Kondycja świata i człowieka w literaturze drugiej połowy XIX wieku (1864-1918)

seminaria magisterskie

Zaliczony I stopień studiów.

w sali

Seminarium magisterskie przygotowuje studentów do pisania pracy dyplomowej. W większym niż pozostałe formy dydaktyki akademickiej stopniu wymaga od uczestników zaangażowania, aktywności i samodzielnej pracy badawczej. Studenci poznają metodologię prowadzenia badań i warsztat pracy autora pracy naukowej, uwzględniający używanie technik informacyjno-komunikacyjnych, zapoznają się z nowymi opracowaniami z zakresu objętego tematyką seminarium, ze szczególnym uwzględnieniem tematyki bliskiej zagadnieniom omawianym w projektowanej pracy magisterskiej. Na kolejnych etapach studenci przygotowują konspekty prac, gromadzą bibliografię, prezentują rezultaty swoich prac w formie autoreferatów, omawiających zgromadzone materiały i kierunki dociekań interpretacyjnych. Pod koniec pierwszego roku uczestnicy seminarium prezentują pierwsze wersje rozdziału pracy dyplomowej.

Seminarium magisterskie przygotowuje studentów do pisania pracy dyplomowej. Wymaga od uczestników zaangażowania, aktywności i samodzielnej pracy badawczej. Studenci poznają metodologie prowadzenia badań literaturoznawczych i naukowy warsztat pracy badacza, uwzględniający używanie technik informacyjno-komunikacyjnych, zapoznają się z nowymi opracowaniami z zakresu objętego tematyką seminariów, ze szczególnym uwzględnieniem tematyki bliskiej zagadnieniom omawianym w projektowanej pracy magisterskiej.

Seminarium służy poszerzeniu wiedzy z zakresu literatury i kultury drugiej połowy XIX i początku XX wieku (zarówno polskiej, jak i obcej) oraz doskonaleniu sprawności interpretacyjnej. Dyskusje nad zaproponowanymi tekstami literackimi, a także usytuowanymi kontekstowo tekstami z dziedziny historii literatury, filozofii, sztuki oraz idei, mają za zadanie przybliżyć uczestnikom zajęć specyfikę różnorodnych wątków światopoglądowych kształtujących się w kulturze, a odbitych w literaturze drugiej połowy XIX wieku. Zajęcia warsztatowe podczas I roku seminarium mają na celu skonstruowanie w miarę pełnego pejzażu lat 1864 – 1918 z jego zmieniającą się dynamiką, fermentem intelektualnym i artystycznym, kształtowaniem najważniejszych pytań dotyczących kondycji człowieka i świata w drugiej połowie XIX wieku. Pytania stawiane przez literaturę tego czasu dotyczą przemian podmiotowości obserwatorów zbiorowej wyobraźni w literackich obrazach wszystkich trzech najważniejszych rodzajów literackiej wypowiedzi (epiki, liryki i dramatu), statusu ontologicznego człowieka, poszukiwania języka wyrażania, wyboru form artystycznego wyrazu mających na celu próbę zrozumienia tożsamości (tak indywidualnej, jak i wspólnotowej), granic poznania, kondycji społecznej, kulturowej, obyczajowej i egzystencjalnej. Spotkanie z niewyrażalnym i próby diagnozy kondycji stają się zadaniem wymagającym nieustannej zmiany języków opisu, form literackiej ekspresji, przekraczania wzorców gatunkowych i terenem walki z ograniczeniami ludzkiego poznania i ograniczeniami formy.

Seminarium ma przygotować uczestników do wnikliwego, podejrzliwego i twórczego czytania literatury drugiej połowy XIX wieku w celu znalezienia własnego problemu badawczego i materiału będącego podstawą pracy magisterskiej.

Seminarium magisterskie przygotowuje studentów do pisania pracy dyplomowej. W większym niż pozostałe formy dydaktyki akademickiej stopniu wymaga od uczestników zaangażowania, aktywności i samodzielnej pracy badawczej. Studenci poznają metodologię prowadzenia badań i warsztat pracy autora pracy naukowej, zapoznają się z nowymi opracowaniami z zakresu objętego tematyką seminarium, ze szczególnym uwzględnieniem tematyki bliskiej zagadnieniom omawianym w projektowanej pracy magisterskiej. Na kolejnych etapach studenci przygotowują konspekty prac, gromadzą bibliografię, prezentują rezultaty swoich prac w formie autoreferatów, omawiających zgromadzone materiały i kierunki dociekań interpretacyjnych. Pod koniec pierwszego roku uczestnicy seminarium prezentują pierwsze wersje rozdziału pracy dyplomowej.

