"Żyć hipotetycznie" – wiedza i etyka w prozie Roberta Musila

fakultatywne

• zainteresowanie tematyką zajęć

• znajomość I tomu Człowieka bez właściwości (najpóźniej do końca października 2016)

Całoroczne zajęcia poświęcone prozie Roberta Musila, w szczególności jego opus magnum – niedokończonemu Człowiekowi bez właściwości, jednej z najwybitniejszych, najbardziej złożonych i zagadkowych powieści w dziejach gatunku. Analizom obszernych fragmentów Człowieka… towarzyszyć będzie od czasu do czasu lektura dzieł psychologów, filozofów i pisarzy tworzących w pierwszej połowie XX wieku.

W trakcie spotkań skupimy się m.in. na zagadnieniach (a) natury i statusu wiedzy w dobie najpierw triumfu, a potem kryzysu programu empirystycznego, (b) relacji między wiedzą a fikcją, (c) logiki, przyczynowości i ścisłości, (d) relacji między etyką a pojęciem duszy i potencjalności, (e) literackiej konstrukcji zbiorowości. Twórczość Musila ma być dla nas punktem wyjścia do samodzielnych rozważań.

Konwersatorium stanowi wprawdzie kontynuację zajęć z semestru zimowego i letniego 2015/2016, ale zapraszamy również osoby, które w nich nie uczestniczyły.

Przełom XIX i XX wieku nadal pozostaje momentem kluczowym dla zrozumienia nie tylko naszej współczesności, ale także i przede wszystko źródeł do dziś aktualnych i używanych pojęć, sposobów myślenia i problematyzacji.

Robert Musil należał bez wątpienia do najprzenikliwszych i najbardziej oryginalnych obserwatorów i analityków tamtego czasu. Najpełniejszym jego świadectwem jest Człowiek bez właściwości, dzieło prozatorskie łączące w sobie eksperymenty literackie z rozprawą i esejem.

W trakcie spotkań omawiane będą kolejne fragmenty Człowieka…, jak również wczesna proza oraz eseistyka Musila. W ich interpretacji, jak również interpretacji pomogą teksty myślicieli (socjologów, psychologów, filozofów) i twórców piszących mniej więcej równolegle z Musilem, których czasem wręcz sam znał bądź czytał (zob. lista lektur).

Nasze analizy i rozmowy skupią się na kilku kwestiach:

(a) przemianach w obrębie rozumienia wiedzy – zwłaszcza w szerokim kontekście rozwoju empiryzmu, także krytyk pod jego adresem,

(b) złożonych relacjach między wiedzą a fikcją, w tym fikcją literacką, w szczególności między mistycyzmem a narracją,

(c) pojęciu rozumu i racjonalności ze szczególnym uwzględnieniem statusu logiki, pojęcia przyczynowości i różnie pojętej ścisłości,

(d) tytułowej figurze „człowieka bez właściwości”, problematyce etycznej, jaka się z nim wiąże, kluczowym pojęciu potencjalności i jego znaczeniu dla nowego ujęcia duszy,

(e) literackich i pozaliterackich sposobach ujmowania zagadnień społecznych.

R. Musil, Zespolenia

R. Musil, Trzy kobiety

R. Musil, Człowiek matematyczny (fragmenty)

R. Musil, Człowiek bez właściwości, t. I–IV

Literatura pomocnicza (po którą sięgniemy w zależności od potrzeb):

S. Freud, Pisma (fragmenty)

E. Mach, Analiza wrażeń (fragmenty)

F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra (fragmenty)

Platon, Pisma (fragmenty)

E. Husserl, Kryzys europejskiego człowieczeństwa a filozofia (fragmenty)

L. Wittgenstein, Dociekania filozoficzne (fragmenty)

E. Canetti, Pochodnia w uchu

C. Clark, The Sleepwalkers: How Europe Went to War in 1914

R.M. Rilke (wybrane utwory)

P. Szarota, Wiedeń 1913

Student poznaje twórczość Roberta Musila, w tym zwłaszcza Człowieka bez właściwości. Wie, jakie problemy (przynajmniej niektóre) poruszano w literaturze, filozofii, naukach o kulturze na przełomie XIX i XX wieku. Poznaje podstawowe pojęcia i sposoby stawiania pytań wypracowane w tym okresie, potrafi opisać jej specyfikę. Potrafi potraktować dzieło literackie jako narzędzie analizy problemów z zakresu nauk społecznych i filozofii.

