Antropologia relacji ludzko-zwierzęcych

nieobowiązkowe

Konwersatorium ma na celu przedstawienie nieantropocentrycznego nurtu antropologii i humanistyki na przykładzie relacji ludzko-zwierzęcych.

Omówione zostaną główne nurty etyki zwierząt, odkrycia nauk biologicznych wpływające na zmieniający się status ludzi i zwierząt oraz kwestie metodologiczne. Na zajęciach omówione zostaną różne typy ludzko-zwierzęcych relacji, ich znaczenie dla uczestników tych relacji oraz pułapki antropomorfizmu. Dyskusje będą poświęcone również poszukiwaniu etycznych rozwiązań i postaw uwzględniających interesy nie tylko ludzi.

1

Wprowadzenie do antropologii nieantropocentrycznej i relacyjnej; humanistyka nieantropocentryczna; posthumanizm;podejścia etyczne i prawne wobec zwierząt; pojęcie osoby i osoby nieludzkiej, granice gatunkowe

Literatura:

Bakke M., Studia nad zwierzętami: od aktywizmu do akademii i z powrotem? // Teksty Drugie, 3 / 2011, p. 194.

Baratay E. Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii, Wydawnictwo w Podwórku, 2014.

Bielik-Robson A., Nowa humanistyka: w poszukiwaniu granic // teksty drugie, 2017 / 1, s. 146-162.

Chymowski R., Zwierzęta i antropologia kultury // Przegląd Humanistyczny, nr 1 (442), 2014, s. 35–44.

Francione G., Animals As Persons: Essays on the Abolition of Animal Exploitation. Columbia University Press, 2008.

Hastrup K. (red.) Anthropology and Nature, London i New York: Routledge, 2014.

Kowalczyk A., Jak dotrzymać obietnicy nauk społecznych? / Uniwersytet i emancypacja, red. M. Trawinska, M. Maciejewska, Wrocław 2012, s. 95-110.

KozhevnikovaM., Постгуманизм: возможна ли неантропоцентричная антропология? // Технологии и телесность / отв. ред. С.В. Соколовский. Москва, 2018. С. 25-54. [e-book ISBN 978-5-4211-0223-6; Apple ID 1441034671]

Pietrzykowski T., Kant, Korsgaard i podmiotowość moralna zwierząt, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej, nr 2/2015, s. 106-119.

Pietrzykowski T., Spór o prawa zwierząt. Katowice: Wydawnictwo Sonia Draga, 2007,

Regan T., The Case for Animal Rights, University of California Press, 2004.

Singer P., Wyzwolenie zwierząt, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2004

2

Animal studies;status nie-ludzkichzwierząt: odkrycia etologii, neuronauk, psychologii porównawczej; antropomorfizm w badaniach

Literatura:

Boesch Ch., What Makes Us Human (Homo sapiens)? The Challenge of Cognitive Cross-Species Comparison // Journal of Comparative Psychology, 2007, Vol. 121, No. 3, 227–240

Horowitz, A. C., Bekoff, M., Naturalizing anthropomorphism: Behavioral prompts to our humanizing of animals // Anthrozoös, 2007, 20(1), 23-35

Lorenz K., Rozmowy ze zwierzętami, GWF, Warszawa 2014.

Weil K., Zwrot ku zwierzętom. Sprawozdanie / Zwierzęta, gender i kultura Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, red. A. Barcz, M. Dąbrowska, E-naukowiec, Lublin 2014, s.15-36.

Wężowicz-Ziółkowska D., Jak to jest być nietoperzem? Refleksje przy lekturze eseju Thomasa Nagela // Zoophilologica 1/2015, 83-94.

White T.I., Whales, Dolphins and Ethics: A Primer / Dolphin Communication & Cognition: Past, Present, Future, red. Denise L. Herzing, Christine M. Johnson, MIT Press.

Wróblewski Z., Umysły zwierząt: między naiwnym antropomorfizmem a dogmatycznym antroponegacjonizmem // Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies, Nr 2/2016 Reprezentacje, s. 83-95.

