Rzymska architektura obronna w okresie pryncypatu (I-III wiek n.e.) – teichologia oraz poliorketyka

fakultatywne
ogólnouniwersyteckie

Głównym tematem zajęć będą techniki budowy (teichologia) oraz obrony (poliorketyka) fortyfikacji rzymskich w I-III wieku n.e. wznoszonych przede wszystkim dla założeń wojskowych. Przedstawiona zostanie zarówno geneza, jak i ewolucja dzieł obronnych. Omówiona zostanie także problematyka materiałów źródłowych, w tym: archeologicznych, pisanych i ikonograficznych; oraz metodologia ich analizy, formułowania wniosków badawczych, a także dokonywania własnych interpretacji. Na podstawie omówionych przykładów uczestnicy analizować będą czynniki determinujące ich wygląd, plan lub zastosowane materiały budowlane. Innym elementem prowadzonych rozważań będą stanowiły możliwe pozamilitarne funkcje struktur obronnych oraz sposób ich postrzegania przez budowniczych i potencjalnych najeźdźców.

Od bardzo prostych form po niezwykle skomplikowane i rozbudowane systemy obronne – fortyfikacje istniały od czasów prehistorycznych. Poziom ich złożoności oraz rozmach obrazował nie tylko ówczesne możliwości taktyczne i stosowane techniki prowadzenia oblężeń (poliorketyka) przez wroga, ale świadczył również o poziomie rozwoju budownictwa i myśli projektowej (teichologia), a także stopniu potencjalnego zagrożenia

W ciągu ostatnich lat obszar badań powiązany z dawnymi systemami obronnymi został znacząco poszerzony, a także zyskał niezwykłą popularność wśród historyków i archeologów. Znaczenie antycznych fortyfikacji dla badań minionych kultur jest niezaprzeczalne choćby przez fakt, że ich budowa wiązała się z ogromnym nakładem pracy i wykorzystaniem licznych materiałów budowlanych. W związku z tym ich cechy i złożoność mogą nam bardzo wiele powiedzieć o samej cywilizacji, która je wzniosła, a tym bardziej o historii przemian i ewolucji oraz zewnętrznym wpływom jakim mogła podlegać na przestrzeni lat.

W trakcie zajęć przedstawione i omówione wspólnie zostaną liczne przykłady fortyfikacji rzymskich datowanych na okres pryncypatu (I-III wiek n.e.). Należeć one będą przede wszystkim do systemów obronnych twierdz legionowych oraz fortów oddziałów pomocniczych. Część z omawianych dzieł obronnych dotyczyć będzie również osiedli cywilnych oraz tzw. linearnych barier (np. Mur Hadriana, Wał Antoniniana, fossatum Africae itp.). Podczas zajęć ich uczestnicy będą próbowali wskazać najważniejsze czynniki jakie wpłynęły na decyzję o powstaniu danych fortyfikacji, co zdeterminowało ich wygląd i późniejsze prace konserwacyjne oraz dalszą rozbudowę lub ich porzucenie.

Müth, S., Schnelder, P.I., de Staebler, P.D. (eds.) 2016. Focus on Fortifications, A Compendium of Theory and Practice, Oxford.

Flügel, C., Obmann, J. (eds.) 2013. Römische Wehrbauten. Befund und Rekonstruktion, München. (wybrane rozdziały)

Bishop, M.C. 2012. Handbook to Roman Legionary Fortresses, Barnsley.

Breeze, D.J. 2011. The Frontiers of the Imperial Rome, Barnsley.

Breeze, D., Jilek, S. (eds.) 2008. Frontiers of the Roman Empire. The European Dimensions of a World Heritage Site, Edinburgh.

Reddé, M., Brulet, R., Fellmann, R. et al. (eds.) 2006. L’architecture de la Gaule romaine. Les fortifications militaires, Paris–Bordeaux. (wybrane rozdziały)

Bohec, Y. 2000. The imperial roman army, New York. (wybrane rozdziały)

Wiedza oraz umiejętności:

Po ukończeniu zajęć student potrafi zdefiniować oraz wyjaśnić podstawowe terminy związane z rzymską architekturą obronną oraz starożytną sztuką oblężniczą. Ma rozszerzoną wiedzę na temat poszczególnych systemów obronnych znajdujących się na terenach granicznych Cesarstwa. Potrafi wskazać podstawowe elementy fortyfikacji rzymskich oraz zna historię ich ewolucji. Posiada umiejętności dla dokonywania porównań poszczególnych rzymskich systemów obronnych oraz potrafi analizować czynniki, które wpłynęły na ich kształt, wykonanie oraz stopień złożoności. Rozpoznaje zalety i wady zastosowania w założeniach obronnych konkretnych rozwiązań projektowych oraz technik i materiałów budowlanych. Zna i rozumie metody analizy oraz interpretacji problemów badawczych z zakresu archeologii fortyfikacji rzymskich. Potrafi formułować problemy badawcze, kreować oryginalne koncepcje, formułować i testować hipotezy. Posiada umiejętność prowadzenia polemiki naukowej.

Kompetencje społeczne:

Jest gotów do:

- wykorzystywania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności oraz jest świadomy konieczności konfrontowania jej z opiniami ekspertów;

- oceny niepowtarzalnej wartości źródeł archeologicznych i ich roli w odtwarzaniu przeszłości człowieka;

- krytycznej oceny interpretacji źródeł archeologicznych i historycznych i ma świadomość wieloaspektowości interpretacji zagadnień związanych z rzymskimi fortyfikacjami;

- wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury kultury i ma świadomość potrzeby analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia przeszłości człowieka związanej głównie z architekturą obronną.

Zaliczenie na ocenę na podstawie:

- aktywności na zajęciach, przygotowanie i zaangażowanie w dyskusję nad omawianymi tematami (50% udziału w ocenie końcowej)

- wyników końcowego egzaminu przeprowadzonego w formie ustnej (50% udziału w ocenie końcowej).