Rękopis średniowieczny jako źródło historyczne: problemy i metody badań

fakultatywne

Nauki pomocnicze historii średniowiecza 2900-L-NPH-SR

Student zapisujący się na zajęcia powinien mieć zaliczone zajęcia z Nauk pomocniczych historii średniowiecza. Mile widziane wcześniejsze zaliczenie lub równoległa realizacja zajęć z paleografii łacińskiej. Wymagana jest znajomość łaciny w stopniu umożliwiającym odczytywanie krótkich fragmentów tekstów źródłowych.

w sali i w terenie

Zajęcia poświęcone są rękopisom średniowiecznym jako zabytkom kultury i źródłom do dziejów średniowiecza. Omawiane są na nich zagadnienia z zakresu nauk pomocniczych średniowiecza, w szczególności kodykologii i paleografii, a także źródłoznawstwa. Student zapoznaje się z podstawami teoretycznymi pracy ze źródłem rękopiśmiennym, a następnie wiedzę tę stosuje w praktyce do analizy oryginalnych rękopisów średniowiecznych ze zbiorów BUW. Część zajęć odbywa się w Gabinecie Rękopisów BUW.

Zajęcia służą zapoznaniu studenta, w szczególności specjalizującego się w historii średniowiecza, z metodami i narzędziami badań rękopisów średniowiecznych oraz znaczeniem tych zabytków jako nośników tekstów źródłowych. Przedmiotem analizy są zarówno aspekt materialny rękopisu (materiał pisarski, układ, rozmieszczenie tekstów, pismo, dekoracja, oprawy, proces powstawania rękopisu itd.) oraz informacje, jakie historyk może wydobyć z analizy cech formalnych rękopisu, jak i zróżnicowanie źródeł zapisywanych w średniowiecznych kodeksach. Student zapozna się także z metodami ustalania proweniencji rękopisów oraz stosunkiem do książek średniowiecznych na przestrzeni wieków, a także współczesnymi zasadami konserwacji i ochrony rękopiśmiennych zabytków.Zajęcia mają też za zadanie przybliżyć zagadnienia społecznego funkcjonowania książki w średniowieczu, zróżnicowania środowisk piszących i czytających, roli książki w życiu religijnym, edukacji, prawie, znaczenia książek w procesie wymiany kulturowej.

Zajęcia będą się odbywały naprzemiennie w sali wykładowej i w Gabinecie Rękopisów BUW. Każda wizyta w Gabinecie Rękopisów poprzedzona będzie przygotowaniem teoretycznym w sali wykładowej.

Podstawowe podręczniki:

Jak czytać rękopis średniowieczny, Warszawa 2008.

E. Potkowski, Książka rękopiśmienna w dawnej Polsce, Warszawa 1984.

R. Clemens, T. Graham, Introduction to Manuscript Studies, Ithaca-London 2007.

Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, t. 1, Warszawa 1963 (dostępny on line w CRISPA)

Po zakończeniu zajęć student zna zakres i problematykę kodykologii jako nauki pomocniczej historii oraz ma pogłębioną znajomość paleografii średniowiecznej. Rozumie i potrafi scharakteryzować status rękopisu jako zabytku i nośnika tekstu źródłowego, rozumie społeczny kontekst funkcjonowania książki w średniowieczu i jego przemiany. Potrafi posługiwać się różnego typu pomocami naukowymi użytecznymi przy badaniu rękopisów. Rozumie znaczenie ochrony spuścizny rękopiśmiennej średniowiecza i metody tej ochrony.

Ocena ciągła aktywności, praca pisemna.

Dopuszczalne są trzy nieobecności, w tym dwie wymagają indywidualnego zaliczenia.