Polish vocabulary and concepts through the ages

Zasób współczesnej polskiej leksyki kształtował się przez wiele stuleci, składa się nań zarówno słownictwo rodzime, jak również zapożyczenia, a liczne wyrazy zaświadczone w dawnych tekstach nie dotrwały do naszych czasów. Przeobrażeniom podlegało nie tylko słownictwo, lecz także jego znaczenia. Uwarunkowania kulturowe i wpływy obce powodowały, że pojawiły się w polszczyźnie nowe pojęcia, spośród których część utrzymała się w języku do dzisiaj. Na przestrzeni wieków wykształciła się różnorodna terminologia (np. medyczna, percepcyjna, botaniczna, prawnicza, gramatyczna) na co miały wpływ różnorodne czynniki. Na zajęciach zajmiemy się zarówno słownictwem, znaczeniami i pojęciami występującym we współczesnej polszczyźnie, jak również tymi, które z języka w różnych okresach wyszły. Zastanowimy się nad możliwymi przyczynami wewnątrzjęzykowymi i ekstralingwistycznymi takich zmian.

Zmiany leksykalne i semantyczne zachodzące w danym języku wiele mówią o historii danego etnosu, jego relacjach z innymi narodami i językami, które odcisnęły się na nim wskutek długotrwałego sąsiedztwa, kontaktów politycznych, handlowych czy wpływów kulturowych. Istotne są jednak także badania zróżnicowania regionalnego języka danego, jego odmian (np. miejskich), a także słownictwa socjolektów (mowa uczniowska, więzienna i przestępcza oraz ich funkcjonowanie we współczesnej polszczyźnie potocznej i literaturze). Omawiając przeobrażenia zachodzące w czasie, należy pamiętać o regularnych zmianach znaczeń w obrębie jednego języka oraz paralelach dostrzeganych w różnych językach nawet ze sobą niespokrewnionych (widocznych na przykładzie słownictwa percepcyjnego). Odwołanie się do etymologii wybranych wyrazów pozwala rekonstruować dawny sposób myślenia, a niekiedy wyjaśniać współczesne konceptualizacje. Przedmiotem badań może być także język tekstów dawnych, z których wyekscerpuje się materiał badawczy.

Proponowane tematyka zajęć może ulec modyfikacji w zależności od zainteresowań Studentów. Niektóre z poniższych tematów mogą być omawiane na kilku spotkaniach.

1. Zajęcia organizacyjne, informacje na temat wymagań przy pisaniu pracy licencjackiej, tworzeniu bibliografii etc.

2. Zmiany zasobu leksykalnego języka na przykładzie polszczyzny (słowotwórstwo historyczne, semantyka historyczna): analiza wybranych wyrazów i rodzin słowotwórczych. Archaizmy i ich typy.

3. Słownictwo jako interpretacja świata („językowy obraz świata” – JOS w pracach J. Bartmińskiego, R. Tokarskiego), etymologia – wybrane zagadnienia.

5. Typologia odmian współczesnej polszczyzny.

6. Zróżnicowanie regionalne polskiego słownictwa, regionalizmy leksykalne.

7. Słownictwo terytorialnych odmian polszczyzny (dialekty i gwary wiejskie). Tekst gwarowy jako świadectwo świadomej odrębności językowej i kulturowej (na przykładzie Podhala) v. słownictwo ludzi wyzbywających się gwary.

8. Leksyka miejskich odmian polszczyzny.

9. Słownictwo socjolektów i profesjolektów (na przykładzie dawnej gwary przestępczej czy więziennej, z wykorzystaniem słownika A. Fałowskiego).

10. Typy zapożyczeń, ich ewolucja znaczeniowa i relacja ze słownictwem rodzimym. Metodologia badań zapożyczeń w historii języka polskiego.

11. Metodologia analizy polowej leksyki (na podstawie prac A. Markowskiego i B. Batko-Tokarz).

12. Hierarchia zmysłów w różnych językach i przeobrażenia znaczeń wybranej leksyki percepcyjnej – na podstawie pracy A. Viberga.

13. Przeobrażenia znaczeniowe wybranej leksyki w historii języka polskiego. Metody semantyki historycznej (na podstawie prac D. Buttlerowej).

14. Omówienie prac z zakresu semantyki leksykalnej. Charakterystyka wybranych rodzin wyrazowych w historii polszczyzny. Polisemia czasowników i rzeczowników – zmiany zachodzące w różnych okresach historycznojęzykowych.

