Echa modernizmu polskiego i europejskiego w dramaturgii Tadeusza Różewicza

obowiązkowe

w sali

Celem przedmiotu jest zapoznanie uczestników z wybranymi (praktycznie wszystkimi) utworami dramatycznymi Tadeusza Różewicza w kontekście tekstów oraz prądów estetycznych europejskiego modernizmu, co ma pokazać bogactwo wpływów oraz intertekstualnych technik w twórczości polskiego autora.

Celem przedmiotu jest zapoznanie uczestników z praktycznie wszystkimi utworami dramatycznymi Tadeusza Różewicza w kontekście oraz prądów estetycznych europejskiego modernizmu.

Podczas konwersatorium student będzie miał okazję omówić najważniejsze tendencje teatralne nowoczesności (teatr absurdu, realizm, Teatr Okrucieństwa), reprezentowane przez najistotniejszych dla dwudziestowiecznego teatru autorów i teoretyków (Wyspiański, Gombrowicz, Mrożek, Wedekind, Beckett, Artaud, Ibsen, Jarry, Ionesco). Szczególnym twórcą będzie prozaik Franz Kafka - dla dzieła Różewicza pisarz niezmiernie ważny, do którego polski dramatopisarz wyjątkowo często się odwoływał.

To właśnie rozpoznawanie strategii odwołań, cytatów i dekonstrukcji - określanych mianem zabiegów intertekstualnych, szczególnie ważnych dla nowoczesności, będzie kolejnym, ważkim punktem konwersatorium. Wszystkie zajęcia będą miały formę podwójnego „dialogu" - konkretny dramat Różewicza zostanie omówiony w kontekście wybranego, modernistycznego (obcego lub polskiego) dzieła.

Formą zaliczenia będzie przygotowanie projektu inscenizacji teatralnej jednego z tekstów Różewicza. Tym samym, student będzie mógł, na co rzadko ma okazję podczas uniwersyteckich zajęć, zastosować zdobytą wiedzę w artystycznej praktyce

Literatura podmiotowa

wszystkie dzieła Tadeusza Różewicza wg. wydania: Utwory wybrane, Dramat, t. 1-3, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2005

1. Zajęcia organizacyjne oraz wprowadzające: Kartoteka (fragmenty), Teatr niekonsekwencji (fragmenty), wiersz, Kurtyny w moich sztukach z tomu Twarz trzecia (1968),

2. T. Różewicz, Kartoteka, Kartoteka rozrzucona Pogrzeb po polsku, S. Wyspiański, Wyzwolenie (wydanie dowolne)

3. T. Różewicz, Białe małżeństwo, F. Wedekind, Przebudzenie się wiosny, tłum. anonimowe, Kraków 1907, Z. Freud, Objaśnianie marzeń sennych, przeł. R. Reszke, Warszawa 2007 (fragmenty). Z. Freud, Z. Freud, Wstęp do psychoanalizy, przeł. S. Kempnerówna, W. Zaniewicki, Kęty 2010..

4. T. Różewicz, Do piachu, A. Artaud, Teatr i dżuma, Teatr i okrucieństwo, Teatr o okrucieństwie, Teatr Okrucieństwa (dwa manifesty) [w;:] tegoż, Teatr i jego sobowtór, przeł. J. Błoński, Warszawa 2010, A. Artaud, audycja-słuchowisko Pour en finir avec le jugement de dieu

5. T. Różewicz, Pułapka, F. Kafka, List do ojca, przeł. J. Ziółkowski, Przemiana, przeł. J. Kydryński, Kolonia karna, przeł. J. Kydryński [w:] tegoż, Opowieści i przypowieści, Warszawa 2016.

6. T. Różewicz, Odejście Głodomora, F. Kafka, Głodomór, przeł. R. Karst [w:] tegoż, Opowieści i przypowieści…

7. T. Różewicz, Na czworakach, Akt przerywany, Spaghetti i miecz, A. Jarry, Ubu Król, przeł. J. Gondowicz [w:] tegoż, Teatr Ojca Ubu, Warszawa 2006, E. Ionesco, Łysa śpiewaczka. przeł. J. Lissowski, [w:] tegoż, Łysa śpiewaczka. Lekcja. Krzesła, Izabelin 2004,

8. T. Różewicz, Na czworakach, Akt przerywany, Spaghetti i miecz, W. Gombrowicz, Ślub [w:] tegoż, Dramaty, Kraków 2012, S. Mrożek, Tango [w:] tegoż, Tango, z samym sobą, oprac. T. Nyczek, Warszawa 2009.

9. T. Różewicz, Świadkowie albo nasza mała stabilizacja, Stara kobieta wysiaduje, S. Beckett, Czekając na Godota, Końcówka, Fragment dramatyczny II, przeł. A. Libera [w:] tegoż, Utwory wybrane. 1. Dramaty, słuchowiska, scenariusze, Warszawa 2017.

