Historia starożytnych Greków

fakultatywne
ogólnouniwersyteckie

Historia Grecji i starożytnych Greków do czasów rzymskich. Kultury minojska i mykeńska. Polis grecka – społeczeństwo, system polityczny, ideologia. Różne modele greckiej polis: Ateny, Sparta, „przeciętne poleis”. Stosunki międzypaństwowe, federacje państw i państwa związkowe w świecie greckim. Macedonia do czasów Filipa II. Filip II i Aleksander Wielki. Świat hellenistyczny. Grecy pod panowaniem rzymskim.

Wykład jest próbą wprowadzenia studentów w podstawowe zagadnienia historii starożytnych Greków. Dobór treści wykładu będzie jednak kompromisem między tym, co rudymentarne, a tym, co wymaga bardziej specjalistycznej interpretacji. Na kolejnych spotkaniach omówione zostaną najpoważniejsze problemy związane z rozumieniem dziejów greckich, ograniczeniami bazy źródłowej, nowymi odkryciami i prądami w nauce.

Planowany zakres tematów omawianych podczas kolejnych kolejnych spotkań:

1. Dlaczego będziemy mówić raczej o historii starożytnych Greków niż starożytnej Grecji? Źródła naszej wiedzy. Periodyzacja dziejów greckich. Grecja przedhistoryczna: kultura minojska i mykeńska.

2. Od epoki brązu do epoki żelaza. Upadek cywilizacji mykeńskiej. Wieki Ciemne i Grecja archaiczna – alfabet w Grecji. Narodziny greckiej polis. Obywatele i obywatelstwo. Ustrój. Tyrania wczesnogrecka. Wielka Kolonizacja.

3. Wielkie i małe poleis. Demografia świata greckiego. Bitwa hoplicka. Ateny i Sparta a przeciętna polis. Trzeci świat grecki: Północna Grecja, Tessalia, Chalkidyka. Grecja Środkowa, Teby i Beocja, Eubeja, Ateny i Egina. Peloponez, Sparta, Argos, Korynt, Elida, Arkadia. Azja Mniejsza i wyspy Morza Egejskiego. Kreta i Cypr.

4. Sparta i jej mit. Ustrój Sparty w okresie klasycznym. Hegemonia w Grecji archaicznej.

5. Jak Ateny stawały się Atenami? Tezeusz i ateńska wyobraźnia historyczna. Monarchia i arystokracja. Prawodawstwo Drakona i Solona. Tyrania Pizystrata. Reformy Klejstenesa. Przemiany w pierwszej połowie V wieku p.n.e. Program budowlany Peryklesa.

6. Przemiany świata greckiego w epoce archaicznej: rozwój świadomości helleńskiej. Wierzenia i praktyki kultowe Greków. Religia polis a sanktuaria ponadregionalne i panhelleńskie. Amfiktionie. Igrzyska sportowe: Olimpia, Delfy, Nemea i Istm.

7. Pierwsze demokracje. Klejstenes i demokracja w Atenach. Rozwój ideologii demokratycznej w Atenach w V i IV stuleciu przed Chr. Bogini Demokracja i ewolucja pojęcia demokratia w czasach późniejszych.

8. Wojny perskie i epoka klasyczna. Kultura Grecji w V i IV w. przed Chr. Wychowanie, filozofia, sofiści i Sokrates, teatr, komedia, retoryka.

9. Problem hegemonii w Grecji klasycznej. Rozwój imperium ateńskiego – związki państw w świecie greckim. Wojna peloponeska. Grecja w IV wieku p.n.e. do bitwy pod Leuktrami. Hegemonia Teb.

10. Teby i Beocja. Greckie państwa związkowe jako konkurencja dla polis. Życie Greków w państwach federalnych. Wkład federacji w przemiany ustrojowe i kulturowe świata greckiego w IV stuleciu przed Chr.

11. Grecja staje się macedońska. Macedonia przed Filipem. Macedonia za czasów Filipa II – reformy i wojny. Teby, Ateny i Sparta wobec ekspansji Macedonii. Cheroneja.

12. Aleksander Wielki

13. Świat hellenistyczny: nowoczesność w starożytności? Przełamywanie barier polis: rozkwit kultury greckiej w monarchiach hellenistycznego wschodu, sukcesy państw związkowych.. Nowy język komunikacji społecznej: euergetyzm, służba Greków dla wielkich monarchów, kolekcjonowanie obywatelstw. Przemiany religii greckiej – poszukiwanie bogów zbawców i boskość człowieka. Systematyzacja dotychczasowych dokonań cywilizacji greckiej.

14. Podbój rzymski. Reakcje Greków na obcą dominację od Polibiusza przez Plutarcha do Pauzaniasza. Życie, polityczne, społeczne i kulturalne Greków w Cesarstwie Rzymskim. Hellenowie stają się Romejami, czyli koniec dziejów greckich.

W.Lengauer, Starożytna Grecja okresu archaicznego i klasycznego, Warszawa 1999

J. Hall, Historia Grecji archaicznej, Kraków 2012.

P.J. Rhodes, Historia Grecji. Okres klasyczny, Kraków 2009.

R.M. Errington, Historia świata hellenistycznego 323 - 30 p.n.e., Kraków 2010.

E. Wipszycka, B. Bravo, Historia starożytnych Greków. T. 1: Do końca wojen perskich, Warszawa 1988.

M. Węcowski, A. Wolicki, E. Wipszycka, B. Bravo, Historia starożytnych Greków. T. 2: Okres klasyczny, Warszawa 2013.

E. Wipszycka, B. Bravo, Historia starożytnych Greków. T. 3: Okres hellenistyczny, Warszawa 2010.

M.H. Hansen, Demokracja ateńska w czasach Demostenesa, Warszawa 1999.

R. Kulesza, Sparta w V-IV wieku p.n.e., Warszawa.

N.G.L. Hammond, Starożytna Macedonia, Warszawa 2002. K. Nawotka, Aleksander Wielki, Warszawa 2004.

M. Sartre, Wschód rzymski, Wrocław 1999.

Uczestnik wykładu zyska szansę zaznajomienia się z głównymi problemami dziejów starożytnej Grecji. W idealnej sytuacji rozpoznaje przynależność faktów, artefaktów i postaci do historii i kultury starożytnych Greków. Widzi różnice pomiędzy opiniones communes dotyczącymi antycznych Greków a historycznymi realiami i potrafi wyjaśniać ich przyczyny.

obecność, pozytywny wynik sprawdzianu z treści wykładu