Antropologia i literatura. Narracje o ciele i chorobie

nieobowiązkowe

W tym cyklu zajęć o związkach literatury i antropologii przyjrzymy się problematyce ciała, cielesności, zdrowia i choroby. Wybrane lektury pomogą nam zobaczyć, jak różnie można doświadczać choroby, jak różnie można mówić i myśleć o cielesności. Zajmiemy się takimi tematami jak doświadczenie choroby nowotworowej, niepełnosprawności, nienormatywności seksualnej, nierówności w dostępie do służby zdrowia, niesprawiedliwości zapisanych w ludzkich ciałach.

Na każdych zajęciach omówiona zostanie inna książka, z zakresu współczesnej prozy.

Antropologia literatury to dziedzina, która najczęściej traktowana jest jako poddyscyplina literaturoznawstwa; zajmują się nią w Polsce głównie teoretycy literatury. Wydaje się, że w równym stopniu powinna być obecna na studiach etnologicznych, zwłaszcza od czasu „odkrycia” literackości dzieł antropologicznych i słynnej konstatacji Clifforda Geertza, że „antropolog pisze”. Antropolog także czyta, również literaturę piękną i w swoich pracach nieraz się do niej odwołuje, a często czyni ją punktem wyjścia, kiedy mówi o kulturze i człowieku.

Antropologicznych sposobów wykorzystania literatury pięknej może być wiele. Na zajęciach potraktujemy ją przede wszystkim jako źródło poznania człowieka. Dzieło literackie staje się – jak pisze Grzegorz Godlewski – obszarem „możliwej epifanii antropologicznej, objawieniem istotnych wymiarów kulturowego bytu człowieka” (2004, s. 72). Za Ryszardem Nyczem przyjmuję także, że literatura to „zinstytucjonalizowana sztuka wypowiadania ludzkiego doświadczenia rzeczywistości – w całym jego zróżnicowaniu i specyfice” (Nycz 2006, s. 32). Traktuję więc pisarzy jak antropologów. Takich, którzy widzą to, czego na co dzień nie dostrzegamy. Próbują zrozumieć mechanizmy rządzące ludzkimi zachowaniami i szukają języka, którym można oddać prawdę o człowieku, jego kulturze i czasie, w którym przyszło mu żyć.

W tym cyklu zajęć o związkach literatury i antropologii przyjrzymy się problematyce ciała, cielesności, zdrowia i choroby. Wybrane lektury pomogą nam zobaczyć, jak różnie można doświadczać choroby, jak różnie można mówić i myśleć o cielesności. Zajmiemy się takimi tematami, jak doświadczenie choroby nowotworowej, choroby psychicznej, niepełnosprawności, nienormatywności seksualnej, nierówności w dostępie do służby zdrowia, niesprawiedliwości zapisanych w ludzkich ciałach.

Na każdych zajęciach omówiona zostanie inna książka, z zakresu współczesnej prozy.

Ostateczny kształt listy książek zostanie ustalony wraz ze studentami na pierwszych zajęciach. Studenci wybiorą lektury spośród zaproponowanych przez prowadzącą.

Polecana literatura krytyczna

Antropologia kultury – antropologia literatury, red. E. Kosowska, E. Jaworski, Katowice 2007

Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M. P. Markowski, R. Nycz, Kraków 2006

Wolfgang Iser (2006), Czym jest antropologia literatury? Różnica między fikcjami wyjaśniającymi a odkrywającymi, „Teksty Drugie”, nr 5

Anna Łebkowska, Między antropologią literatury i antropologią literacką, „Teksty Drugie”, nr 6/2007

Michał Paweł Markowski, Antropologia i literatura, „Teksty Drugie”, nr 6/2007

Michał Paweł Markowski (2004), Czarny nurt. Gombrowicz, świat, literatura, Kraków

Narracja i tożsamość (I). Narracje w kulturze, red. W. Bolecki, R. Nycz, Warszawa 2004

Radkowska-Walkowicz Magdalena, Co robi etnograf? Czyta, w: Doświadczanie świata, doświadczanie lektury, Warszawa 2011

Po ukończeniu przedmiotu studenci i studentki

* znają i rozumieją:

- założenia teoretyczne antropologii literatury;

- metody analizy i interpretacji tekstów literackich z perspektywy etnologii, antropologii kulturowej i społecznej;

- związki antropologii kulturowej z innymi dziedzinami nauk, jak literaturoznawstwo i językoznawstwo.

* potrafią:

- dokonać zaawansowanej analizy tekstów;

- przeprowadzić krytykę różnego typu źródeł, w krytyczny sposób wykorzystywać źródła zastane w badaniach etnograficznych;

* są gotowe do:

- krytycznej oceny zastosowanych technik pisarskich w antropologii / etnografii;

- wykazywania zrozumienia dla odmienności światopoglądowej, językowej i obyczajowej.

Na ocenę składa się:

- udział w zajęciach

- zaliczenie tzw. wejściówek

Dopuszczalna liczba nieobecności: 2.

Nieprzeczytanie lektury (niezaliczenie wejściówki) jest równoznaczne z nieobecnością.