15. Przeobrażenia znaczeniowe słownictwa pierwotnie oznaczającego percepcję zmysłową w polszczyźnie i innych, wybranych językach. Zestawienie paralel znaczeniowych (m.in. na podstawie prac I. Ibarretxe-Antuñano oraz słownika C.D. Bucka).

16-17. Homo v. animal – różnice w nazwach części ciała i słownictwie percepcyjnym, słownictwo percepcyjne pierwotnie odnoszące się do zwierząt, a wtórnie używane do ludzi. Słownictwo myśliwskie (nazwy części ciała zająca). Kształtowanie się różnic semantycznych leksyki współrdzennej (np. węszyć v. wąchać).

19. Tabu językowe – różnice między odmianą gwarową a językiem literackim (na podstawie prac A. Krawczyk-Tyrpy, B. Taras, M. Kresy).

20. Analiza dawnego słownictwa medycznego i jego ewolucji (na podstawie prac L. A. Jankowiak i XVI-w. zielników).

21. Współczesne wyzwania związane z używaniem terminoogii medycznej, relacją pacjent-lekarz i mówieniem o bólu (na podstawie prac M. Chojnackiej-Kuraś).

22. Do wyboru: analiza nazw ubiorów, leksyki kulinarnej, rodzinnej lub innej (po wcześniejszym ustaleniu ze Studentami).

23. Zmieniające się kanony piękna (na podstawie wybranych tekstów dawnych).

24. Kształtowanie się nowych pojęć w polszczyźnie (na przykładzie ‘sztuki’ i ‘godności’).

25. Drzewo w kulturze i języku, symbolika drzewa w wybranych tekstach dawnych. Wnioskowanie o praojczyźnie Słowian na podstawie nazw gatunków drzew (na podstawie pracy M. Marczewskiej, A. Spólnik; H. Popowskiej-Taborskiej).

26. Nazwy zwierząt w historii polszczyzny (na tle słowiańskim).

27. Zwierzęta we frazeologii – nazywanie cech ludzi (na podstawie prac. M. Raka).

28. Językoznawca detektywem? – cz. 1: na tropie słów z wyliczanek dziecięcych (na podstawie pracy K. Pisarkowej) – przyczynek do geografii językowej i kulturowej.

29. Językoznawca detektywem? – cz. 2: przekształcenia semantyczne zapożyczeń i słownictwa rodzimego w językach niespokrewnionych, ale należących do wspólnego obszaru kulturowego (wyrazy oznaczające ‘źrenicę oka’, na podstawie prac A. Piotrowskiej i M. Zawadzkiej).

30. Podsumowanie seminarium.

Apresjan Jurij D., Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, przełożyli Z. Kozłowska i A. Markowski, drugie wyd. polskie przygotowały Z. Kozłowska i E. Janus, Wyd. 2, popr. i uzup., Wrocław 2000.

Bartmiński Jerzy, Tokarski Ryszard, Definicja semantyczna: czego i dla kogo?, [w:] J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), O definicjach i definiowaniu, Lublin 1993, s. 47–61.

Batko-Tokarz Barbara, Tematyczny podział słownictwa współczesnego języka polskiego: teoria, praktyka, leksykografia, Kraków 2019.

Bednarczuk Leszek, Etymologia profesora Sławskiego, [w:] Dzieje Słowian w świetle leksyki. Pamięci Profesora Franciszka Sławskiego, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków 2002, 29-35.

Brzezicka B., Językowy obraz ciała – jakie schematy wyobrażeniowe można odnaleźć w etymologii?, [w:] Badania diachroniczne w Polsce II. Między współczesnością a przeszłością, red. A. Krzyżanowska, M. Posturzyńska-Bosko, P. Sorbel, Lublin 2016, s. 27-38.

Buck C. D., A Dictionary of Selected Synonims in the Principal Indo-Eurpean Languges, The University of Chicago Press Books, Chicago 1949.

Bugajski M., Jak pachnie rezeda? Lingwistyczne studium zapachów, Wrocław 2004.

Buttlerowa Danuta, Problem eliminacji wieloznaczności w drugiej połowie XIX wieku, „Prace Filologiczne” XXXVI, 1991, 229-235.

Buttlerowa Danuta, Struktura znaczeniowa wyrazów, „Prace Filologiczne”, t. XXVI, 1976, s. 239-247.

Buttlerowa Danuta, Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa 1978.

Buttlerowa Danuta, Koncepcje pola znaczeniowego, „Przegląd Humanistyczny” 2, 1967.

Buttlerowa Danuta, Źródła „redundancji” leksykalnej, „Prace Filologiczne” XXI, 1971, 249-263.

