Wprowadzenie do tematyki odporności psychicznej

w sali

Celem zajęć jest zrozumienie istoty i znaczenia kwestii odporności psychicznej człowieka w świetle szerokiego spektrum badań naukowych i praktyki klinicznej oraz nabycie fundamentów praktycznego wykorzystania wiedzy z omawianego zakresu w praktyce psychologicznej. Opierając się na badaniach z różnych dziedzin psychologii, a także odwołując się do doświadczeń psychoterapii, badań z dziedziny fizjologii, neurologii, etologii czy epigenetyki będziemy pracować nad odpowiedziami na takie pytania, jak:

Co sprawia, że ludzie są w stanie przetrwać traumatyczne wydarzenia lub nawet wzrastać w ich obliczu? Jakie czynniki sprawiają, że stawiamy czoła przeciwnościom i wyzwaniom, jakie stawia przed nami życie? Jak kształtuje się nasza odporność psychiczna w toku rozwoju? W jaki sposób jako psycholodzy możemy wspierać budowanie odporności psychicznej?

Fundamentem każdych zajęć w cyklu będzie twórczy dialog, prezentacja teorii i wyników badań oraz ćwiczenia wspierające internalizację treści.

1. Odporność psychiczna – definicja zjawiska i jego ewolucja w historii psychologii

2. Miejsce odporności psychicznej we współczesnej wiedzy psychologicznej

3. Fight, Flight, Freeze – fizjologia traumy a kwestia odporności psychicznej

4. Odporność psychiczna jako cecha – perspektywa psychologii różnic indywidualnych

5. Kształtowanie się odporności psychicznej wśród dzieci i młodzieży – perspektywa psychologii rozwojowej

6. Relacyjne i środowiskowe korelaty odporności psychicznej dorosłego człowieka

7. Rola odporności psychicznej w sporcie na bazie badań naukowych i historii sportowców

8. Odporność psychiczna w kontekście organizacyjnym z uwzględnieniem kształtujących się pojęć odporności zespołu i odporności organizacji

9. Rozwijanie odporności psychicznej w procesie psychoterapii – przegląd perspektyw

10. Rola duchowości i religii w kształtowaniu się odporności psychicznej

11. Spotkanie wschodu z zachodem – odporność psychiczna a Eastern Arts (medytacja, joga, tai chi, qigong)

12. Programy budowania odporności psychicznej na przykładzie szkolenia sił specjalnych wojska, programów klinicznych, czy programów rozwojowych dla biznesu

13. Kolokwium i jego omówienie

14. Omówienie prac zaliczeniowych

1. Odporność psychiczna – definicja zjawiska i jego ewolucja w historii psychologii

Fletcher, D., Sarkar, M. (2013) Psychological resilience: A review and critique of definitions, concepts, and theory. Eur Psychol;18(1):12–23.

Bonanno, G. A. (2004). Loss, trauma, and human resilience: Have we underestimated the human capacity to thrive after extremely aversive events? American Psychologist, 59, 20–28

Luthar, S.S., Cicchetti, D., Becker, B. (2000) “The construct of resilience: a critical evaluation and guideline for future work,” Child Dev., 71(3): 543-562

2. Miejsce odporności psychicznej we współczesnej wiedzy psychologicznej

Southwick, S.M., Bonanno, G.A., Masten, A.S., Panter-Brick, C., Yehuda, R., (2014). Resilience definitions, theory, and challenges: interdisciplinary perspectives. Eur J Psychotraumatol.;5:1–14

Bonanno, G. A., and Diminich, E. D. (2013). Annual Research Review: positive adjustment to adversity–trajectories of minimal–impact resilience and emergent resilience. J. Child Psychol. Psychiatry 54, 378–401

Westphal, M., & Bonanno, G. A. (2007). Posttraumatic growth and resilience to trauma: Different sides ofthe same coin or different coins? Applied Psychology, 56, 417–427

3. Fight, Flight, freeze – fizjologia traumy a kwestia odporności psychicznej

Van der Kolk, B. (2014) This is your brain in trauma. In: The Body Keeps the Score. Mind, Brain and Body in the Transformation of Trauma. Pengiun Books; 51-104

Yehuda, R, Flory, J.D., (2007) Differentiating biological correlates of risk, PTSD, and resilience following trauma exposure. Journal of Traumatic Stress. 20(4):435–447.