1. Święte i przeklęte problemy kultury i literatury drugiej połowy XIX wieku – wprowadzenie. Zakres problemowy, specyfika polskiej dziewiętnastowieczności

2. Małe prozy pozytywistów o małych i wielkich problemach świata i człowieka

B. Prus, Ogród Saski, Pod szychtami, Pleśń świata

M. Konopnicka, Z cmentarzy

E. Orzeszkowa, Czego na świecie szukał Smutek, Sielanka nieróżowa

Kontekst: wybrana nowelistyka Antoniego Czechowa,

3. „Choroby na dalekość”

E. Orzeszkowa, Melancholicy

E. Orzeszkowa, Dnie

Kontekst: nowele i opowiadania V. Woolf

4. Chorowanie jako metafora epoki. Kobiecy punkt widzenia

M. Konopnicka, Szpital żydowski w Warszawie

M. Komornicka, Raj młodzieży

G. Zapolska, Bal wariatek w Salpêtrière

V. Woolf, O chorowaniu, T. Mann, Czarodziejska góra

5. Galicyjska wersja poszukiwania straconego czasu

S. A. Mueller, Henryk Flis

Kontekst: M. Proust, W poszukiwaniu straconego czasu

6. Jak wysłowić świat? – czyli polska wersja faustyzmu o możliwościach poznania

T. Miciński, Xiądz Faust

Kontekst: J.-K. Huysmans, Na wspak

6. Dojrzewanie, niedorosłość, niegotowość

J. Korczak, Dziecko salonu

E. Zegadłowicz, Zmory

Konteskt: R. Musil, Niepokoje wychowanka Törlessa

7. Przeklęty problem XIX wieku – Sybir Polaków

G. Zapolska, Sybir

M. Konopnicka, Na werendzie

A. Świętochowski, Twinko

Kontekst: F. Dostojewski, Notatki z podziemia

8. Polaków i Rosjan kłopoty z tożsamością

S. Brzozowski, Sam wśród ludzi

Kontekst: I. Turgieniew, Ojcowie i dzieci

9. Jak wysłowić niewyrażalne? – od poezji intelektualnej do braku języka

M. Konopnicka, Italia, Głosy ciszy

M. Komornicka, wybrane wiersze

Kontekst: E. Dickinson, wybrane wiersze; S. Márai, Magia

10. Światy (nie)możliwe poezji

K. Gliński, Poezje (wybrane wiersze)

B. Leśmian, Sad rozstajny

L. Staff, Gałąź kwitnąca

Kontekst: R. M. Rilke, Elegie duinejskie, Sonety do Orfeusza (wybrane wiersze)

11. Światy (nie)możliwe prozy. Dziewiętnastowieczna dziwność istnienia

L. Carroll, Alicja w krainie czarów

12. Poszukiwania pierwotności, wzorce tożsamości. Góry w polskiej świadomości artystycznej i literackiej

Z. Urbanowska, Róża bez kolców

S. Witkiewicz, Na przełęczy

Kontekst: F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra

13. Rodzina jako problem kultury XIX wieku

H. Sienkiewicz, Rodzina Połanieckich

Kontekst: L. Tołstoj, Anna Karenina

14. Ciało jako język i przestrzeń gry. Codzienność szkolna

B. Prus, Emancypantki

Kontekst: S.-G. Colette, Klaudyna w szkole

15. Perwersje i okrucieństwo. Polska wersja sadomasochizmu

S. Żeromski, Dzienniki

Kontekst: L. von Sacher-Masoch, „Wenus w futrze”, P. Baroja, Perwersyjna zmysłowość

16. Autobiografia jako język. Wielkie pytania egzystencjalne

M. Konopnicka, Listy do synów i córek

M. Komornicka, Listy

17. Biblioteczka schorowanego intelektualisty – przypadek intymistyki Orzeszkowej i Brzozowskiego

E. Orzeszkowa, Dnie

S. Brzozowski, Pamiętnik

18. Kondycja uniwersum. Reklama w prasie drugiej połowy XIX wieku – od mikroświata codzienności do kosmosu

Analiza wybranych reklam i ogłoszeń w prasie (np. „Przegląd Tygodniowy”, „Tygodnik Mód i Powieści”, „Izraelita”, „Kłosy”).

19.-20. Lektury zaproponowane przez uczestników seminarium, dostosowane do indywidualnych wyborów związanych z przyszłą tematyką prac magisterskich

Konteksty uzupełniające, teksty teoretyczne, opracowania (wybór):

M. Stala, Pejzaż człowieka. Młodopolskie myśli i wyobrażenia o duszy, duchu i ciele, Kraków 1994. G. Borkowska, Cudzoziemki. Studia o polskiej prozie kobiecej, Warszawa 1996.

