Antropologia ekonomiczna

fakultatywne
ogólnouniwersyteckie

Zajęcia mają za zadanie pomóc kulturoznawcom i humanistom w poruszaniu się w problematyce na styku antropologii i ekonomii. Celem jest zwiększenie rozumienia podstawowych zjawisk dotyczących wymiany, pieniądza, rynku, kapitalizmu, wyceny, pracy oraz kredytu. Wybrane zjawiska ekonomiczne będą analizowane za pomocą antropologicznych narzędzi.

zdalnie

Kulturoznawcza perspektywa umożliwia wgląd w ekonomię jako na naukę opartą na określonych założeniach filozoficznych oraz uruchamia myślenie o gospodarce nie tyle jako o uniwersalistycznym bycie o stałych cechach działającym według niezmiennych reguł, ile jako o konstrukcie kulturowym – plastycznym, zmiennym w czasie i przestrzeni. W ujęciu antropologii ekonomicznej zachowania gospodarcze traktowane są jako zjawiska de facto kulturowe, włączone w systemy moralnych przekonań właściwych danym grupom społecznym. Dyskusje uruchamiać będą teksty nie tyle stricte ekonomiczne, ile z zakresu antropologii/socjologii ekonomii, a nawet literatury pięknej.

Antropologiczna refleksja nad ekonomią jest szczególnie ważna w okresie ekspansji debat na temat wydolności obecnego systemu gospodarczego w obliczu katastroficznych przemian ekologicznych, powtarzających się kryzysów finansowych, bezprecedensowych fenomenów monetarnych (ujemne stopy procentowe), a także pojawienia się zjawisk związanych z rozwojem technologii w obszarze finansów. Ekonomia stanowi ponadto dziedzinę nauk społecznych łatwo poddającą się ideologicznym walkom, co nierzadko doprowadza do rozmywania znaczeń jej podstawowych pojęć i kategorii; często używa się ich w formie etykiet wprzęgniętych w polityczne walki. Efektem są obecne w debatach publicznych nadmierne uproszczenia i tendencje do braku refleksji nad złożonością zjawisk ekonomiczno-społecznych. Antropologia ekonomiczna – jako subdyscyplina antropologii kultury – to szansa na dostrzeżenie kulturowego wymiaru zachowań gospodarczych oraz ich uwikłania w konteksty moralne, społeczne, religijne, psychologiczne i polityczne.

Zajęcia podzielone są na bloki tematyczne:

1. KULTURA DARU

a. Podstawowe kategorie kultury daru

b. Pomoc humanitarna – kultura daru czy neokolonializm?

2. PIENIĄDZ

a. Nowoczesny pieniądz – procesy utowarowienia (fetyszyzm towarowy) i tworzenia nowych form wspólnot w obliczu globalizacji

3. RYNEK

a. Wolny rynek w esejach ekonomicznych Zbigniewa Herberta

b. Społeczne procesy kształtowania cen

c. Gospodarka centralnie planowana

4. KAPITALIZM

a. Kapitalizm jako formacja kulturowa

b. Nowomowa neoliberalna

5. KREDYT

a. Kredyt jako byt kulturowy organizujący praktyki codzienne i życie moralne kredytobiorców

b. Excel i gender w budżetach domowych

6. PRACA

a. Klasowość życia ekonomicznego

b. Prekaryzacja i uberyzacja pracy – ekspansja gig economy

7. EKONOMIA PRZYSZŁOŚCI

a. W obliczu katastrofy ekologicznej: zielony kapitalizm czy antykapitalizm?

Dokładne fragmenty omawianych lektur zostaną przedstawione na zajęciach.

1. Banerjee A., Duflo E., Poor Economics. A Radical Rethinking of the Way to Fight Global Poverty, Nowy Jork 2011.

2. Bihr A., Nowomowa neoliberalna, tłum. A. Łukomska, Warszawa 2008.

3. Bińczyk E., Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Warszawa 2018.

4. Boltanski L. Chiapello È., Nowy duch kapitalizmu, „Kronos” 2015, nr. 2.

5. Bourdieu, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. P. Biłos, Warszawa 2005.

6. Friedman S., Laurison D., The Class Ceiling, Bristol 2019.

7. Graeber D., Dług. Pierwsze pięć tysięcy lat, tłum. B. Kuźniarz, Warszawa 2018.

8. Graeber D., Praca bez sensu. Teoria, tłum. M. Denderski, Warszawa 2019.

9. Halawa M., Kategorie moralne w społecznym życiu kredytów frankowych w Polsce. Wstępne rozpoznania z badań etnograficznych, "Prakseologia" 2017, nr. 159.

