Pedagogika ogólna dla nauczycieli

uprawnienia pedagogiczne

Założenia reguluje Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela. Celem zajęć jest realizacja zawartych w Rozporządzeniu opisów efektów kształcenia, procesu i organizacji kształcenia, modułów kształcenia w zakresie teoretycznego przygotowania pedagogicznego nauczycieli historii i wiedzy o społeczeństwie.

w sali

Celem zajęć jest przygotowanie pedagogiczne do pracy z młodzieżą na podstawie analizy dzieł klasyków pedagogiki i praktyki pedagogicznej w kontekście historycznym i społecznym. Omawiane będą teksty następujących autorów: Kwintylian, J.L.Vives, M. Montaigne, J.A. Komeński, J.Locke, J.J.Rousseau, G.Piramowicz, J.H. Pestalozzi, F. A.Diesterweg, J.F. Herbart, E. Key, J.W. Dawid, J.Korczak, A. Makarenko, J.Dewey, J.Kerschensteiner, J.Piaget, É. Claparède, praktyka wychowawcza lat trzydziestych i czterdziestych XX wieku (Polska, Niemcy i ZSRR ), teksty ruchu antypedagogiki i kontestacji tradycyjnego wychowania w dobie przemian społeczno-kulturowych ok. 1968 roku w Stanach Zjednoczonych i w Europie Zachodniej. Celem omawiania źródeł jest odniesienie zawartych w nich wskazań pedagogicznych do współczesności i ukazania uwarunkowania historycznego i społecznego obecnych postulatów edukacyjnych w Polsce i w Europie (w szczególności w krajach sąsiednich).

1. Poznanie i spostrzeganie społeczne – dawniej i dziś. Postawy, stereotypy, uprzedzenia i ich uwarunkowanie dziejowe. Zachowania społeczne i ich uwarunkowania. Sytuacja interpersonalna. Empatia. Zachowania asertywne, agresywne i uległe. Stres i radzenie sobie z nim. Porozumiewanie się ludzi. Reguły współdziałania.

2. Wychowanie a rozwój. Funkcje wychowania. Proces wychowania. Przymus i swoboda w wychowaniu dawniej i dziś. Podmiotowość w wychowaniu. Podstawowe środowiska wychowawcze: rodzina, grupa rówieśnicza, szkoła. Style i postawy wychowawcze w dziejach. Konteksty historyczne i społeczne wychowania. Źródła i przejawy kryzysu współczesnego wychowania.

3. Szkoła jako instytucja wychowawcza dawniej i dziś. Środowisko społeczne klasy i szkoły. Autokratyzm i demokracja w szkole, postawy nauczycieli i uczniów – wybrane kraje i epoki, uwarunkowanie historyczne i społeczne szkoły. Metody wychowawcze i ich rzeczywista skuteczność. Umiejętności wychowawcze. Trudności wychowawcze. Konflikty w klasie i w rodzinie. Błędy wychowawcze. Kryzys szkoły. Pozaszkolne instytucje wychowawcze i resocjalizacyjne. Współpraca rodziny i szkoły.

4. Zawód nauczyciela. Role zawodowe nauczyciela. Wzór osobowy, powinności nauczyciela i rozwój zawodowy przez całe życie. Etyka nauczycielska. Odpowiedzialność prawna opiekuna, nauczyciela, wychowawcy. Uczenie się w miejscu pracy. Wypalenie zawodowe nauczycieli − przyczyny, symptomy, strategie zaradcze.

5. Komunikacja i kultura języka. Procesy komunikowania się. Bariery komunikacji. Media i ich wpływ wychowawczy. Nauczyciel w procesie komunikacji autoprezentacja, aktywne słuchanie, efektywne nadawanie. Komunikacja niewerbalna. Style komunikowania się uczniów i nauczyciela.

6. Poznawanie uczniów. Techniki i ich ograniczenia, kwestie etyczne. Sposoby funkcjonowania uczniów w klasie. Pozycja społeczna ucznia w klasie. Typy uczniów. Uczeń szczególnie uzdolniony. Inny i obcy. Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

7. Profilaktyka w szkole. Konstruowanie klasowych i szkolnych programów profilaktycznych. Promocja i ochrona zdrowia uczniów. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna - regulacje prawne, formy i zasady udzielania wsparcia. Postępowanie pedagogiczne z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Pedagogika – podręcznik akademicki, red. Zbigniew Kwieciński, Bogusław Śliwerski, t. 1-2, Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2003- .

Retter Hein, Komunikacja codzienna w pedagogice, Gdańsk: Gdańskie Wydaw. Psychologiczne, 2005.

Bogusław Śliwerski, Współczesne teorie i nurty wychowania, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 1998.

Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, oprac. Stefan Wołoszyn, Kielce: Strzelec, 1995-1998.

Krzysztof Kruszewski, 45 minut: prawie cała historia pewnej lekcji, Warszawa : PWN, 1993.

Adam Fijałkowski, Tradycja i nowatorstwo w Orbis sensualium pictus Jana Amosa Komeńskiego, Warszawa: Wydawnictwa UW, 2012.

Marc Depaepe, Zum Wohl des Kindes? : Pädologie, pädagogische Psychologie und experimentelle Pädagogik in Europa und den USA, 1890 – 1940, Weinheim : Dt. Studien-Verl., 1993.