M. Głowiński, Powieść młodopolska. Studium z poetyki historycznej, Kraków 1997.

R. Nycz, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 1997.

M. Popiel, Oblicza wzniosłości. Estetyka powieści młodopolskiej, Kraków 1999.

W. Gutowski, Mit-eros-sacrum. Sytuacje młodopolskie, Bydgoszcz 1999.

E. Ihnatowicz, Bohaterowie polskiej prozy współczesnej 1864-1918. Artyści, twórcy, Warszawa 1999.

K. Kłosińska, Ciało, pożądanie, ubranie. O wczesnych powieściach Gabrieli Zapolskiej, Kraków 1999.

Lektury polonistyczne. Od realizmu do preekspresjonizmu, red. G. Matuszek, Kraków 2001.

M. Podraza-Kwiatkowska, Wolność i transcendencja. Studia i eseje o Młodej Polsce, Kraków 2001.

R. Nycz, Literatura jako trop rzeczywistości, Kraków 2001.

A. Mazur, Transcendencja realistów. Motywy metafizyczne w polskiej i niemieckiej prozie II połowy XIX wieku, Opole 2001.

E. Paczoska, Dojrzewanie, dojrzałość i niedojrzałość. Od Bolesława Prusa do Olgi Tokarczuk, Warszawa 2004.

T. Sobieraj, Fabuły i światopogląd. Studia z historii polskiej powieści XIX-wiecznej, Poznań 2004.

B. Bobrowska, Małe narracje Prusa, Gdańsk 2004.

D. Sajewska. „Chore sztuki”. Choroba/tożsamość/dramat. Przemiany podmiotowości oraz formy dramatycznej w utworach scenicznych przełomu XIX i XX wieku, Kraków 2005.

D. Trześniowski, W stronę człowieka. Biblia w literaturze polskiej (1863-1918), Lublin 2005.

Etyka i literatura. Pisarze polscy lat 1863-1918 w poszukiwaniu wzorów życia i sztuki, red. E. Ihnatowicz i E. Paczoska, Warszawa 2006.

J. Franczak, Poszukiwanie realności. Światopogląd polskiej prozy modernistycznej, Kraków 2007.

M. P. Markowski, Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy, Kraków 2007.

B. K. Obsulewicz-Niewińska, „Nieobałamucona wrażliwość”. Pisarze pozytywizmu o filantropii i miłosierdziu, Lublin 2008.

M. J. Olszewska, Heroizm ludzkiego istnienia. W kręgu wybranych zagadnień etycznych w literaturze polskiej II połowy XIX i I połowy XX wieku. Szkice, Warszawa 2008.

H. Ratuszna, „Błysk obrazu”. Z zagadnień krótkich form narracyjnych w literaturze Młodej Polski, Toruń 2009.

Małe prozy Konopnickiej i Orzeszkowej, red. I. Wiśniewska, B. Obsulewicz-Niewińska, Lublin 2010.

L. Magnone, Konopnicka. Lustry i symptomy, Gdańsk 2010.

E. Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności, Warszawa 2010.

U. Kowalczuk, Powinność i przygoda. Pisarze polscy drugiej połowy XIX wieku wobec kultury renesansu, Warszawa 2011.

A. Janicka, Sprawa Zapolskiej. Skandale i polemiki, Białystok 2013.

M. Okulicz-Kozaryn, Naukowość utajona? Konsekwencje scjentyzmu w literaturze Młodej Polski, Poznań 2013.

Realiści, realizm, realność. W stulecie śmierci Bolesława Prusa, red. E. Paczoska, B. Szleszyński i D. M. Osiński, Warszawa 2013.

B. Burdziej, Izrael i krzyż. Tematy żydowskie w literaturze polskiej XIX wieku, Toruń 2014.

J. Zajkowska, Na obrzeżach nowoczesności. O powieściopisarstwie Artura Gruszeckiego, Warszawa 2015.

Historie literatury polskiej 1864–1914, red. naukowa U. Kowalczuk i Ł. Książyk, Warszawa 2015.

Czasy rewolucji?, red. D. M. Osiński, D. P. Sech, Warszawa 2016.

Młoda Polska w najnowszych badaniach, pod red. E. Jakiela i T. Linknera, Gdańsk 2016.

Między przyrodoznawstwem a humanistyką. Przestrzenie kultury polskiego pozytywizmu, pod red. M. Glogera i T. Sobieraja, Warszawa 2016.

Szkoła Główna. Kręgi wpływów, red. U. Kowalczuk, Ł. Książyk, Warszawa 2017.

