Czy jesteśmy z natury prospołeczni?

Według psychologów ewolucyjnych dobór naturalny wyposażył człowieka w mechanizmy psychiczne, które sprzyjają kooperacji i altruizmowi. Ocena zasadności tego poglądu jest podstawowym celem zajęć. Pierwszym etapem realizacji tego celu będzie omówienie ewolucyjnych koncepcji zachowań prospołecznych tj. koncepcji łącznego dostosowania, teorii altruizmu zwrotnego oraz teorii kosztownego sygnalizowania. W drugim etapie zajmiemy się próbą formułowania na podstawie tych koncepcji zdroworozsądkowych hipotez odnoszących się do zachowania człowieka. Trzeci etap to analiza i dyskusja hipotez spotykanych w literaturze problemu. W kolejnym kroku spróbujemy zaplanować własne badanie, które umożliwi weryfikację naszych hipotez. Ostatnim, czwartym etapem będzie przeprowadzenie zaplanowanego badania.

Program zajęć:

1). Omówienie programu zajęć; specyfika psychologii ewolucyjnej na tle psychologii i biologii ewolucyjnej; definicje i klasyfikacja zachowań prospołecznych w ujęciu psychologii i biologii ewolucyjnej.

2). Warunki ewolucji altruizmu; ewolucyjna teoria gier i koncepcja altruizmu zwrotnego Triversa; uniwersalne ewolucyjne hipotezy dotyczące zachowań altruistycznych, hipotezy psychologiczne inspirowane koncepcją Triversa: mechanizm wykrywania oszustów (teoria umowy społecznej) i jego związek z pozycją społeczną (teoria dominacji), zaufanie do innych a kooperacja i skuteczność wykrywania oszustów, niepewność pozyskania zasobu a gotowość dzielenia się nim, zachowanie w sytuacji współzależności społecznej z perspektywy psychologii ewolucyjnej i eksperymentalnej analizy zachowania; dyskontowanie społeczne

3). Dobór krewniaczy i koncepcja łącznego dostosowania Hamiltona; uniwersalne ewolucyjne hipotezy dotyczące zachowań altruistycznych, hipotezy psychologiczne: pewność pokrewieństwa, rola empatii i czynników skorelowanych z pokrewieństwem.

4). Zasada handicapu i teoria kosztownego sygnalizowania; hojność, heroizm, ofiarność jako rzetelna informacja o jakości genów; hipotezy psychologiczne (koncepcja altruizmu rywalizacyjnego); inteligencja a altruizm.

5). Dobór grupowy; reinterpretacja koncepcji Triversa i Hamiltona w kategoriach doboru grupowego; porównanie przewidywań formułowanych na podstawie teorii doboru indywidualnego i grupowego; koncepcja altruistycznego karania, teoria genetycznego podobieństwa, problem altruizmu ewolucyjnego i psychologicznego.

Tematy 1-2

1). Reykowski, J. (1986). Motywacja, postawy prospołeczne a osobowość. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo naukowe, s. 90-105, 129-131. 2). De Waal, F. (2014). Bonobo i ateista. Kraków: Copernicus Center Press, rozdz. 2. 3). Szuster, A. (2005). W poszukiwaniu źródeł i uwarunkowań ludzkiego altruizmu, rozdz. 2; 4). Dawkins, R. (1996). Samolubny gen. Warszawa: Prószyński i S-ka, rozdz. 10,12; 5). Buss, D.M. (2001). Psychologia ewolucyjna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, rozdz. 9; 6). Maruszewski, T. (2002). Psychologia poznania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 362-367; 7). Grzelak, J.Ł. (2000). Współzależność społeczna. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 3, s. 125-145). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. 8). Kurzban, R. (2014). Dlaczego wszyscy (inni) są hipokrytami. Warszawa: CeDeWu, rozdz. 8.

Temat 3

1). Dawkins, R. (1996). Samolubny gen. Warszawa: Prószyński i S-ka, rozdz. 6; 2). Buss, D.M. (2001). Psychologia ewolucyjna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, rozdz. 8; 3). Burnstein, E. (2008). Altruizm i pokrewieństwo genetyczne, w: D. Rutkowska i A. Szuster (red.), O różnych obliczach altruizmu. Warszawa: SCHOLAR; 4). Davis, M.H. (2001). Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, rozdz. 2.

Temat 5

1). Buss, D.M. (2001). Psychologia ewolucyjna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 408-410. 2). Łomnicki, A. (1997). Dobór, dryf i inne czynniki kształtujące częstości genów. W: H. Krzanowska, A. Łomnicki (red.), Zarys mechanizmów ewolucji (s. 190-197). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.