3

Udomowienie jako neotenizacja gatunku; historia udomowienia wybranych gatunków;typy relacji międzygatunkowych

Literatura:

Donaldson S., Kymlicka W., Zoopolis. Teoria polityczna praw zwierząt, Oficyna 21, 2018

Haraway D., When species meet. Posthumanities, Volume 3. University of Minnesota Press Minneapolis

Hare B., Woods V., Psi geniusz. Dlaczego psy są mądrzejsze niż nam się wydaje?, Copernicus Center Press, 2019.

Waal de F., Bonobo i ateista. W poszukiwaniu humanizmu wśród naczelnych lub Małpy i filozofowie. Skąd pochodzi moralność? (fragmenty) oraz wykład z konferencji TED: Moral behavior in animals, https://www.ted.com/talks/frans_de_waal_do_animals_have_morals

4

Rodzina wielogatunkowa: język, emocje, troska, obowiązki, wzajemność

Śmierć i żałoba, cmentarze zwierząt

Literatura:

Bakke M. Między nami zwierzętami. O emocjonalnych związkach między ludźmi i innymi zwierzętami // Teksty Drugie. 2007. Nr 1–2.

Buliński, T., Linda-Grycza, K. (red.), Kot/pies/człowiek. O relacjach międzygatunkowych i kulturowych tego konsekwencjach. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2019.

Haraway D., Manifest gatunków stowarzyszonych / Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, red. A. Gajewska, Poznań 2012, s. 241-260.

Mamzer H., Zwierzęce imiona – upodmiotowienie czy zawłaszczenie // Zoophilologica, (3)2017. P https://journals.us.edu.pl/index.php/ZOOPHILOLOGICA/article/view/7126

Najdecka A., Stylistyka nagrobków cmentarza dla zwierząt «Psi Los» // Zoophilologica, (5)2019. doi: 10.31261/ZOOPHILOLOGICA.2019.05.05.

Roeske M., Stylistyka i społeczna recepcja cmentarza dla zwierząt w Rzędzianach // Zoophilologica, (5)2019. https://doi.org/10.31261/ZOOPHILOLOGICA.2019.05.06

5

Zwierzęta w religii (chrześcijaństwo, islam, hinduizm, buddyzm)

Literatura:

Brusiło J., Braterstwo ludzi i zwierząt według św. Franciszka z Asyżu. W poszukiwaniu dobrostanu zwierząt / Dobrostan zwierząt. Różne perspektywy, red. H. Mamzer, Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2018, s. 161-179.

Kaleta T., Zwierzęta we współczesnych religiach światowych. Wybrane zagadnienia // Życie Weterynaryjne, 2011, 86(9), s. 703-707.

Mitek-Dziemba A., Bóg-człowiek, bóg-zwierzę. Zwierzęce twarze religii // Zoophilologica, (1) 2015. https://journals.us.edu.pl/index.php/ZOOPHILOLOGICA/article/view/4821

Mitek-Dziemba A., Myślistwo i religia. O religioznawczej ocenie praktyk łowieckich w perspektywie animal studies // Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies, nr 4, 2018, Polowanie, s. 71-88.

6

Weterynaria – specyfika zawodu, cele weterynarii, kodeks etyczny lekarza weterynarii

bioetyka, dylematy etyczne, różnice w porównaniu z medycyną ludzką, transplantacje organów zwierząt

Literatura:

Elżanowski A. Potrzeba efektywnego kursu etyki w kształceniu lekarzy weterynarii // Życie Weterynaryjne. – 2017. – T. 92, № 6. – S. 412–414.

Kodeks Etyki Lekarza Weterynarii, Warszawa, 2009.

KozhevnikovaM., Проблемы биоэтики в ветеринарии: трансплантация органов собак // Биоэтика, 1 (23) 2019, s. 52-57.

Swabe J., Animals, Disease And Human Society. Human-animal relations andthe rise of veterinary medicine, London - New York: Routledge, 1999.