Buttlerowa D., Zmiany słownikowe w polszczyźnie przełomu XIX i XX wieku. Budowa i znaczenie czasownika, „Poradnik Językowy” 5, 1972, 276-285.

Buttlerowa D., Zmienność znaczeń wyrazów w polszczyźnie XIX i XX wieku, „Poradnik Językowy” 3-5, 1984, 154-164, 213-220, 277-289.

Cegieła Anna, Polski słownik terminologii i gwary teatralnej, t. 1, Wrocław 1992.

Cegieła Anna, Polskie słownictwo teatralne 1765-1965, Wrocław 1992.

Chojak Jolanta, O „językowym obrazie” percepcji zmysłowej, Prace Filologiczne LIII, 2007, s. 79–86.

Chojnacka-Kuraś M., Semantyka bólu we współczesnej polszczyźnie, Warszawa 2016.

Cockiewicz Wacław, O językowym obrazie świata – niekognitywnie a może tylko kognitywnie inaczej, „Polonica” XXXVIII, 2018, s. 1-14.

Cygal-Krupa Zofia, Podstawowe słownictwo tematyczne języka polskiego (na wybranych przykładach), Kraków 1990.

Cygal-Krupa Zofia, Słownictwo tematyczne języka polskiego. Zbiór wyrazów w układzie rangowym, alfabetycznym i tematycznym, Kraków 1986.

Czarnecka Katarzyna, Zgółkowa Halina, Słownik gwary uczniowskiej, Poznań 1991.

Czerniawska J.M, Czerniawska E., Pamięć węchowa: fascynująca nieznajoma, [w:] Pamięć. Zjawiska zwykłe i niezwykłe, red. E. Czerniawska, Warszawa 2005, s. 90-109.

Dobaczewski A., Zjawiska percepcji wzrokowej: studium semantyczne, Warszawa 2002.

Dobaczewski A., Kilka uwag o czasownikach percepcji wzrokowej, Prace Językoznawcze, z. II, UWM, s. 35-43.

Doroszewski W., 1927, Czynnik społeczny i indywidualny w rozwoju znaczeniowym wyrazów, [w:] Symbolae grammaticae in honorem Joannis Rozwadowski, vol. 1, Warszawa.

Dubisz Stanisław, Językoznawcze studia polonistyczne (pisma wybrane, uzupełnione, zmienione), t. 4. Historia języka polskiego, Warszawa 2016. Dubisz Stanisław, Stylizacja gwarowa w polskiej prozie trzydziestolecia powojennego (nurt ludowy w latach 1945-1975, Wrocław 1986.

Dulna-Rak Ewa, Słownik leksyki teatralnej największych polskich reformatorów teatru w dwudziestoleciu międzywojennym - Juliusza Osterwy, Leona Schillera, Aleksandra Zelwerowicza, Wiliama Horzycy, Iwona Galla, Warszawa 2016. Furdal Antoni, Klasyfikacja odmian współczesnego języka polskiego, Wrocław 1973.

Gasz Agnieszka, Polskie i rosyjskie czasowniki jedzenia: studium leksykalno-semantyczne, Katowice 2019.

Grabias Stanisław, Język w zachowaniach społecznych. Podstawy socjolingwistyki i logopedii, wyd. 4, uzup., Lublin 2019.

Gryboś Antonina, Opozycja homo // animal w polu wyrazowym w percepcji węchowej, [w:] „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Prace językoznawcze” t. 17: Studia historycznojęzykowe, red. I. Bajerowa, Katowice 1989, s. 71-81.

Grzegorczykowa Renata, Waszakowa Krystyna, O programie badań w zakresie porównawczej semantyki leksykalnej, [w:] Z polskich studiów slawistycznych. Językoznawstwo, seria IX, Warszawa 1998, 109-115.

Grzegorczykowa R., Geneza i współczesne funkcje konstrukcji z bezokolicznikami: „czuć”, „słychać”, „widać”, „znać”, „stać”, „Poradnik Językowy” 8, 1990, s. 564-571.

Grzegorczykowa R., Perspektywy badań porównawczych w zakresie semantyki leksykalnej, [w:] Z polskich studiów slawistycznych. Językoznawstwo, seria VIII, Warszawa 1992, s. 75-81.

Grzegorczykowa R., Wpływ etymologii na współczesne rozumienie znaczeń wyrazów, [w:] Studia z językoznawstwa słowiańskiego. Prace Instytutu Filologii Słowiańskiej UJ, red. F. Sławski, H. Mieczkowska, nr 14, Kraków 1995, s. 59-62.

Grzegorczykowa R., Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa 2001.

Grzegorczykowa R., Świat widziany poprzez słowa. Szkice z semantyki leksykalnej, Warszawa 2012.