4. Odporność psychiczna jako cecha – perspektywa psychologii różnic indywidualnych

Block, J. H., Block, J. (1980). The role of ego-control and ego-resiliency in the origination of behavior. W: W. A. Collings (red.), The Minnesota Symposia on Child Psychology (39-101). NJ: Hillsdale, Erlbaum.

Ogińska-Bulik, N., Juczyński, Z. (2008) Skala Pomiaru Prężności (SPP-25), Nowiny Psychologiczne, 3, 39-56

5. Kształtowanie się odporności psychicznej wśród dzieci i młodzieży – perspektywa psychologii rozwojowej

Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227-238.

Trickey, D., Siddaway, A.P., Meiser-Stedman, R., Serpell, L., Field, A.P. (2012). A meta-analysis of risk factors for post-traumatic stress disorder in children and adolescents. Clinical Psychology Review.

Van der Kolk, B. (2014). The mind of children. In: The Body Keeps the Score. Mind, Brain and Body in the Transformation of Trauma. Pengiun Books; 51-104

6. Relacyjne i środowiskowe korelaty odporności psychicznej dorosłego człowieka

Harling, L. (2008). Strengthening Resilience in a Risky World: It's All About Relationships; Journal Women & Therapy, Volume 31, 2008, str. 51-70

Caplan, G. (1982). The family as a support system. In H. I. McCubbbin, A. E. Cauble, & J. M. Patterson (Eds.), Family stress, coping, and social support (pp. 200–220). Springfield, IL: Charles C Thomas.

Bonanno, A.G., Romero, S.A., Klein, S.I. (2015). The Temporal Elements of Psychological Resilience: An Integrative Framework for the Study of Individuals, Families, and Communities. Psychological Inquiry, 26: 139–169.

7. Rola odporności psychicznej w sporcie na bazie badań naukowych i historii sportowców

Fletcher, D., and Wagstaff, C. R. (2009). Organizational psychology in elite sport: its emergence, application and future. Psychol. Sport Exerc.10, 427–434

Galli, N., Gonzales, S., (2014). Psychological resilience in sport: A review of the literature and implications for research and practice. International Journal of Sport and Exercise Psychology 13(3):1-15

Bryan, Ch., O’Shea, D., Macintyre, T., (2017). Stressing the relevance of resilience: A systematic review of resilience across the domains of sport and work. International Review of Sport and Exercise Psychology

8. Odporność psychiczna w kontekście organizacyjnym z uwzględnieniem kształtujących się pojęć odporności zespołu i odporności organizacji

Sutcliffe, K.M., Vogus, T.J. (2003). Organizing for Resilience. In Cameron, K., Dutton, J.E., & Quinn, R.E. (Eds.), Positive Organizational Scholarship (94-110). San Francisco: Berrett Koehler.

Team Resilience as a Second-Order Emergent State: A Theoretical Model and Research Directions

Williams, T. A., Gruber, D. A., Sutcliffe, K. M., Shepherd, D. A. & Zhao, E. Y. (2017). Organizational response to adversity: Fusing crisis management and resilience research streams. Academy of Management Annals.

9. Rozwijanie odporności psychicznej w procesie psychoterapii – przegląd perspektyw

Kazdin, A.E. (2007). Mediators and mechanisms of change in psychotherapy research. Annual Review of Clinical Psychology. 3:1–27.

Vidakovic, I. (2013) The Power of “Moving on” - a Gestalt Therapy Approach to Trauma Treatment. In Francesetti, G., Gecele, M., Roubal, J. Gestalt Therapy in Clinical Practise. Instituto id Gestalt.

Moclebust, L. M. (2016). Logotherapy and post-traumatic stress disorder (PTSD): A case study of a kidnapping in Guatemala. In A. Batthyany (Ed.), Logotherapy and existential analysis (pp. 245–257). New York, NY: Springer.

