Nauka, poezja, memy. Metafory dla ludzi i robotów.

Informacje ogólne

Kod przedmiotu:	3700-KON365-AL-OG
Kod Erasmus / ISCED:	08.9 Kod klasyfikacyjny przedmiotu składa się z trzech do pięciu cyfr, przy czym trzy pierwsze oznaczają klasyfikację dziedziny wg. Listy kodów dziedzin obowiązującej w programie Socrates/Erasmus, czwarta (dotąd na ogół 0) – ewentualne uszczegółowienie informacji o dyscyplinie, piąta – stopień zaawansowania przedmiotu ustalony na podstawie roku studiów, dla którego przedmiot jest przeznaczony. / (0229) Nauki humanistyczne (inne) Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu:	Nauka, poezja, memy. Metafory dla ludzi i robotów.
Jednostka:	Wydział "Artes Liberales"
Grupy:	Przedmioty ogólnouniwersyteckie humanistyczne Przedmioty ogólnouniwersyteckie na Uniwersytecie Warszawskim
Punkty ECTS i inne:	(brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS: roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS; tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h; 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się; tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS; nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta. zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia:	polski
Rodzaj przedmiotu:	ogólnouniwersyteckie
Założenia (opisowo):	Podstawowa znajomość filozofii, znajomość angielskiego na poziomie B2 - (część lektur jest w języku angielskim)
Skrócony opis:	Metafora jako pojęcie filozoficzne budziła w ostatnim stuleciu tyleż niechęci, co zainteresowania. W czasie zajęć będziemy próbowali odpowiedzieć na pytanie czy tworzenie i rozumienie metafory jest wyjątkową zdolnością przynależną człowiekowi (bo jest ucieleśnione, wymaga znajomości nieskończonej liczby kontekstów i zdolności dostrzegania niestereotypowych, nieoczywistych podobieństw) czy też może jest czymś co stosunkowo łatwo mogą opanować sztuczne inteligencje? W trakcie zajęć spróbujemy prześledzić ten przebieg; narodziny i motywacje kierujące rozwojem rozmaitych teorii aż do dziś, do momentu, w którym rozwój sieci neuronowych i sztucznej inteligencji zaczyna rzucać nowe światło na problemy teorii znaczenia i tym samym na metafor. Konwersatorium będzie miało charakter interdyscyplinarny – będziemy czytali teksty z zakresu filozofii, semantyki, kognitywistyki. Będzie także oglądali memy, sieci neuronowe ,,in vivo” i kolorowe obrazki.
Pełny opis:	(... ) najważniejszą rzeczą jest właściwe użycie metafory. Tego jednego nie można się od nikogo nauczyć, gdyż jest to sprawa wrodzonego talentu Arystoteles, Poetyka All those moments will be lost in time, like tears in rain. Time to die. Roy Batty, Blade Runner, reż. R. Scott Metafora jako pojęcie filozoficzne budziła w ostatnim stuleciu tyleż niechęci, co zainteresowania. W czasie zajęć będziemy próbowali odpowiedzieć na pytanie czy tworzenie i rozumienie metafory jest wyjątkową zdolnością przynależną człowiekowi (bo jest ucieleśnione, wymaga znajomości nieskończonej liczby kontekstów i zdolności dostrzegania niestereotypowych, nieoczywistych podobieństw) czy też może jest czymś co stosunkowo łatwo mogą opanować sztuczne inteligencje? Przyjrzymy się ,,klasycznym” już teoriom znaczenia Fregego i zobaczymy jak wiele zamętu, problemów i pozornych rozstrzygnięć wywołało podstawowe rozróżnienie oznaczania (denotacji) i znaczenia (sensu) i jak wyprowadziło ono badania na kilka zupełnie różnych torów - pewne intuicje doprowadziły do budowy współczesnej teoriomodelowej semantyki rozwijanej w oparciu o pojęcia matematyczne i teoriomnogościowe (Tarski, Godel, Quine, Davidson), inne obrodziło badaniami pragmatyki językowej (Wittgenstein, Austin, Searle, kognitywiści, wreszcie neurokognitywiści Lacoff, Fauconnier, Turner, również Davidson) Pojęcie metafory, podejrzewane z góry o mętność i wieloznaczność było omijane przez logików i semantyków, doczekało się jednak w latach 60 i 70 analiz, które z kolei doprowadziły do wykształcenia się kilku bardzo ważnych nurtów (strukturalistyczno-generatywna teoria metafory -Chomsky, kognitywistyczna teoria metafory - Lakoff) . W trakcie zajęć spróbujemy prześledzić ten przebieg; narodziny i motywacje kierujące rozwojem rozmaitych teorii aż do dziś, do momentu, w którym rozwój sieci neuronowych i sztucznej inteligencji zaczyna rzucać nowe światło na problemy teorii znaczenia i tym samym na metaforę. Przyjrzymy