Religie, etniczność i państwo: przykład Ukrainy

nieobowiązkowe

Na zajęciach omawiane są różne wymiary relacji między religiami a tożsamością narodową, nacjonalizmem i państwem na przykładzie Ukrainy.

Związki religii z tożsamością narodową są często obserwowanym w krajach Europy Środkowo-Wschodniej zjawiskiem, na które w różny sposób wpłynęły kierunki postsocjalistycznej transformacji państw tego obszaru.

Zajęcia mają na celu przybliżenie sytuacji wyznaniowej współczesnej Ukrainy, ze szczególnym uwzględnieniem relacji pomiędzy religiami a państwem zmagającym się z poradziecką transformacją i wieloetnicznym społeczeństwem szukającym nowych dróg kształtowania swej tożsamości.

Wybrane tematy:

Religia a tożsamość narodowa, etniczność, państwo i polityka. Specyfika relacji religia-naród w Europie Środkowo-Wschodniej. Problem narodowościowy w prawosławiu: autokefalia, etnofiletyzm. Podziały w ukraińskim prawosławiu i polityczne konteksty rozłamu. Grekokatolicyzm i ukraińskie odrodzenie narodowe, obrządek a charakter narodowy grekokatolicyzmu. Ruchy religijne nawiązujące do tradycji przedchrześcijańskich i nacjonalizm.

- B. R. Bociurkiw, The Rise of the Ukrainian Autocephalus Orthodox Church, 1919-22, [w:] Church, Nation and State in Russia and Ukraine, red. G. A. Hosking, Edmonton 1990, s. 228-249.

- R. Brubaker, Religion and nationalism: four approaches, „Nations and Nationalism”, 18 (1), 2012, s. 2-20.

- J. Hałajko, M. Zimniak-Hałajko, RUNWira jako przykład twórczości religijnej, [w:] Religia i kultura w globalizującym się świecie, red. M. Kempny, G. Woroniecka, Kraków 1999, s. 172-196.

- J. P. Himka, Kościół greckokatolicki a procesy narodotwórcze wśród Ukraińców w Galicji, „Znak”, 1985, nr 365 (4), s. 41-52.

- A. Kozyrska, Pluralizm wyznaniowy a integracja narodu ukraińskiego po 1991 roku, Toruń 2014 (fragmenty).

- M. Ławreszczuk, Prawosławie wobec tendencji nacjonalistycznych i etnofiletystycznych, Warszawa 2009 (IV2 i IV3 Etnofiletyzm i Sobór Konstantynopolitański w 1872 roku, s., 182-196).

- H. Łozko, Rodzima wiara ukraińska, Wrocław 1997.

- T. A. Olszański, „Niepodległe państwo potrzebuje niepodległego Kościoła”. Walka o samodzielność kanoniczną ukraińskiego prawosławia, Komentarze OSW, nr 272.

- T. A. Olszański, Historyczne zjednoczenie Kościołów prawosławnych Ukrainy, Komentarze OSW, nr 289.

- M. Piechowska, Cerkiew Prawosławna Ukrainy – rok po uzyskaniu autokefalii, Biuletyn PISM, nr 37, 4 marca 2020.

- Religion, State, Society and Identity in Transition. Ukraine, red. R. van der Laarse, M. N. Cherenkov, V. V. Proshak, T. Mykhalchuk, Oisterwijk 2015 (fragmenty).

- A. Szeptycki, Podziały religijne na Ukrainie,[w:] Religia w stosunkach międzynarodowych, red. A. Solarz, H. Schreiber, Warszawa 2012, s. 212-254.

- T. Szyszlak, Lwowskie sacrum, kijowskie profanum. Grekokatolicyzm w ukraińskiej przestrzeni publicznej od pierestrojki do pomarańczowej rewolucji, Warszawa 2012 (2.9. Dylematy tożsamościowe, s. 147-172).

- J. Teofiluk, Autokefalia w rozumieniu Kościoła prawosławnego, [w:] Autokefalia Kościoła prawosławnego w Polsce, red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik, Białystok 2006, s. 9-22.

- J. Trojanczuk, Etnofiletyzm w rozłamie cerkiewnym na Ukrainie, [w:] Tożsamości narodowe na obszarze postradzieckim. Między dziedzictwem a tradycją wynalezioną, red. P. Załęski, E. Breslavskaia, M. Włodarkiewicz, Warszawa 2012, s. 191-229.

- R. Zenderowski, Religia a tożsamość narodowa i nacjonalizm w Europie Środkowo-Wschodniej, Wrocław 2011 (fragmenty).

Po zakończeniu zajęć student:

Opisuje zróżnicowanie wyznaniowe współczesnej Ukrainy

Wyjaśnia relacje między religią a etnicznością i nacjonalizmem

Wymienia i opisuje ich przykłady z terenu Ukrainy

Zaliczenie pisemne (3-4 pytania otwarte)

Lista obecności (dopuszczalne 3 nieobecności nieusprawiedliwione)