Etyka i filozofia ochrony przyrody

biologia
biotechnologia
ochrona środowiska
psychologia

ogólnouniwersyteckie

w sali

Konwersatorium - oczekiwany jest aktywny udział w zajęciach. Celem zajęć jest zdobycie przez studentów wiedzy na temat najważniejszych filozoficznych nurtów odnoszących się do ochrony przyrody i ochrony środowiska. Podczas zajęć studenci będą mieli okazję do zdobycia umiejętności konfrontowania różnych, motywowanych etycznie sposobów patrzenia na przyrodę, na indywidualne motywacje i na społeczne wymagania dotyczące ochrony, eksploatacji i degradacji biosfery. Poruszone zostaną kwestie prawodawstwa dotyczącego ograniczania presji człowieka na przyrodę i idei praw zwierząt. Głównym założeniem jest interdyscyplinarne podejście do idei ochrony przyrody łączące nauki przyrodnicze z dziedzinami humanistyczno-społecznymi.

Tematyka zajęć obejmuje przegląd i analizę najważniejszych koncepcji filozoficznych i podejść etycznych dotyczących ochrony przyrody i ochrony środowiska oraz omówienie zagadnień kulturowych, ważnych dla zrozumienia współczesnych zagrożeń przyrody. Jednym z założeń jest przyjęcie poglądu że etyka, zwłaszcza w nowoczesnym ujęciu (neuroetyka, etyka kognitywistyczna) nie zawsze i nie całkiem daje się opisać jako dziedzina klasycznej filozofii. Zagadnienia filozoficzne dotyczyć będą głównie kwestii poznania (epistemologia) w ujęciu naturalistycznym, pozytywistycznym i racjonalistycznym skonfrontowanym z podejściem anty-naturalistycznym i pseudonaukowym. Kwestie etyczne oparte będą na przeglądzie i analizie idei dotyczących wartości etycznych obiektów przyrodniczych oraz ich związków z człowiekiem, znanych z piśmiennictwa.

Podczas zajęć, poruszona zostanie następująca tematyka:

1. Ochrona przyrody a ochrona środowiska – najważniejsze zagrożenia w realiach Polski, Europy i świata. Związki człowieka z przyrodą w różnych kręgach kulturowych.

2. Etyka humanistyczna, antropocentryczna i ekologiczna, wartość etyczna i powinności etyczne. Przyroda a zasoby przyrodnicze.

3. Ekologia głęboka, założenia i koncepcje (związki z hipotezą Gai, noosferą, zasadą antropiczną, hipoteza Medei) podstawy metodologii nauki – nauka, falsyfikacjonizm, pseudonauka, paranauka

4. Badania naukowe przyrody a jej ochrona. Etyczne aspekty wykorzystywanie organizmów w badaniach naukowych. Rola nauki w tworzeniu podstaw ochrony przyrody.

5. Człowiek jako łowca - różne „dyskursy” i „narracje” i ich ocena z punktu widzenia filozofii, etyki i nauk społecznych

6-7. Idea praw zwierząt

- Koncepcje tradycyjne i religijne

- Rozumność i wrażliwość zwierząt – „etyka zróżnicowanych natur”:

- Ewolucja podejść i poglądów ma kwestie rozumności i wrażliwości zwierząt od starożytności (Arystoteles, Plutarch, Owidiusz, Lukrecjusz, Kartezjusza) i średniowiecza (Tomasz z Akwinu, św. Augustyn i Franciszek z Asyżu) poprzez Kartezjusza, Locke’a i De Mettrie aż do idealizmu Bergsona i Teillarda de Chardin a w końcu „teorii umysłu” (R. Dunbar), i scjentystycznego racjonalizmu („biofilia” E. Wilsona)

- Antropocentryzm i „słaby antropocentryzm” B. Nortona

- Obrona dobrostanu zwierząt vs idea praw zwierząt

- Powinność ochrony słabych i niewinnych a prawa moralne zwierząt wg. T. Regana

- Prawa zwierząt vs idea równości praw wg. S. Sapontzisa

- Współczesna argumentacja etyków i filozofów (D. De Grazia, S. Wise, G. Franzione, J. Białocerkiewicz, D. Prabucka)

8. Przyroda w świecie ludzi - etyczne i filozoficzne uzasadnienia i argumenty krytyczne:

a. - Udomowienie

b. – Urbanizacja

c. - Eksploatacja (rolnictwo, hodowla, myślistwo, konsumpcja etc.)

