Kultura materialna średniowiecznej Rusi

uzupełniające

w sali

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z kulturą materialną Rusi w X-XIII wieku. Kultura materialna Rusi ukształtowała się na podłożu słowiańskim w Europie Wschodniej. Wchłonęła elementy kultury ludów zamieszkujących tereny sąsiednie - Skandynawów, Finno-Ugryjczyków, Chazarów, Polowców i innych. Kurs ma na celu przybliżenie głównych cech tej zróżnicowanej i terytorialnie heterogenicznej kultury. Kurs obejmuje studium chronologii i typologii osadnictwa, zespołów grobowych, zespołów rzemieślniczych, budowli, narzędzi, przedmiotów gospodarstwa domowego, broni, biżuterii i innych aspektów kultury materialnej średniowiecznej Rusi.

1. Źródła i historia badań nad kulturą materialną Rusi średniowiecznej.

2. Kultura materialna ludności Europy Wschodniej w przededniu powstania państwa Ruś.

3. Zabytki archeologiczne Europy Wschodniej w okresie kształtowania się państwa.

4. Osadnictwo oraz osady w średniowiecznej Rusi.

5. Budynki: mieszkania, budynki gospodarcze, fortyfikacje, obiekty techniczne.

6. Budownictwo monumentalne na terenie Europy Wschodniej w X-XIII wieku.

7. Rolnictwo i rzemiosło.

8. Stroje i biżuteria.

9. Życie: rzeczy gospodarstwa domowego, zabawki, instrumenty muzyczne.

10. Uzbrojenie i sprawa wojskowa. Wyposażenie konia bojowego.

11. Szlaki handlowe, handel, pieniądze.

12. Pogaństwo i chrześcijaństwo Rusi na podstawie materiałów badań archeologicznych.

13. Pismo w Europie Wschodniej na podstawie materiałów pochodzących z badań archeologicznych.

14. Ruś i koczownicy stepów.

15. Inwazja Mongołów na Europę Wschodnią jako przedmiot badań archeologicznych.

Literatura będzie każdorazowo dobierana w zależności od tematów. Poniżej znajduje się lista prac o charakterze wprowadzającym

Adamczyk J. 2004, Płacidła w Europie Środkowej i Wschodniej w średniowieczu. Formy, funkcjonowanie, ewolucja, Wyd. Neriton, Warszawa.

A Viking, 2022, A Viking Century: Chernihiv area from 900 to 1000 AD, (ed.) S. Stepanenko, ACHCByz, Paris.

Chronica, 2017, Chronica Galiciano-Voliniana (Chronica Romanoviciana). Kronika halicko-wołyńska (Kronika Romanowiczów), red, D. Dąbrowski, A. Jusupović, Monumenta Poloniae Historica, S.N. II, t. 16, PAU, IH PAN, Kraków–Warszawa.

Franklin S. Shepard J., 1996, The emergence of Rus: 700-1200, Longman History of Russia, Longman, London-New York.

Hensel W, 1987, Słowiańszczyna wczesnośredniowieczna. Zarys kultury materialnej, PWN, Warszawa.

Koperski A., 2004, Początki osadnictwa słowiańskiego i rozwój wczesnośredniowiecznego Przemyśla, [w:] Dzieje Przemyśla, t. 1. Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne, сz. 2. Analiza źródeł i synteza, A. Koperski (red.), Przemyśl, Wyd. TPN w Przemyślu: 77-216.

Studia, 1965, Studia z dziejów Europy Wschodniej X-XII w., (ed.) Kuczyński S.M. PWN, Warszawa.

Latopis, 1995, Latopis kijowski 1118-1158, przełożył i komentarzami opatrzył E. Goranin, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.

Piotrowski M., Wołoszyn M., 2012, Czermno/Cherven – archaeological investigation of an early rus’ medieval town in eastern Poland in 2010-2011. A preliminary report, [w:] Rome, Constantinople and Newly-Converted Europe Archaeological and Historical Evidence, t. 2, red. M. Salamon, M. Wołoszyn, A. Musin al. U Źródeł Europy Środkowo-Wschodniej / Frühzeit Ostmitteleuropas, t. 1: 2, PAU, GWZO i in., Kraków–Leipzig–Rzeszów–Warszawa: 359-390.

Rappoport P., 1995, Building the Churches of Kievan Russia, Aldershot, London.