Mity założycielskie w literaturze XIX wieku, red. S. Brzozowska, M. Dybizbański, Opole 2018.

D. M. Osiński, Pozytywistów dziedzictwo Oświecenia. Kierunki i formy recepcji, Lublin 2018.

B. Mazan, Bowaryzm w literackich transpozycjach polskich modernistów, [w:] Literatura Młodej Polski. Między XIX a XX wiekiem, red. E. Paczoska i J. Sztachelska, Białystok 1998, s. 11-27.

B. Mazan, A. Mazur, Dlaczego bowaryzm ?, "Acta Universitatis Lodziensis". Folia Litteraria Polonica 2018, nr 3(49), s. 7-25.

WIEDZA (Absolwent zna i rozumie:)

— fakty z zakresu literaturoznawstwa w stopniu pozwalającym mu napisać pracę dyplomową;

— metodologie literaturoznawcze;

UMIEJĘTNOŚCI (Absolwent potrafi:)

— napisać dłuższą spójną pracę naukową:

— opartą na precyzyjnie sformułowanej wyjściowej tezie i wyrazistych pytaniach badawczych;

— wykorzystującą świadomie wybraną metodę badawczą;

— poprawną i konsekwentną pod względem metodologicznym;

— właściwie osadzoną w samodzielnie zrekonstruowanym i krytycznie rozpoznanym stanie badań;

— popartą zgromadzonym materiałem dowodowym;

— składającą się z argumentów logicznie prowadzących do konkluzji;

— eksponującą celowość i atrakcyjność poruszanej problematyki;

— poprawną pod względem językowym, także w zakresie korzystania ze stylu naukowego;

— obudowaną poprawnie i kompletnie sporządzonymi przypisami i bibliografią;

— mieszczącą się w obowiązujących limitach objętości;

— ustnie zaprezentować swoje badania na każdym ich etapie,

— precyzyjnie definiując założenia i cele badawcze;

— dokonując właściwej selekcji problemów, przykładów i argumentów;

— uzasadniając celowość i atrakcyjność omawianej problematyki;

— wypowiadając się językiem bogatym, poprawnym, także w zakresie użycia stylu naukowego;

— utrzymując uwagę słuchaczy;

— wykorzystując przejrzyste techniki informacyjno-komunikacyjne do prezentacji badań (np. handouty, prezentacje multimedialne);

— dyskutując w sposób rzeczowo uargumentowany;

— mieszcząc się w założonym limicie czasowym wystąpienia.

— charakteryzować wewnętrzne zróżnicowanie literatury polskiej XIX, XX i XXI wieku oraz wskazywać kulturowe i społeczne przyczyny tego zróżnicowania

— sytuować polską literaturę XIX, XX i XXI wieku w kontekście innych sztuk;

— analizować zależność literatury polskiej XIX, XX i XXI wieku od zmiennej sytuacji politycznej Polski, przemian cywilizacyjnych i kulturowych oraz jej współzależność z filozofią, psychologią i socjologią, etc., tego czasu;

— w dyskusji dotyczącej dzieła literackiego dobierać argumentację;

uwzględniającą sytuację społeczno-polityczną, środowiskową i kulturową, w której to dzieło powstało;

— potrafi napisać pracę zaliczeniową, której celem jest analiza i interpretacja wybranego tekstu literackiego;

— czytać, interpretować i analizować teksty literackie, uwzględniając kontekst historyczny, kulturowy oraz teksty o charakterze naukowym i wysnute z nich wnioski wykorzystywać we własnej pracy badawczej;

— krytycznie spojrzeć na proces historycznoliteracki i właściwie usytuować w nim różne zjawiska społeczno-kulturowe;

— wykorzystywać profesjonalne narzędzia wyszukiwawcze ukierunkowane na dziedziny filologiczne, ze szczególnym uwzględnieniem językoznawstwa synchronicznego;

— formułować problemy badawcze, dobierać adekwatne metody, narzędzia badawcze i techniki pracy nad tekstem.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE (Absolwent jest gotów do:)

— pracy w grupie, wspierania procesu twórczego innych osób;

— wzięcia odpowiedzialności za trafność przekazywanej wiedzy i kieruje się uczciwością naukową;

— ciągłego dokształcania się i rozwoju;

— docenienia znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych;

— doceniania różnorodności i wielości opinii i kultur.

Podstawą zaliczenia seminarium jest prezentacja efektów samodzielnej pracy w postaci autoreferatu i/lub konspektu pracy, a także realizacja projektu studenckiego. Jego forma zostanie ustalona razem z uczestnikami zajęć.Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych) nie ma możliwości zaliczenia zajęć.