Grzegorczykowa R., Wpływ etymologii na współczesne rozumienie znaczeń wyrazów, [w:] Studia z językoznawstwa słowiańskiego. Prace Instytutu Filologii Słowiańskiej UJ, red. F. Sławski, H. Mieczkowska, nr 14, Kraków 1995, 59-62.

Grzegorczykowa Renata, Piotrowska Agnieszka E., Świat jest teatrem niekończących się zmagań o ludzką godność. Kształtowanie się pojęcia godności w dziejach polszczyzny, [w:] Humanizm w języku polskim. Wartości humanistyczne w polskiej leksyce i refleksji o języku, red. A. Janowska, M. Pastuchowa, R. Pawelec, Warszawa, s. 79-148.

Horyń Ewa, Słownictwo z zakresu górnictwa solnego XVI-XVIII wieku na tle polszczyzny ogólnej, Kraków 2018.

Ibarretxe Irraide, Semantic extentions in the sense of smell, [w:] ASJU, XXX-2, 1996, s. 631-643.

Ibarretxe-Antuñano Irraide, 1997, Smelling and Perception: A Cross-Linguistic Study, [w:] Cuadernos de Filologia Inglesa 612, s. 113-121.

Ibarretxe-Antuñano Irraide, 1998, Predictable vs. unpredictable polysemy, LACUS Forum 25, S.J. Hwang, A. Lommel (eds.), s. 201-211.

Ibarretxe-Antuñano Irraide, 1999a, Metaphorical Mappings in the Sense of Smell, Metaphor in Cognitive Linguistics. R. W. Jr. Gibbs, J. Steen, Amsterdam and Philadelphia, s. 29-45.

Ibarretxe-Antuñano Irraide, 1999b, Polysemy and Metaphor in Perception Verbs: a Cross-linguistic Study (Thesis submitted for the Degree of Doctor in Philosophy. University od Edinburgh, unpublished).

Ibarretxe-Antuñano I., Vision Methaphors for the Intellect: Are they Really Cross-Linguistic?, Atlantis. Journal of the Association of Anglo-Ameriacan Studies, 30.1 (2008), s. 15-33.

Ibarretxe-Antuñano I., Cross-linguistic Polysemy in Tacticle Verbs, Cognitive Linguistics Investigations across Languages, Fields, and Philosophical Boundaries, J. Luchenbroers (ed.), Amsterdam, s. 235-253.

Ibarretxe-Antuñano Irraide, Mind-as-body as cross-linguistic conceptual Metaphor, Miscelánea. A Journal of English and American Studies. 25, 2002, s. 93-119.

Internet jako przedmiot badań językoznawczych, pod red. Ewy Kołodziejek, Rafała Sidorowicza, Szczecin 2017.

Jakubowicz Mariola, Drogi słów na przestrzeni wieków. Zarys słownika motywacji semantycznych na materiale przymiotników słowiańskich odziedziczonych z prasłowiańszczyzny, Warszawa 2010.

Jankowiak Lucyna Agnieszka, Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1. Początki polskiej renesansowej terminologii medycznej, t. 2. Słownik, Warszawa 2005-2006.

Jankowiak Lucyna Agnieszka, Synonimia w polskiej terminologii medycznej drugiej połowy XIX wieku (na podstawie słownika terminologii lekarskiej polskiej z 1881 roku), Warszawa 2015.

Janowska Aleksandra, Polisemia staropolskich czasowników. Źródła, swoistość, konsekwencje, Katowice 2007.

Janowska A., Pastuchowa M., Niebezpieczna kompetencja, „Poradnik Językowy” 8, 1995, 11-20.

Janowska A., Polisemia czasowników w badaniach diachronicznych, [w:] Staropolszczyzna piękna i interesująca, t. 1, red. E. Koniusz, S. Cygan, Kielce 2006, 277-282.

Jarosz Beata, O zasięgu słownictwa socjolektalnego w XXI wieku, „Białostockie Archiwum Językowe” 2013, t. 13, s. 97–116.

Jędrzejko E., „Człowiek miarą wszech rzeczy”. Antropocentryzm i historycznokulturowe aspekty staropolskiej frazeologii somatycznej, „Prace Filologiczne” XLVI, 2001, s. 233-245.

Język mieszkańców Spisza. Korpus tekstów i nagrań gwarowych, spisz.ijp.pan.pl

Judycka I., Synestezja w rozwoju znaczeniowym wyrazów, „Prace Filologiczne”, t. XVIII, 1963, s. 59-78.