Sielicki F., 2005, Najstarsza kronika kijowska. Powieść minionych lat, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.

Wołoszyn M., 2007, Między Gnieznem, Krakowem a Kijowem. Archeologia o wczesnośredniowiecznych polsko-ruskich i formowaniu polsko-ruskiego pogranicza, [w:] U źródeł Europy Środkowo-Wschodniej: pogranicze polsko-ukraińskie w perspektywie badań archeologicznych, red. M. Dębiec, Rzeszów: 177-206.

K_W01: ma pogłębioną wiedzę o miejscu i znaczeniu archeologii w systemie nauk oraz jej specyfice przedmiotowej i metodologicznej

K_W02: zna szczegółowe pojęcia i terminologię stosowaną w archeologii

K_W04: ma uporządkowaną i podbudowaną teoretycznie wiedzę obejmującą kluczowe zagadnienia archeologii, obejmującą terminologię, teorie i metodologię

K_W08: ma uporządkowaną wiedzę o rozwoju człowieka oraz jego głównych strategiach adaptacji do różnych warunków środowiskowych

K_W10: rozumie złożone zależności między osiągnięciami nauk humanistycznych, społecznych, o życiu i ścisłych a możliwościami ich wykorzystania w archeologii

K_W11: ma szczegółową wiedzę o najważniejszych osiągnięciach i głównych kierunkach rozwoju archeologii

K_W12: zna i rozumie zaawansowane metody analizy oraz interpretacji problemów badawczych z zakresu archeologii, właściwe dla wybranych tradycji, teorii i szkół badawczych

K_W13: zna i rozumie zaawansowane metody analizy i interpretacji informacji zawartych w publikacjach naukowych

K_W14: zna i rozumie zaawansowane metody analizy rozmaitych wytworów dawnych społeczności z wykorzystaniem metod stosowanych w naukach ścisłych i naukach o życiu

K_U01: potrafi wyszukiwać, analizować, selekcjonować i wykorzystywać informacje o źródłach archeologicznych i ich kontekście z wykorzystaniem literatury i mediów elektronicznych, oraz poddawać je krytyce i twórczej interpretacji

K_U02: potrafi samodzielnie rozpoznawać, analizować, wykorzystywać, klasyfikować i interpretować źródła archeologiczne dobierając właściwe metody analityczne, dokonując krytycznej analizy i twórczej interpretacji

K_U03: potrafi kreatywnie wykorzystywać istniejące metody i techniki, przystosowując je do potrzeb wynikających ze specyfiki badanych zagadnień

K_U06: potrafi samodzielnie analizować i interpretować różne rodzaje artefaktów i ekofaktów, łącznie z uwzględnieniem ich kontekstu, z zastosowaniem najnowszych osiągnięć badawczych w celu określenia ich znaczenia i oddziaływania w procesie społeczno-kulturowym

K_U07: potrafi wykrywać złożone zależności między artefaktami i ekofaktami a dawnymi procesami kulturowymi

K_U09: potrafi dokonać doboru metody prezentacji wyników swoich badań, wykorzystując także zaawansowane metody informacyjno-komunikacyjne

K_U11: potrafi prezentować wyniki badań w formie pisemnej, posługując się specjalistycznym językiem naukowym i właściwą dla archeologii terminologią.

K_U12: potrafi prezentować wyniki badań w formie wystąpień ustnych, posługując się specjalistycznym językiem naukowym i właściwą dla archeologii terminologią.

K_U15: potrafi współdziałać z innymi osobami w ramach zespołów interdyscyplinarnych

K_K01: jest gotów do wykorzystywania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności oraz jest świadomy konieczności konfrontowania jej z opiniami ekspertów

K_K02: jest gotów do uznania istotnego znaczenia artefaktów, ekofaktów i źródeł pisanych jako elementów dziedzictwa kulturowego ludzkości

K_K03: jest gotów do oceny niepowtarzalnej wartości źródeł archeologicznych i ich roli w odtwarzaniu przeszłości człowieka

K_K04: jest gotów do krytycznej oceny interpretacji źródeł archeologicznych i historycznych i ma świadomość wieloaspektowości interpretacji

K_K05: jest gotów do wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury kultury i ma świadomość potrzeby analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia przeszłości człowieka

Ocenie decyduje uczestnictwo w zajęciach (dopuszczalne są maksymalnie 2 nieobecności w semestrze), ocenie prezentacji oraz ocena pracy pisemnej.