Payne, P., Levine, P. A., & Crane-Godreau, M. A. (2015). Somatic experiencing: Using interoception and proprioception as core elements of trauma therapy. Frontiers in Psychology, 6 (93)

10. Rola duchowości i religii w kształtowaniu się odporności psychicznej

Chen, Y. Y., & Koenig, H. G. (2006). Traumatic stress and religion: Is there a relationship? A review of empirical findings. Journal of Religion and Health, 45(3), 371–381

Powell, L. H., Shahabi, L., & Thoresen, C. E. (2001). Religion and spirituality: Linkages to physical health. Toronto, Ontario, Canada: Society for Epidemiologic Research Annual Meeting.

11. Spotkanie wschodu z zachodem – odporność psychiczna a Eastern Arts (medytacja, joga, tai chi, qigong)

Waechter, R.L., Wekerle, Ch. (2014). Promoting Resilience Among Maltreated Youth Using Meditation, Yoga, Tai Chi and Qigong: A Scoping Review of the Literature. Child and Adolescent Social Work Journal, 32(1):

Myers, N., Lewis, S., Dutton, M.A. (2015). Open Mind, Open Heart: An Anthropological Study of the Therapeutics of Meditation Practice in the US. Culture, medicine and psychiatry. 2015, Sep.;39(3):487-504.

12. Programy budowania odporności psychicznej – przekrój od szkolenia sił specjalnych wojska, poprzez programy kliniczne, do adresowanych dla biznesu

Reivich, K., Seligman, M.E.P., McBride, S., (2011). Master Resilience Training in the US Army. American Psychologist 66(1):25-34

Arnetz, B. B., Nevedal, D. C., Lumley, M. A., Backman, L., & Lublin, A. (2009). Trauma resilience training for police: Psychophysiological and performance effects. Journal of Police and Criminal Psychology, 24, 1–9.

Robertson, I.T., Cooper, C.L., Sakar, M., Curran, T., (2015). Resilience training in the workplace from 2003 to 2014: A systematic review. Journal of Occupational and Organizational Psychology 88(3):533-562

Fletcher, D., Sarkar, M. (2017). How resilience training can enhance wellbeing and performance. Managing for Resilience: A Practical Guide for Employee Wellbeing and Organizational Performance, Publisher: Routledge, Editors: Monique Crane, pp.227-237

Wiedza

Student:

- zna i rozumie pojęcie odporności psychicznej i potrafi umiejscowić go w szerszej wiedzy psychologicznej;

- zna i rozumie fizjologiczne, osobowościowe i społeczne uwarunkowania odporności psychicznej;

- zna i rozumie proces kształtowania się odporności psychicznej i czynniki, które mogą zaburzać ten proces;

- zna i rozumie znaczenie i wpływ odporności psychicznej w różnych obszarach życia.

Umiejętności

Student:

- potrafi rozpoznać zachowania osoby wskazujące na realne i potencjalne trudności w adaptacji na trudne wydarzenia;

- wie, na co zwrócić uwagę przy budowaniu programów odporności psychicznej;

- potrafi udzielić pierwszego wsparcia psychologicznego osobie w sytuacji wydarzenia traumatycznego.

Postawy

Student:

- rozumie zasadność i znaczenie multidyscyplinarnego patrzenia na funkcjonowanie człowieka;

- dostrzega naturalny potencjał przetrwania i wzrostu człowieka w obliczu dramatycznych wydarzeń i przeciwności losu;

- dostrzega zagrożenia i ograniczenia odporności psychicznej i zdolności radzenia sobie ludzi w trudnych okolicznościach życiowych.

Ocena z zajęć obejmuje następujące składowe:

zaliczenie kolokwium (pytania otwarte, wymagające udzielenia krótkich odpowiedzi) – kolokwium obejmuje materiał prezentowany na zajęciach oraz zagadnienia z literatury obowiązkowej na poziomie rozumienia treści – 40% końcowej oceny

krótka praca pisemna (około 7200 znaków +/- 1000), stanowiąca omówienie wybranego filmu (z dostarczonej listy lub spoza niej), w kontekście odporności psychicznej, w powiązaniu z literaturą do zajęć i/lub własnych poszukiwań literaturowych (60% końcowej oceny)

Próg zaliczenia: 50% (w tym 50% z kolokwium i 50% z pracy pisemnej)

Obecność na zajęciach – 1 dopuszczalna nieobecność

Oszacowanie całkowitego nakładu czasu pracy studenta/ki w ciągu semestru (ok. 80h = 3 ECTS).