Kaczmarek Leon, Skubalanka Teresa, Grabias Stanisław, Słownik gwary studenckiej, Wrocław 1974.

Karaś Halina (red.), Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe, http://www.dialektologia. uw.edu.pl.

Karaś Halina, Wpływy języka rosyjskiego na polszczyznę – stan i problemy badań, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. LXVI, 2018, s. 185-217.

Karaś Mieczysław, Jak jest z tymi gwarami miejskimi czy też miastowymi?, [w:] Miejska polszczyzna mówiona. Metodologia badań. Materiały z konferencji naukowej w Sosnowcu dniach 20–21 czerwca 1974 roku, pod red. W. Lubasia, Katowice 1976, s. 21–33.

Karwatowska Małgorzata, Tymiakin Leszek, Światy uczniowskie: język, media, komunikacja, Lublin 2014.

Kąś Józef, Zmiany w gwarowym systemie leksykalnym a praktyka leksykograficzna, „Gwary Dziś” nr 11, 2019, s. 29-39.

Kępa-Figura Danuta, Kategoryzacja w komunikacji językowej na przykładzie leksemu PTAK, Lublin 2007.

Kita Małgorzata, Polański Edward, Słownik tematyczny języka polskiego, Warszawa 2002.

Kleszczowa Krystyna, Tajemnice dynamiki języka, Katowice 2012.

Kołodziejek Ewa, Człowiek i świat w języku subkultur, Szczecin 2006.

Kontakty języka polskiego z innymi językami na tle kontaktów kulturowych, red. J. Maćkiewicz i J. Siatkowski, Wrocław 1992 (Język a Kultura; t. 7).

Kővecses Z., Metaphor. A practical introduction, New York 2001.

Kowecka Elżbieta, W salonie i w kuchni. Opowieść o kulturze materialnej pałaców i dworów polskich w XIX wieku, Warszawa 1984 (lub inne wyd.)

Kucała M., Wieloznaczność wyrazów w staropolszczyźnie a w języku współczesnym, [w:] Studia historycznojęzykowe I, red. M. Kucała, Z. Krążyńska, Kraków 1994, 51-58.

Kurzowa Zofia, Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, wyd. II rozszerz., Warszawa-Kraków 1985.

Kwaśnicka-Janowicz Agata, Staropolska terminologia bartnicza (na tle porównawczym), Kraków 2018.

Ładziak E., 2012, Świat zamknięty w dłoni: ból i przyjemność jako podstawowe konotacje wybranych czasowników opisujących poznanie przez zmysł dotyku, Linguarium Silva 1, s. 109-122.

Łozińska Maja, Łoziński Jan, Historia polskiego smaku: kuchnia, stół, obyczaje, Warszawa 2012.

Łuczyński Edward, Polska terminologia morska I połowy XX wieku: nazwy części jednostki pływającej, Gdańsk 1987.

Łuczyński Edward, Staropolskie słownictwo związane z żeglugą XV-XVI wiek, Gdańsk 1986.

Łukaszuk Irena, Rosyjskie nazwy kulinariów na tle języków słowiańskich, Białystok 2005.

Maciołek Marcin, Kształtowanie się nazw owadów w języku polskim. Procesy nominacyjne a językowy obraz świata, Katowice 2013.

Mańczak-Wohlfeld Elżbieta: Angielsko-polskie kontakty językowe, Kraków 2006.

Marczewska Marzena, Drzewa w języku i w kulturze, Kielce 2002.

Markowski Andrzej, Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, t. 1, 2, Warszawa 1990.

Miodunka Władysław, Podstawy leksykologii i leksykografii, Warszawa 1989, zwłaszcza rozdz. 5.3. Semantyka strukturalna, s. 109-168.

Mitrenga Barbara, A phenomenon of synesthesia in the Polish language. Studies on Slavic Languages nr 17 (1), s. 17–33, Seul 2012.

Mitrenga B., Zmysł smaku. Studium leksykalno-semantyczne. Katowice 2014.

Niewiara A., Badania etymologii a odtwarzanie językowego obrazu świata, [w:] Język a Kultura, t. 13, red. J. Anusiewicz, A. Dąbrowska, Wrocław 2000, 97-105.

Niewiara A., Zmiany semantyczne w ujęciu panchronicznym, [w:] Śląskie studia lingwistyczne, red. K. Kleszczowa, J. Sobczykowa, Katowice 2003, 115-122.

Nowy słownik gwary uczniowskiej, pod red. Haliny Zgółkowej, Wrocław 2004.

Pajdzińska Anna, Wrażenia zmysłowe jako podstawa metafor językowych, „Etnolingwistyka” 8, Lublin 1996.