7

Zwierzęta na ołtarzu nauki:

Eksperymenty na zwierzętach – konieczność czy wygoda? Metody alternatywne, argumenty etyczne i naukowe za i przeciw eksperymentom na zwierzętach (case: eksperymenty G. Harlowa na makakach); Zwierzęta w kosmosie – współodkrywcy czy ofiary?

Literatura:

RossiianovK., Beyond species: Il'ya Ivanov and his experiments on cross-breeding humans and anthropoid apes. „Sci Context”. 15 (2), s. 277-316, 2002. DOI: 10.1017/S0269889702000455. PMID: 12467272.

Haraway D., Zwierzęta laboratoryjne i ich ludzie, przeł. Adam Ostolski, „Krytyka Polityczna” nr 15/2008, s. 102-116.

Kozhevnikova M.,Żywe – nie żywe: mózgowe organoidy i doświadczenia na zwierzętach, „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies” Nr 5/2019 Tanatos, s. 127-134

8

Sztuka i estetyka zwierząt i ze zwierzętami, bioart

Literatura:

Bakke M.,: Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu. Poznań 2012

Bakke М., Bio art - sztuka in vivo i in vitro, http://archiwum-obieg.ujazdowski.pl/teksty/4408

Gzyra D., Uczestnicząc w zwrocie zwierzęcym. Sztuka wobec zwierząt // Magazyn Sztuki Nr 5/12 2014

Łagodzka D., Czy zwierzę może być artystą. Zwierzęta nie-ludzkie jako podmioty twórcze / Natura w sztuce, red. Delfina Jałowik, Anna Maria Potocka, Kraków 2019.

9

Sport ze zwierzętami i zwierzęta trzymane dla rozrywki

Literatura:

Adamus J., Paluch M. (2013). Corrida del toros jako atrakcja turystyczna. Turystyka Kulturowa, 9: 47–72

Snelewska-Stempień Z. (2013). Bestia na arenie cyrkowej – zjawisko „Nowego Cyrku” jako przykład zmianw relacjach pomiędzy człowiekiem a zwierzęciem. Edukacja Humanistyczna, 29 (2): 245–253.

Ziółkowska-Kuflińska M. (2012). W pogoni za bykiem. Fenomen corrida de toros. Kultura i społeczeństwo, 56(2): 151–175

10

Hodowle zarobkowe (psy, konie), fenomen rasy.

Schroniska dla zwierząt

Literatura:

Dąbrowska M.,, Wystawy psów rasowych a dobrostan zwierząt / Dobrostan zwierząt. Różne perspektywy, red. H. Mamzer, Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2018, s. 295-319.

Gajewska M. A.,Polskie narracje o dobrostaniekoni i praktyce jeździeckiej w perspektywie teorii kulturowej / Dobrostan zwierząt. Różne perspektywy, red. H. Mamzer, Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2018, s. 321-343.

Krzyżański P.Status prawny konia w I Rzeczypospolitej // Zoophilologica, (3)2017. https://journals.us.edu.pl/index.php/ZOOPHILOLOGICA/article/view/7130

Redlicki M., Po co patrzeć na psy? Refleksja sędziego kynologicznego / Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, red. A. Barcz, M. Dąbrowska, E-naukowiec, Lublin 2014, s. 87-100.

11

Zwierzęta na talerzu: rzeźnie, diety bezmięsne, karma dla zwierząt towarzyszących

Literatura:

Gzyra D.Zwierzęta w reklamie mięsa // Kultura Popularna 2015; 4(42), s. 8-19

Gzyra D., Studia nad weganizmem – nowy obszar badawczy // Edukacja Etyczna 14/2017

Nowicki J., Pabiańczyk M.,, Czy Dyrektywa 2008/120/WE już nie wystarczy dla zapewnienia świniom odpowiedniego poziomu dobrostanu? / Dobrostan zwierząt. Różne perspektywy, red. H. Mamzer, Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2018, s. 253-271.