Potrafi zatem dostrzec zależności między różnymi dziedzinami twórczości, technikami artystycznymi, rozpoznać podstawowe „dyspozycje”, jakimi kierowali się reprezentanci odmiennych gałęzi wiedzy i sztuki. Analizuje i interpretuje teksty z zakresu literatury, filozofii, szeroko pojętej humanistyki.

K_W01-ma podstawową wiedzę o miejscu i roli nauk humanistycznych, społecznych, ścisłych i przyrodniczych w kulturze dawnej i współczesnej

K_W02-zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i społecznych

K_W03-zna terminologię z zakresu literaturoznawstwa, historii sztuki, teatru, filmu

K_W05-zna zależności pomiędzy różnymi dyscyplinami humanistycznymi zajmującymi się badaniami dzieł sztuki w kulturze, socjologicznego kontekstu działalności kulturowej

K_W06-zna zależności pomiędzy dyscyplinami humanistycznymi oraz naukami ścisłymi i przyrodniczymi w kontekście filozoficznym i społecznym

K_W07-zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji wytworów kultury w powiązaniu z tradycją

K_W08-ma uporządkowaną wiedzę o podstawowych kierunkach myśli filozoficznej i społecznej w perspektywie historycznej i współczesnej

K_W09-zna twórczość najważniejszych pisarzy, filozofów i teologów dawnych i współczesnych

K_W10-ma podstawową wiedzę o najnowszych osiągnięciach metod badań interdyscyplinarnych w naukach humanistycznych, społecznych, ścisłych i przyrodniczych

K_W13-zna podstawowe metody interpretacji tekstu literackiego i filozoficznego oraz tekstualnego źródła historycznego

K_W14-zna podstawowe metody analizy kulturoznawczej, historycznej, społecznej i filozoficznej w perspektywie historycznej

K_U01-potrafi selekcjonować oraz interpretować informacje pochodzące z różnych źródeł tekstowych, ikonograficznych, elektronicznych

K_U02-potrafi dokonywać analizy tekstów artystycznych, filozoficznych i socjologicznych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych oraz prezentować wyniki swych prac

K_U04-posiada podstawowe umiejętności badawcze pozwalające na formułowanie problemów badawczych z zakresu humanistyki, filozofii, literatury i sztuki

K_U05-posiada podstawowe umiejętności wykorzystywania interdyscyplinarnych metod i narzędzi badawczych w analizie zjawisk kultury współczesnej

K_U07-potrafi uczestniczyć w konferencjach, sympozjach i dyskusjach na tematy literackie, artystyczne i filozoficzne

K_U08-potrafi prezentować wyniki samodzielnej analizy problemów badawczych w formie ustnej, pisemnej i multimedialnej

K_U09-potrafi przygotować prace pisemne: esej, rozprawka naukowa, recenzja, sprawozdanie naukowe w języku polskim oraz w jednym z języków kongresowych

K_U11-potrafi samodzielnie zanalizować tekst pisemny i ustny o charakterze naukowym w języku polskim oraz w jednym z języków kongresowych

K_K01-rozumie potrzebę nieustannego kształcenia po ukończeniu studiów

K_K03-rozumie dynamikę rozwoju naukowego, kulturowego i społecznego oraz śledzi nowe metody i paradygmaty badawcze

K_K08-rozumie znaczenie bogactwa i dziedzictwa kulturowego Europy

Studenci oceniani są na podstawie obecności, udziału w dyskusjach, wprowadzeń i sprawozdań z zajęć (po jednym wpr i spr w semestrze), eseju (jednego w roku).