Pastuchowa M., Reinterpretacja jako niejawna zmiana znaczenia, [w:] Świat ukryty w słowach, czyli o znaczeniu gramatycznym, leksykalnym i etymologicznym, red. Ilona Generowicz i in., Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.

Pawelec R., Dzieje sztuki. Leksemy i pojęcia, Warszawa 2003.

Pisarek K., Szkic pola semantycznego zapachów w polszczyźnie, „Język Polski” 1972, t. LII, z. 5, s. 330-339.

Piotrowska A. E., Zmysły a procesy mentalne. Historia słownictwa z rodziny czasownika baczyć w języku polskim, Warszawa 2009.

Piotrowska A. E., Kształtowanie się znaczeń zwrotów z wyrazem zmysły w polszczyźnie, „Prace Filologiczne” LXIV część 2, 2014, s. 275-294.

Piotrowska A.E., Przegląd znaczeń czasownika czuć i jego derywatów czasownikowych w dobie staropolskiej, „Prace Filologiczne” LXXI, s. 247–260, 2017.

Piotrowska A. E., Hierarchia zmysłów w języku a sensy pie. rdzenia *(s)keṷ- realizującego się m.in. w czasowniku czuć. W: Tyle się we mnie słów zebrało... Szkice o języku i tekstach, red. B. Pędzich, M. Wanot-Miśtura, D. Zdunkiewicz-Jedynak, s. 441–458. Warszawa 2018.

Piotrowska A. E., POLISEMIA CZUĆ POZOSTAŁOŚCIĄ SYNESTEZJI? – próba wyjaśnienia wieloznaczności czasownika, PORADNIK JĘZYKOWY 4/2023, s. 7-27.

Piotrowska A. E.,. Wtórne znaczenia wyrazów percepcyjnych zmysłowych (zmysł powonienia, dotyku i smaku) – próba rekonesansu. Prace Filologiczne LXXIII, s. 521–543, 2019.

Piotrowska A. E., Zawadzka M., Dawne i gwarowe polskie nazwy źrenicy motywowane odbijającym się w niej wizerunkiem człowieka, „Polonica” t. XXXVI, 2016, s. 275-302.

Piotrowska Agnieszka E., Zmiany struktury znaczeniowej wyrazu zmysł w historii języka polskiego, [w:] Pojęcia zapisane w języku, red. M. Falkowska, K. Waszakowa, Warszawa 2015, s. 51-77.

Piotrowska Agnieszka E., Zawadzka Magdalena, Polskie nazwy źrenicy motywowane funkcją desygnatu, „Prace Filologiczne” t. LXIX, 2016, s. 361-378.

Piotrowska-Wojaczyk Agnieszka, Regionalizmy leksykalne w słownikach doby nowopolskiej, Poznań 2019.

Porayski-Pomsta Józef, Słownictwo pochodzenia obcego w „Uniwersalnym słowniku języka polskiego” pod red. S. Dubisza, „Poradnik Językowy” 2006, z. 4, s. 58-69.

Rak Maciej, Kulturemy podhalańskie, Kraków 2015.

Rak Maciej, Materiały do etnografii Podhala, Kraków 2016.

Rogowska A., U źródeł synestezji: podstawy fizjologiczne i funkcjonalne, „Przegląd Psychologiczny” t. 45, nr 4, 2002, s. 465-474.

Rogowska A., Związki synestezji z muzyką, [w:] Muzyka. Kwartalnik Instytutu Sztuki PAN XLVII, 1, 2002, s. 85-95.

Rogowska A., 2007, Synestezja (seria: Studia i monografie z. 208), Opole.

Rozwadowski J., Paralele semazjologiczne, [w:] J. Rozwadowski, Wybór pism, red. J. Safarewicz, t. II, s. 222, Warszawa 1961.

Siatkowski Janusz, Waniakowa Jadwiga (red.), Ogólnosłowiański atlas językowy. Seria leksykalno-słowotwórcza. Człowiek, t. 9, Kraków 2009.

Siatkowski Janusz, Słowiańskie nazwy części ciała w historii i dialektach, Warszawa 2012 (wybrane artykuły).

Sławski Franciszek, Uwagi o badaniach etymologicznych nad słownictwem słowiańskim, [w:] Z polskich studiów slawistycznych, Warszawa 1958.

Sławski F., Uwagi o metodzie badań etymologicznych, [w:] Sprawozdania PAU, t. LII (1951) nr 7.

Szkiłłądź Hipolit, Przenośne znaczenia i przenośne użycia wyrazów, „Poradnik Językowy” 9-10, 1960, 388-403, 440-448.