9. Waloryzacja przyrody, podejście ekonomiczne – wycena usług ekosystemowych, jej rola w ochronie przyrody i wartość etyczna takiego podejścia

10. Piękno przyrody jako obszar poznania estetyki - dziedziny filozofii i jego rola w ochronie przyrody

11. Poznawanie przyrody a jej ochrona – rola pedagogiki i edukacji ekologicznej w odkrywaniu namysłu etycznego nad przyrodą

12. Funkcjonowanie organizacji i instytucji zajmujących się szeroko pojętą ochroną przyrody. Porównanie założeń, efektów oraz etycznych, prawnych i poznawczych aspektów działania najważniejszych w Polsce państwowych, prywatnych, społecznych, resortowych i pozarządowych instytucji i organizacji w których statutach lub zakresie działań znajduje się ochrona przyrody i ochrona środowiska.

Podczas zajęć odbędzie się 12 spotkań o charakterze konwersatorium. Jedno spotkanie przeznaczone zostanie na wycieczkę związana z zajęciami nr. 10 a także jedno spotkanie przeznaczone zostanie na dyskusję „oksfordzką” z zaproszonymi gośćmi, związaną z zajęciami nr. 9

Devall B., Sessions G. 1994 – Ekologia głęboka, Pusty obłok, Warszawa

Dzwonkowska D. i inni, 2015 – Filozofia wobec świata zwierząt, Wydawnictwo UKSW, Warszawa

Probucka D. 2013 – Filozoficzne podstawy idei praw zwierząt, Universitas, Kraków

Mepham B. 2008 – Bioetyka, PWN, Warszawa

W zakresie wiedzy

Po zaliczeniu zajęć, student:

• Wie, że eksperyment i racjonalne wnioskowanie jest podstawą naukowego poznania świata

• Rozumie zasady hierarchicznej organizacji życia, od cząsteczki po biosferę, i stosuje pojęcia niezbędne dla ich zrozumienia i opisu

• Zna najważniejsze aktualne zagrożenia biosfery w Polsce i na świecie i najważniejsze założenia stojące u podstaw jej ochrony

• Ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu filozofii w relacji do nauk oraz o zakresie i specyfice etyki, epistemologii i estetyki

• Zna ogólne zależności między kształtowaniem się idei filozoficznych a zmianami w kulturze i w społeczeństwie

W zakresie umiejętności

Po zaliczeniu zajęć, student:

• Słucha ze zrozumieniem ustnej prezentacji idei i argumentów filozoficznych

• Analizuje argumenty filozoficzne, identyfikuje ich kluczowe tezy i założenia oraz wykrywa zależności między ich tezami i założeniami

• Umie uczestniczyć w dyskusji na tematy łączące zagadnienia przyrodnicze, etyczne i filozoficzne wykorzystując racjonalne argumenty

• Umie wymienić różnice pomiędzy naukowymi hipotezami i teoriami a koncepcjami psudonaukowymi w obrębie nauk przyrodniczych

W zakresie kompetencji

Po zaliczeniu zajęć, student:

• Jest otwarty na nowe idee i gotów do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów

• Poszerza zainteresowania w obrębie filozofii i nauk przyrodniczych

Wymagana obecność na zajęciach (dopuszczalne dwie nieobecności podczas cyklu zajęć) oraz przygotowanie i przedstawienie prezentacji.