10. T. Różewicz, Grupa Laokoona, Śmieszy staruszek, Wyszedł z domu, H. Ibsen, Dom lalki (Nora), Hedda Gabler, przeł. A. Marciniakówa [w:] tegoż, Dramaty wybrane, t. 1-2, Warszawa 2014-2015.

Na zajęciach będą też prezentowane materiały audiowizualne z wybranych inscenizacji omawianych tekstów dramatycznych.

Literatura przedmiotowa

1. A Companion to Modernist Literature and Culture (Blackwell Companions to Literature and Culture), red. David Bradshaw, Kevin J. H. Dettmar, Wiley-Blackwell, 2008

2. Berman Art, Preface to modernism, University of Illinois Press, 1994

3. Baluch Wojciech, Po-między-nami. Słaby dyskurs w polskim dramacie współczesnym, Kraków 2011.

4. Baudrillard Jean, Precesja symulakrów, przeł. Tadeusz Komendant [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, red. Ryszard Nycz, Kraków 1994.

5. Bloom Harold, Lęk przed wpływem. Teoria poezji, przeł. Wojciech Kalaga [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, red. Henryk Markiewicz, t. 4, cz. 2, Kraków 1996.

6. Bolecki Włodzimierz, Modernizm w literaturze polskiej XX wieku – rekonesans [w:] tegoż, Modalności modernizmu, Warszawa 2013.

7. Drewnowski Tadeusz, Walka o oddech. O pisarstwie Tadeusza Różewicza, Warszawa 1990

8. Filipowicz Halina, Laboratorium form nieczystych. Dramaturgia Tadeusza Różewicza, przeł. Tomasz Kunz, Kraków 2001.

9. Génette Gerrard, Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia, przeł. Tomasz Stróżynski, Aleksander Milecki, Gdańsk 2014

10. Gębala Stanisław, Teatr Różewicza, Wrocław 1976.

11. Górska Irena, Dramat jako filozofia dramatu na przykładzie twórczości Tadeusza Różewicza, Poznań 2004.

12. Habermas Jurgen, Modernizm – niedokończony projekt, przeł. Małgorzata Łukasiewicz [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, red. Ryszard Nycz, Kraków 1994

13. Kunz Tomasz, Strategie negatywne w poezji Tadeusza Różewicza. Od poetyki tekstu do poetyki lektury. Kraków 2005

14. Lehmann Hans-Thies, Teatr postdramatyczny, przeł. D. Sajewska i M. Sugiera, Kraków 2009.

15. Lyotard Jean – Francois, Odpowiedź na pytanie: co to jest postmodernizm?, przeł. Michał Paweł Markowski [w:] Postmodernim. Antologia przekładów, red. Ryszard Nycz, Kraków 2004.

16. Longebach James, Modern Poetry after Modernism, Oxford 1997

17. Niziołek Grzegorz, Ciało i słowo: szkice o teatrze Tadeusza Różewicza, Kraków 2004.

18. Nycz Ryszard, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Toruń 2013.

19. Sajewska Dorota, Nekroperformans, Kulturowa rekonstrukcja teatru Wielkiej Wojny, Warszawa 2016

20. Sheppard Richard, Modernism - Dada - Postmodernism, 2000

21. Sheppard Richard, Problematyka modernizmu europejskiego, przeł. Paweł Wawrzyszko [w:] Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. Ryszard Nycz, Kraków 2004.

22. The Cambridge Companion to Modernism, pod redakcją M. Levensona, 2006

23. The Oxford Companion to Modern Poetry in English, 2013

24. Whorten William B., Dramat między literaturą o przedstawieniem, przeł. Małgorzata Sugiera i Mateusz Borowski, Kraków 2013.

25. Wiśniewska Lidia, Między biegunami i na pograniczu. O Białym Małżeństwie Tadeusza Różewicza i poezji Zbigniewa Herberta, Bydgoszcz 1991.

WIEDZA (Absolwent zna i rozumie: )

— aparat terminologiczny i pojęciowy oraz metody naukowe pozwalające na prowadzenie badań nad literaturą w perspektywie historycznej oraz różnymi typami tradycji w wybranych epokach

— powiązania filologii polskiej z innymi dziedzinami humanistyki podejmującymi refleksję nad obecnością tradycji w kulturze

— stan badań podejmujących teoretyczną refleksję nad tradycją literacką oraz metodologiczne podstawy badania literatury jako komponentu tradycji

— dynamikę rozwojową zjawisk literackich i kulturowych charakteryzujących się długim trwaniem

— rolę refleksji z zakresu historii idei, filozofii, religii, sztuki, życia społecznego, czytelnictwa oraz historii politycznej w procesie analizy historycznoliterackiej

— miejsce i rolę tradycji literackiej w definiowaniu literatury, określaniu jej cech swoistych, ustalaniu i rewidowaniu jej kanonu oraz rozumieniu i interpretowaniu tekstu literackiego