Słowniczek współczesnej gwary uczniowskiej, pod red. Moniki Kresy, Warszawa 2016.

Spólnik Anna, Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, Wrocław 1990.

Szczepanek H., Górski R.L., von Waldenfelds R., Woźniak M., Korpus języka mówionego mieszkańców Spisza, „LingVaria” LV/1, 2019, s. 165-180.

Termińska, K. 1992. Metafora synestezyjna. Poradnik Językowy z. 3, s. 201–207. Termińska, K. 2015. Studia z hebrajszczyzny biblijnej. Niedoczytanie moje. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Tokarski Ryszard, Struktura pola znaczeniowego (studia językoznawcze), Warszawa 1984.

Tokarski Ryszard, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin 2013.

Tokarski R., Słownictwo jako interpretacja świata, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin 2001, s. 343-370.

Tokarski R., Pola znaczeniowe i ramy interpretacyjne – dwa spojrzenia na język, [w:] LingVaria, 1, 2006, s. 35-45.

Ułaszyn Henryk, Przyczynki leksykalne. 2. Trzy gwary uczniowskie: wielkopolska, królewiacka i galicyjska, Poznań 1938.

Walczak Bogdan, Zapożyczenia leksykalne: teoria i metodologia badań, w: B. Nowowiejski, red., Polszczyzna północno-wschodnia, cz. II, Białystok 1999, s. 96-107.

Waśkowski Krzysztof, Polskie nazwy zwierząt. Studium historycznojęzykowe, Nowy Targ 2017.

Wilkoń Aleksander, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Wyd. 2 popr. i uzup., Katowice 2000.

Witaszek-Samborska Małgorzata, Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2005.

Wróblewski Bronisław, Język prawny i prawniczy, Kraków 1948.

Wyderka Bogusław, Problemy teoretyczne współczesnej dialektologii, [w:] Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia. Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst” Kraków, 27–28 września 2013 r., pod red. Macieja Raka i Kazimierza Sikory, Kraków 2014, s. 13-21.

Wysoczański Włodzimierz, Językowy obraz świata w porównaniach zleksykalizowanych. Na materiale wybranych języków, Wrocław 2005.

Zajda Aleksander, Staropolska terminologia prawnicza (do 1500 r.), Kraków 1990.

Zajda Aleksander, Studia z historii polskiego słownictwa prawniczego i frazeologii, Kraków 2001.

Zaręba, A. 1983. Ze słowiańskich zagadnień semantycznych ‘czuć’, ‘słyszeć’, ‘pachnieć’. W: Pisma polonistyczne i slawistyczne, s. 286–295. Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Na

Zawisławska M., Czasowniki percepcji wzrokowej a procesy mentalne, [w:] Studia z semantyki porównawczej. Nazwy barw, nazwy wymiarów, predykaty mentalne, cz. II, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa, Warszawa 2003.

Viberg A., The verbs of perception: a typological study, [w:] Linguistics, 21(1), 1983, s. 123-162.

Po ukończeniu seminarium licencjackiego Student umie:

stosować zaawansowane techniki informacyjno-komunikacyjne oraz samodzielnie formułować wnioski, dobierać strategie argumentacyjne, z wykorzystaniem poglądów i tez innych autorów, brać udział w debacie oraz być gotowym do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów, a także dyskutować tematy językoznawcze z użyciem specjalistycznej terminologii (S_U08),

pisać prace z gramatyki historycznej języka polskiego, językoznawstwa diachronicznego oraz samodzielnie dobrać do nich literaturę przedmiotu (S_U12),

wykorzystywać narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla językoznawstwa (S_U16)

planować i organizować prace indywidualne oraz współdziałać z innymi osobami w ramach prac zespołowych (S_U17)

samodzielnie planować i realizować własną ścieżkę rozwoju intelektualnego (S_U18)

Absolwent jest gotów do:

organizowania własnego warsztatu badawczego i krytycznej oceny swoich dokonań (S_K01),

wzięcia etycznej odpowiedzialności za wykorzystanie umiejętności zawodowych i za trafność przekazywanej wiedzy oraz kierowania się uczciwością i rzetelnością naukową w prowadzeniu dyskusji i uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych, a także zasięgania opinii ekspertów w wypadku trudności z samodzielnym rozwiązaniem problemu (S_K02),

uznania znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych (S_K03),

uznania znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych (S_K04),

wykorzystania kompetencji językoznawczych do aktywnego i świadomego uczestnictwa (S_K06).

Student:

WIEDZA

Zna, rozumie i stosuje podstawową terminologię językoznawczą.

