metodologii ogólnej (F1_U05, F1_U07; F1_U17, F1_U03, F2_U05)

- potrafi przygotować wystąpienie ustne związane z tematyką zajęć, opierające się o samodzielną interpretację tekstu filozoficznego (F1_U01; F1_U03; F1_U04; F1_U16; F1_U17; F2_U04)

- potrafi zbudować własną argumentację za wybranym stanowiskiem, odwołując się do pojęć i rozróżnień stosowanych w ogólnej metodologii (F1_U16, F2_U03, F2_U14, F2_U16)

Nabyte kompetencje społeczne:

- potrafi w grupie przygotować wprowadzenie do tematu omawianego podczas seminarium lub wspólne opracowanie danego zagadnienia (F1_K04, F1_K10, F2_K06)

- jest otwarty na dyskusję i nowe propozycje rozwiązań problemów (F1_K02)

Dodatkowe efekty kształcenia dla doktorantów

Zna i rozumie:

- związki między różnymi naukami oraz miejsce filozofii nauki w obrębie filozofii i nauk o poznaniu (WG_03)

- metody badawcze i strategie argumentacyjne właściwe dla filozofii nauki (WG_03)

- najnowsze zagadnienia podejmowane w badaniach z zakresu filozofii nauki, w tym dotyczące reprezentacji oraz ich znaczenia dla rozumienia wiedzy naukowej (WK_01)

Potrafi:

- krytycznie analizować i oceniać wyniki badań naukowych z punktu widzenia metodologii ogólnej (UW_02)

- uczestniczyć w dyskursie filozoficznym z zakresu filozofii nauki (UW_03)

Jest gotów do:

- prowadzenia merytorycznej dyskusji, komunikowania swojego stanowiska w sposób asertywny, bez wchodzenia w spór z adwersarzami (KK_02)

Zaliczenie na ocenę.

Ocena zostanie wystawiona na podstawie:

- przygotowanie i wygłoszenie referatu, 40% oceny

- przygotowanie koreferatu 30% oceny

- aktywność na zajęciach, 30% oceny

- przygotowanie własnej analizy przypadku, (możliwość podwyższenia oceny do 30%)

Skala ocen

5! (cel.) – 95% lub najlepsza osoba w grupie

5 (bdb.) – od 90%

4+ (db. plus) – od 80%

4 (db.) – od 75%

3+ (dst. plus) - od 65%

3 – (dst.) od 60%

2 – (ndst.) mniej niż 60%

W wypadku doktorantów przygotowanie własnej analizy jest obowiązkowe. Ocena zostanie wystawiona na podstawie:

- przygotowanie i wygłoszenie referatu, 30% oceny

- przygotowanie koreferatu 20% oceny

- aktywność na zajęciach, 25% oceny

- przygotowanie własnej analizy przypadku, 25% oceny

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2