10. Herbert Z., Martwa natura z wędzidłem, Wrocław 1993.

11. Kornai J., Niedobór w gospodarce, tłum. U. Grzelońska, Z. Wiankowska, Warszawa 1985.

12. Marks K., Engels F., Manifest komunistyczny, tłum. E. Karolczuk, Warszawa 2009.

13. Mauss M. Szkic o darze, w: tegoż, Socjologia i antropologia, tłum. K. Pomian, Warszawa 1973.

14. Mazzucato M., Przedsiębiorcze państwo: obalić mit o relacji sektora publicznego i prywatnego, tłum. J. Bednarek, Poznań 2016.

15. Olcoń-Kubicka M., Halawa M., Making a living: how middle-class couples in Warsaw start and practice household, „Kultura i społeczeństwo” 2018, nr 4.

16. Pobłocki K., Kapitalizm. Historia krótkiego trwania, Warszawa 2017.

17. PRL bez uprzedzeń, red. J. Majmurek, P. Szumlewicz, Warszawa 2010.

18. Simmel G., Filozofia pieniądza, tłum. A. Przyłębski, Poznań 1997.

19. Standing G., Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa, tłum. P. Kaczmarski, M. Karolak K. Czarnecki, Warszawa 2014.

Literatura dodatkowa (na jej podstawie wygłoszone zostaną referaty uczestników zajęć):

1. Crary J., Późny kapitalizm i koniec snu, Kraków 2015.

2. Eribon D., Powrót do Reims, Kraków 2019.

3. Kahneman D., Tverski A., Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, Poznań 2012.

4. Polanyi K., Wielka transformacja. Polityczne i ekonomiczne źródła naszych czasów, tłum. M. Zawadzka, Warszawa 2010.

5. Sandel M., Czego nie można kupić za pieniądze, tłum. A. Chromik, T. Sikora, Warszawa 2016.

6. Sennett R., Kultura nowego kapitalizmu, Warszawa 2010.

7. Springer F., 13 pięter, Wołowiec 2015.

8. Szahaj A., Kapitalizm drobnego druku, Warszawa 2014.

9. Szarecki A., Kapitalizm somatyczny. Ciało i władza w kulturze korporacyjnej, Warszawa 2017.

Po ukończeniu ćwiczeń student/studentka:

- potrafi zastosować narzędzia antropologiczne do analizy zjawisk społeczno-gospodarczych

- potrafi wskazać kulturowe, filozoficzne, moralne i ideologiczne uwarunkowania różnych koncepcji ekonomicznych

- potrafi refleksyjnie zabierać głos w debacie publicznej na tematy związane z funkcjonowaniem gospodarki oraz jej wpływu na kulturę i zachowania społeczne

Warunkiem zaliczenia jest obecność oraz aktywność podczas dyskusji na zajęciach. Osoby, które chcą uzyskać ocenę wyższą niż 4, zobowiązane są do napisania ok. pięciostronicowego eseju na wybrany temat (konsultowany uprzednio mailowo bądź na dyżurze) bądź zaprezentowania ok. 15-minutowego referatu dotyczącego fragmentu książki wybranej spośród lektur wskazanych w literaturze dodatkowej.

Dopuszczalne są dwie nieobecności. Kolejne nieobecności wymagają wizyty online na dyżurze i rozmowy na temat zaległych lektur. Sześć nieobecności powoduje niezaliczenie zajęć. Zajęcia odbywają się w trybie online, do zaliczenia wymagana będzie obecność na wideokonferencjach Google Meet/Google Classroom/Zoom w terminach zbieżnych do terminów zajęć.

Zaproszenie na zajęcia będzie wysłane na adresy mailowe w domenie UW, podane w systemie USOS - prosimy o sprawdzenie aktualności danych!