Wykorzystuje narzędzia właściwe filologii, w szczególności kwerendy słownikowe, ma krytyczny stosunek do przeczytanych artykułów naukowych.

UMIEJĘTNOŚCI

1. Regularnie przygotowuje się do zajęć, czyta zaproponowane artykuły naukowe i stara się je interpretować.

2. Wyszukuje, analizuje, selekcjonuje i wykorzystuje informacje ze źródeł.

3. Posługuje się podstawowymi ujęciami teoretycznymi właściwymi dla filologii polskiej i poprawnie stosuje poznaną terminologię językoznawczą.

4. Właściwie dobiera argumenty, wykorzystując poglądy innych autorów, poprawnie formułuje wnioski.

5. Sprawnie posługuje się słownikami historycznymi, etymologicznymi itp.

6. Wiąże fakty językowe z faktami kulturowymi, dostrzega wpływ historii, polityki i kultury na język.

7. Dostrzega nowe pojęcia kształtujące się w języku i kulturze i próbuje rekonstruować dawne, które dziś nie funkcjonują.

8. Analizuje zachodzące w leksyce zmiany znaczeniowe.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

1. Jest świadomy posiadanej przez siebie wiedzy i zna zakres nabytych umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju.

2. Umie współpracować w grupie i jest otwarty na nowe idee i gotowy do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów.

3. Przygotowuje się do zajęć i czyta zadaną literaturę przedmiotu.

4. Wykazuje motywację do uczestnictwa w życiu naukowym i kulturalnym.

7. Ma świadomość znaczenia narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturowych.

8. Ma świadomość znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych.

9. Traktuje język jako integralną część kultury danego narodu.

Punkty ECTS: seminarium licencjackie (10 ECTS)

- uczestnictwo w zajęciach: 60 godzin (2 ECTS),

- przygotowanie do zajęć i aktywne w nich uczestnictwo (np. prezentacja, omawianie artykułów): 60 godzin (3 ECTS),

- przygotowanie tematu, bibliografii i pracy licencjackiej; prezentowanie jej na różnych etapach: 150 godzin (5 ECTS).

Korzystanie z narzędzi SI:

1. Jeśli student chce (na potrzeby pracy zaliczeniowej lub prac cząstkowych) skorzystać

z narzędzi sztucznej inteligencji, musi:

a. uzyskać na to zgodę osoby prowadzącej zajęcia,

b. uzgodnić z osobą prowadzącą zajęcia cele i zakres wykorzystania narzędzi

sztucznej inteligencji.

2. Student nie może korzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, aby redagować prace w

języku polskim, chyba że osoba prowadząca zajęcia się na to zgodzi.

3. Jeśli student wykorzysta narzędzia sztucznej inteligencji:

a. bez zgody osoby prowadzącej zajęcia lub

b. w sposób z nią nieuzgodniony,

osoba prowadząca zajęcia stosuje procedury analogiczne do tych stosowanych w

procedurze antyplagiatowej. Procedury te opisała Uniwersytecka Rada ds. Kształcenia w

uchwale nr 14.

Podstawa:

1. Uchwała nr 170 Rady Dydaktycznej dla kierunków studiów: filologia bałtycka, filologia

klasyczna i studia śródziemnomorskie, filologia polska, filologia polskiego języka

migowego, kulturoznawstwo – wiedza o kulturze, logopedia ogólna i kliniczna,

slawistyka, sztuka pisania, sztuki społeczne z dnia 27 lutego 2024 r. w sprawie

wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie

kształcenia na Wydziale Polonistyki

2. Uchwała nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w

sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w

procesie kształcenia

3. Uchwała nr 14 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 13 lipca 2020 r. w

sprawie wytycznych dotyczących standardów i procedur postępowania w przypadku

przygotowywania prac zaliczeniowych i dyplomowych z naruszeniem prawa na

Uniwersytecie Warszawskim.

Nieobecności:

1. Student ma prawo do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze.

2. Jeśli student ma więcej nieusprawiedliwionych nieobecności, nie zalicza zajęć.

3. Jeśli student chce usprawiedliwić nieobecności, musi w ciągu tygodnia

udokumentować ich obiektywne przyczyny (np. zwolnieniem lekarskim).

4. Student ma obowiązek odrobić nadprogramowe usprawiedliwione nieobecności w

sposób wskazany przez osobę prowadzącą zajęcia.

Podstawa: Regulamin studiów na Uniwersytecie Warszawskim:

a. pkt. 17 par. 2,

b. pkt. 4.5 par. 17,

c. par. 33.

Nie dotyczy.