Woźniak A., Dyskurs wegański i wegetariański a szowinizm gatunkowy w memach internetowych // Zoophilologica, (2) 2016, https://journals.us.edu.pl/index.php/ZOOPHILOLOGICA/article/view/6176

12

Zaburzenia psychiczne zwierząt

Literatura:

Braitman L., Depressed dogs, cats with OCD — what animal madness means for us humans, wykład na konferencji TED: https://www.ted.com/talks/laurel_braitman_depressed_dogs_cats_with_ocd_what_animal_madness_means_for_us_humans/discussion

Braitman L., Animal Madness: How Anxious Dogs, Compulsive Parrots, and Elephants in Recovery Help Us Understand Ourselves, Simon & Schuster, Nowy Jork 2014.

13

Międzygatunkowe relacje intymne

Literatura:

Gzyra D., Zoofilia. W poszukiwaniu słuszności obrzydzenia // Wakat nr 28-29, 1-2/2015

Singer P., Heavy Petting // Nerve, 2001, https://web.archive.org/web/20080825123207/http://www.nerve.com/opinions/singer/heavypetting/main.asp

14

Szczury jako zwierzęta liminalne; ich szczególne relacje z ludźmi

Literatura:

Jarzębowska G.,Podążaj za szczurem. Od nekropolityki do teorii międzygatunkowej kohabitacji // Praktyka Teoretyczna, nr 1/2017, doi.org/10.14746/prt.2017.1.11.

Jarzębowska G., Retoryka deratyzacji w PRL. Od czystki etnicznej i politycznej do czystki gatunkowej // Teksty Drugie, 2/2018, 120-137, DOI: 10.18318/td.2018.2.8

15

Podsumowanie: określenie praw i obowiązków człowieka w świecie więcej-niż-ludzkim, potrzeba nowej etyki czy nowej wrażliwości?

Wyzwania dla antropologii w związku z przesunięciem akcentów poza człowieka w naukach humanistycznych, odejście od antropocentrycznego paradygmatu.

Literatura:

Elżanowski A., Wartość życia podmiotowego z perspektywy nauki, Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria, R. 18: 2009, Nr 3 (71): 81–96

Gajewska G., Przyroda(i)kultura w epoce antropocenu, „Przestrzenie Teorii” 17, 2012,

Poks M.,, Dobrostan zwierząt w kontekście genocydalnym: czy ludzko-zwierzęce kosmopolis jest możliwe? / Dobrostan zwierząt. Różne perspektywy, red. H. Mamzer, Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2018, s. 123-141.

s. 105–114.

Sadzik P., Nie-ludzka wspólnota równych jako próba poszerzenia granic etyki / Praktyka Teoretyczna, 4(14)/2014, http://www.praktykateoretyczna.pl/PT_nr14_2014_Polityki_popkultury/11.Sadzik.pdf

Szostek M., Postantropocentryzm, czyli rzecz o poszerzaniu wspólnoty., „Przegląd Humanistyczny”, 1 (442), Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2014, s. 7–13.

Student ma wiedzę o znaczeniu antropologii wśród innych nauk, nie tylko humanistycznych, oraz rozumie wpływ odkryć w innych dziedzinach na dalszy rozwój antropologii. Rozumie przyczyny pojawienia się nieantropocentrycznego paradygmatu w humanistyce. Ma uporządkowaną wiedzę o relacjach międzygatunkowych, umie ocenić je z puktu widzenia etyki. Ma świadomość ewolucyjnego charakteru kultury, złożoności i zmienności metod jej interpretacji.

Potrafi wyszukiwać informacje i materiały, potrafi wyszukane materiały analizować, ocenić, zinterpretować i wykorzystać w dyskusji. Umie zastosować argumenty etyczne, ocenić i sklasyfikować omawiane fenomeny kulturowe. Umie zająć własne stanowisko wobec różnych typów relacji międzygatunkowych w oparciu o zdobytą wiedzę i wymianę argumentów. Wykazuje zaangażowanie i odpowiedzialność za przyjętą postawę etyczną, rozumie wpływ nauki i zachowań naukowców na sytuację społeczną.

Dopuszczalne dwie nieobecności nieusprawiedliwione, zaliczenie na podstawie aktywnego udziału w zajęciach (referat, prezentacja i in.)