Z dziejów wojska kwarcianego (1563-1652) (K1)

ogólnouniwersyteckie

Studenci powinni posiadać podstawową wiedzę o dziejach Rzeczpospolitej Obojga Narodów w XVI-XVII wieku co ułatwi im zrozumienie treści z zakresu wykładu skupiającego się na funkcjonowaniu wojska kwarcianego w omawianym okresie. Ze względu na specyfikę wykładu dt. historii wojskowości nowożytnej winni posiadać znajomość języka angielskiego wobec korzystania z literatury w tym języku (podstawowe prace podane w pozycji: literatura).

Prezentacja nowej formacji wojska koronnego powołanej przez sejm za Zygmunta Augusta w 1563 r., która funkcjonowała do powstania armii komputowej po klęsce wojsk koronnych pod Batohem w 1652 r. Ukazanie liczebności, składu społeczno-narodowego kadry oraz organizacji i struktury tej formacji oraz kosztów jej utrzymania.

Obrona kresów płd-wsch. Rzeczpospolitej i nie wywiązywanie się z powierzonych zadań przez obronę potoczną funkcjonującą od 1492 roku spowodowało utworzenie wojska kwarcianego, które uczestniczyło także na innych teatrach operacyjnych w razie zagrożenia granic Rzeczpospolitej. Liczyło ono od 2- 4 tysięcy żołnierzy utrzymywanego ze skarbu państwa i nie było w stanie przeciwstawić się nieprzyjacielowi. Kadra oficerska oddziałów kwarcianych stanowiła wówczas rdzeń nowo tworzonych zaciągów do działań przeciwko Turcji, Moskwie czy Szwecji począwszy od przełomu XVI/XVII wieku. Formacja ta złożona była z jazdy (husarii, kozaków) oraz piechoty i dragonii, która obsadzała nieliczne twierdze Rzeczpospolitej na czele z Kamieńcem Podolskim. Mimo swej małej liczebności święciła sukcesy szczególnie w walkach z Tatarami aż do wybuchu powstania B.Chmielnickiego. Wielu dowódców wojsk kwarcianych służących w elitarnych rotach husarskich uzyskało intratne nadania i urzędy dzięki wsparciu swych patronów (klientela). Przykładem jest awans znanego rtm, a następnie regimentarza sił kwarcianych na Ukrainie Stefana Chmieleckiego, który dostąpił zaszczytu awansu na senatora- obejmując województwo kijowskie w 1630 r. Wiele miejsca będą zajmowały relacje pomiędzy wojskiem kwarcianym, często stacjonującym w województwach ukrainnych Rzeczpospolitej a społeczeństwem, które doznawało licznych krzywd i grabieży ze strony towarzystwa chorągiewnego, które nieopłacone dopuszczało się rozbojów tak w trakcie przechodów na leża jak w trakcie przemarszu do obozów wojskowych.

Zob. literaturę w cyklu dydaktycznym.

Po zakończeniu cyklu wykładów studenci powinni wykazać się wiedzą nt.:

-organizacji i struktury wojska kwarcianego w omawianej epoce;

- kosztach utrzymania tych sił jako formacji państwowej finansowanej z budżetu Rzeczpospolitej;

-przyczyn konieczności reform w funkcjonowaniu systemu skarbowo-wojskowego w połowie XVII wieku, co skutkowało powołaniem sił komputowych;

-zalet i wad funkcjonującego systemu zaciągu do oddziałów wojsk kwarcianych do połowy XVII wieku;

-omówić system dowodzenia dt. tych oddziałow w kontekście głównego zadania – obrony kresów płd-wsch. Rzeczpospolitej przed najazdami tatarskimi;

-umieć przedstawić istotne etapy rozwoju sił kwarcianych w kontekście toczonych przez nie batalii na trzech teatrach operacyjnych: prusko-inflanckim, wschodnim (Moskwa) i płd-wsch (Turcja, Chanat Krymski)

-porównać system funkcjonujący w Rzeczpospolitej z wypracowanymi w tym względzie systemami organizacji sił państwowych w innych państwach europejskich np. w Rzeszy, Szwecji, Rosji, Francji, Anglii czy Hiszpanii.

Wymagany jest test zaliczeniowy pisany przez studentów na przedostatnich zajęciach przez wszystkich uczestników wykładu.