— dynamikę rozwoju procesu historycznoliterackiego

— tematy i idee pisarskie ze szczególnym uwzględnieniem twórców współczesnej literatury polskiej

UMIEJĘTNOŚCI (Absolwent potrafi: )

— integrować wiedzę z różnych dyscyplin humanistycznych oraz efektywnie ją wykorzystywać do rozpoznawania i opisywania rozmaitych rodzajów tradycji literackiej

— wykorzystać zdobytą wiedzę historycznoliteracką, teoretycznoliteracką i komparatystyczną do identyfikowania luk w stanie badań oraz prowadzenia badań własnych nad twórczością wybranych pisarzy, funkcjonowaniem środowisk i formacji artystycznych, zjawiskami szczegółowymi z zakresu poetyki historycznej i teoretycznej, etc.

— przeprowadzić analizę i interpretację dzieła literackiego w sposób adekwatny do tradycji estetycznej, religijnej, obyczajowej etc., w obrębie której ono powstało lub do której nawiązuje

— usytuować badane przez siebie dzieła literackie w perspektywie idei filozoficznych, światopoglądowych i religijnych, działających integrująco na kulturę europejską oraz przesądzających o jej różnorodności

— posługiwać się terminologią z zakresu estetyki, poetyki, komparatystyki i historii literatury, w sposób dostosowany do epoki, w ramach której student prowadzi badania

— przeprowadzić krytykę źródła oraz rekonstruować na podstawie jego analizy obraz epoki

— trafnie włączać zastane stanowiska teoretycznoliterackie i ustalenia historycznoliterackie do własnej argumentacji naukowej oraz posługiwać się poczynionymi ustaleniami analitycznymi w celu dyskusji ze stanem badań

— dostrzegać w przejawach tradycji część kultury narodowej, określać swoistość tradycji narodowej na tle europejskim oraz opisywać kształtowanie się właściwego kulturze polskiej stosunku do tradycji rodzimej i obcej na przestrzeni wieków

— określać rodzaje i zakresy wzajemnego oddziaływania tradycji literackich, plastycznych i muzycznych w obrębie wybranej epoki

— identyfikować wczesne formy i prototypy charakterystycznych dla danej epoki idei, prądów i paradygmatów twórczych w epokach poprzedzających

— rozpoznawać, analizować i porównywać różne formy obecności i sposoby oddziaływania dziedzictwa epok wcześniejszych na epoki późniejsze

— w dyskusji dotyczącej dzieła literackiego dobierać argumentację uwzględniającą tradycje, z jakich to dzieło wyrasta; kontekst kulturowy, społeczny, polityczny etc., w jakim powstało; oraz reinterpretacje, jakim było poddawane przez czytelników i krytykę literacką różnych epok

— czytać, interpretować i analizować teksty literackie, uwzględniając kontekst historyczny, kulturowy oraz teksty o charakterze naukowym

— krytycznie spojrzeć na proces historycznoliteracki i właściwie usytuować w nim różne zjawiska społeczno-kulturowe

KOMPETENCJE SPOŁECZNE (Absolwent jest gotowy do: )

— okazywania zrozumienia i szacunku dla odmienności obyczajowych, religijnych etc., jakie wynikają z bogactwa tradycji kulturowych oddziałujących na literaturę

— respektowania znaczenie tradycji literackiej w życiu społecznym oraz własnej działalności naukowej, oświatowej lub publicystycznej

— docenienia znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych

— aktywności i podejmowania wysiłku oraz odznaczania się wytrwałością w realizacji podejmowaniu indywidualnych i zespołowych działań profesjonalnych w zakresie pracy nad tekstami kultury

— aktywnego uczestniczenia w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i wykorzystywania go w rozumieniu wydarzeń społecznych i kulturalnych

— doceniania znaczenia refleksji humanistycznej w formowaniu więzi społecznych, samodzielnego nabywania wiedzy z zakresu studiowanej dyscypliny naukowej i budowania warsztatu pracy filologa

Oceniana będzie aktywność studentów (30%) oraz wykonana praca - prezentacja zaliczeniowa (70%).

Student samodzielnie wykona projekt inscenizacyjny (ok. 10 stron/25 000 znaków) wybranego dramatu Tadeusza Różewicza, uwzględniając omawiany na zajęciach kontekst. Projekt inscenizacyjny ma zawierać najważniejsze elementy widowiska teatralnego (tj. grę aktorską, przestrzeń, muzykę, konwencję). Na pierwszych zajęciach prowadzący pokaże przykładową pracę, która będzie dla studentów wzorcem.

Na minimum tydzień przed końcem semestru student powinien wysłać prowadzącemu konspekt swojej pracy oraz omówić go na dyżurze lub skonsultować mailowo.

Dozwolone są dwie nieusprawiedliwione nieobecności. Pozostałe muszą zostać odrobione na dyżurach.

Nieznajomość zadanych lektur będzie traktowana jako nieusprawiedliwiona nieobecność.