Marc Depaepe, Order in progress: everyday educational practice in primary schools Belgium, 1880-1970, Leuven: Univ. Press, 2000.

Marcelo Caruso (ed.), Classroom Struggle. Organizing Elementary School Teaching in the 19th Century, Frankfurt am Main: Peter Lang, 2015.

Bieżące zeszyty “Kwartalnika Pedagogicznego” (Wydawnictwa UW, red. nacz. Adam Fijałkowski) i innych czasopism pedagogicznych.

Po zakończeniu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela student:

1) posiada wiedzę na temat:

a) rozwoju człowieka,

b) procesów komunikowania interpersonalnego i społecznego, w tym w działalności pedagogicznej, oraz ich prawidłowości i zakłóceń,

c) wychowania i kształcenia, w tym ich filozoficznych, historycznych, społecznych i kulturowych, psychologicznych, biologicznych i medycznych podstaw,

d) współczesnych teorii dotyczących wychowania, uczenia się i nauczania oraz różnorodnych uwarunkowań tych procesów,

e) głównych środowisk wychowawczych, ich specyfiki i procesów w nich zachodzących,

f) projektowania i prowadzenia badań diagnostycznych w praktyce pedagogicznej pracy z młodzieżą,

g) struktury i funkcji systemu edukacji,

h) podmiotów działalności pedagogicznej (dzieci, uczniów, rodziców i nauczycieli) i partnerów szkolnej edukacji (np. instruktorów harcerskich) oraz specyfiki funkcjonowania dzieci i młodzieży,

i) specyfiki funkcjonowania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym uczniów szczególnie uzdolnionych,

j) metodyki wykonywania zadań,

k) bezpieczeństwa i higieny pracy w instytucjach edukacyjnych,

l) projektowania ścieżki własnego rozwoju i awansu zawodowego,

m) etyki zawodu nauczyciela;

2) w zakresie umiejętności:

a) potrafi dokonywać obserwacji sytuacji i zdarzeń pedagogicznych,

b) potrafi wykorzystywać wiedzę teoretyczną z zakresu pedagogiki do analizowania i interpretowania określonego rodzaju sytuacji i zdarzeń pedagogicznych,

c) potrafi posługiwać się wiedzą teoretyczną z zakresu pedagogiki w celu diagnozowania, analizowania i prognozowania sytuacji pedagogicznych oraz dobierania strategii realizowania działań praktycznych na poszczególnych etapach edukacyjnych,

d) potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać swoje profesjonalne umiejętności związane z działalnością pedagogiczną, korzystając z różnych źródeł (w języku polskim i obcym) i nowoczesnych technologii,

e) posiada umiejętności diagnostyczne pozwalające na rozpoznawanie sytuacji uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi,

f) posiada rozwinięte kompetencje komunikacyjne: potrafi porozumiewać się z osobami pochodzącymi z różnych środowisk, będącymi w różnej kondycji emocjonalnej, dialogowo rozwiązywać konflikty i konstruować dobrą atmosferę dla komunikacji w klasie szkolnej,

g) potrafi ocenić przydatność typowych metod, procedur i dobrych praktyk do realizacji zadań edukacyjnych z dziećmi i młodzieżą,

h) potrafi dobierać i wykorzystywać dostępne materiały, środki i metody pracy w celu projektowania i efektywnego realizowania działań pedagogicznych,

i) potrafi kierować procesami kształcenia i wychowania, posiada umiejętność pracy z grupą (zespołem wychowawczym, klasowym),

j) potrafi animować prace nad rozwojem uczestników procesów pedagogicznych, wspierać ich samodzielność w zdobywaniu wiedzy,

k) potrafi pracować z uczniami, indywidualizować zadania i dostosowywać metody i treści do potrzeb i możliwości uczniów,

l) potrafi posługiwać się zasadami i normami etycznymi w wykonywanej działalności,

m) potrafi pracować w zespole,

n) potrafi analizować własne działania pedagogiczne, potrafi eksperymentować i wdrażać działania innowacyjne,

o) potrafi zaprojektować plan własnego rozwoju zawodowego;

3) w zakresie kompetencji społecznych:

a) ma świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności; rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się zawodowego i rozwoju osobistego,

b) jest przekonany o sensie, wartości i potrzebie podejmowania działań pedagogicznych w środowisku społecznym,

c) ma świadomość konieczności prowadzenia zindywidualizowanych działań pedagogicznych w stosunku do uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi,

d) ma świadomość znaczenia profesjonalizmu, refleksji na tematy etyczne i przestrzegania zasad etyki zawodowej,

e) ma świadomość istnienia etycznego wymiaru diagnozowania i oceniania uczniów,

f) odpowiedzialnie przygotowuje się do swojej pracy, projektuje i wykonuje działania pedagogiczne,

g) jest gotowy do podejmowania indywidualnych i zespołowych działań na rzecz podnoszenia jakości pracy szkoły.

Podstawą oceny jest systematyczne przygotowanie zadanych do analizy źródeł: uważna lektura, umiejętność omówienia kontekstu pedagogicznego i historycznego, samodzielnego zadania pytań i prób sformułowania syntetycznej rekapitulacji. Na ostatnich zajęciach odbywa się zaliczeniowe kolokwium na ocenę w formie ustnej (a więc prawdziwe colloquium) z zakresu materiału omawianego podczas wszystkich zajęć danego kursu.