się deskrypcjonizmowi (Russell) i przyczynowej teorii znaczenia (Kripke), starając się prześledzić genezę znaczenia składowych języka. Zdiagnozujemy przyczyny dla których logicy i filozofowie języka unikali metafory i na czym polega spór “generatywnych” językoznawców z „poznawczymi”. Zapytamy, skąd się bierze wieloznaczność i jakie są jej związki z metaforą. Odszukamy kilka podstawowych „wytrychowych” teorii (teoria metafory jako skróconego porównania, czy interakcyjna teoria metafory Blacka) oraz różne strategie obchodzenia się z metaforą (od Davidsonowskiego eliminatywizmu, po kognitywne ujęcie Lakoffa, także w jego wersji uwspółcześnionej, wykorzystującej ustalenia neurokognitywistyczne). Przyjrzymy się podstawowym konstruktom ekstensjonalnych teorii semantycznych i zapytamy o możliwość zrekonstruowania z ich pomocą pojęcia metafory. Pokażemy ,,nieodzowność” metafory - w nauce, języku naturalnym, kulturze i sztuce (Rorty, Lakoff, M. Johnson), uczeniu się i wychowywaniu (Gibbs, Elzenberg) a także w samej filozofii (jak już wspomnieliśmy, tradycyjnie niechętnej pojęciu metafory.) Przyjrzymy się semantycznej budowie memów jako „wirusowych” nośników znaczeń (Dawkins) i niewyczerpanemu źródłu metafor lub też swoistej ,,esencji” tego, czym metafora jest. Konwersatorium będzie miało charakter interdyscyplinarny – będziemy czytali teksty z zakresu filozofii, semantyki, kognitywistyki. Będziemy także oglądali memy, sieci neuronowe ,,in vivo” i kolorowe obrazki.
Literatura:	Arystoteles, Poetyka, przeł. H. Podbielski, Wrocław 1983 Black, M., Metafora, w: Pamiętnik literacki 62/3 Brown, T., Making Truth: Metaphor in Science, Illinois 2003 Cameron, J., Metaphor in science and society. Bulletin of Science, Technology and Society, 3, s. 251-292 Davidson, D., Eseje o prawdzie, języku i umyśle, przeł. B. Stanosz, Warszawa 1992 Davidson, D., What metaphors mean, w: Inquiries into Truth and Interpretation, Oxford 2001 Dawkins, R., Samolubny gen, przeł. M. Skoneczny, Warszawa 2007 English, K., Understanding science: when metaphors become terms, ASp 19-22 \| 1998 Théorie et pratique des discours spécialisés 19-22, (1998), 151-163. H. Elzenberg, O funkcji poznawczej wysławiania się obrazowego, w: Przegląd Filozoficzny 1928/3 Frege, G., Sens i znaczenie, w: tegoż, Pisma Semantyczne, przeł. B. Wolniewicz, Warszawa 1977 Fauconnier, G., Turner M., The Way We Think. Conceptual Blending and The Mind’s Hidden Complexites, New York 2002 Ferrie, Ch., Neural Networks for Babies (Baby University) Gibbs, R., The Cambridge Handbook of Metaphor and Thought, Cambridge 2000 Kripke, S., Nazywanie a konieczność, przeł. B. Chwedeńczuk, Warszawa 2001 Lakoff, G., Johnson, M., Metafory w naszym życiu, przeł. T. Krzeszowski, Warszawa 2011 McGinn, M., Wittgenstein and The Philosophical Investigation, Routledge, 1997 Putnam, H., Znaczenie wyrazu "znaczenie” w: Wiele twarzy realizmu i inne eseje, przeł., A. Grobler, Warszawa 2013 Rorty R., Przygodność, ironia i solidarność, przeł. W. J. Popowski, Warszawa 2009. Russell, B., Denotowanie, w: J. Pelc (red.), Logika i język, Warszawa 1967 Rybarkiewicz, D., Metafora w działaniu, Łódź 2017 Quine, W.V.O., Problem znaczenia w językoznawstwie, w tegoż. Z punktu widzenia logiki, Warszawa 2000 Trask, A., Grokking Deep Learning, 2019 Wittgenstein, L., Dociekania filozoficzne, przeł., B. Wolniewicz, Warszawa 2000
Efekty uczenia się:	K_W04 rozumie zależności pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych K_W05 zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury K_W07 zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych K_W08 zna podstawowe zasady komunikacji naukowej w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych K_U01 potrafi selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych K_U02 potrafi dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych K_U03 potrafi sformułować problem badawczy K_U06potrafi prezentować wyniki indywidualnej i zespołowej pracy akademickiej we właściwej formie K_K03 jest gotów do poznawania nowych metod badawczych K_K08 docenia bogactwo kultury
Metody i kryteria oceniania:	Studenci będą oceniani na podstawie: a) Regularnej aktywności w dyskusjach podczas zajęć b) Przygotowanych w domu referatów bądź krótkich prac pisemnych

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.

Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.