Rodzicielstwo i polityka

nieobowiązkowe

W trakcie zajęć dyskutować będziemy o wyżej opisanych zjawiskach upolityczniania macierzyństwa w szerokiej perspektywie zmian społecznych i ekonomicznych, a co za tym idzie pojawienia się nowych wzorców życia społecznego, rodziny i rodzicielstwa, stąd wśród tematów zajęć znajdą się również macierzyństwo transnarodowe, in vitro, globalne łańcuchy opieki czy aktywizm ojców.

Macierzyństwo to nie tylko fakt urodzenia przez kobietę dziecka, czyli sfera indywidualnego doświadczenia, ale także instytucja społeczna (Rich 2000). W praktyce, jest ono polem ścierania się różnych koncepcji rozwoju społecznego, czyli jak pisała Evelyn Nakano Glenn „terenem spornym” (contested terrain) (1994: 2). Od czasów Oświecenia państwo stara się wpłynąć na wizerunek matki i praktyki macierzyńskie, a kobiety jako adresatki polityki państwa są mobilizowane bądź zniechęcane (w zależności od sytuacji) do określonych praktyk i zachowań reprodukcyjnych. Matki mogą być zachęcane do pozostania w domu i opieki nad dziećmi, kobiety aktywne zawodowo mobilizowane do większej rozrodczości przez wprowadzanie udogodnień dla pracujących matek (żłobki, przedszkola) czy świadczeń socjalnych dla samotnych matek. Zwiększona dostępność antykoncepcji czy prawo do aborcji, a także intensywne kampanie medialne promujące planowanie rodziny stanowią narzędzie, którego zadaniem jest skłonić kobiety do kontrolowania sfery reprodukcji. Poszczególne dyskursy i strategie państwa mogą mieć też różnych adresatów, czego dobitnym przykładem są przypadki stosowania eugeniki w stosunku do wybranych grup etnicznych, osób biednych, czy niepełnosprawnych. Co więcej, w odmiennych kontekstach kulturowych polityki te mogą również przynieść odmienne skutki. Ponadto, dyskursy, których używa państwo – jak podkreśla Yuval-Davis (1997) – zależą od momentu historycznego i sił politycznych będących u władzy, np. w polskim kontekście silnie zaznacza się wpływ doktryny katolickiej i nacjonalizmu.

Jednocześnie, kobiety nie są jedynie obiektem manipulacji, lecz w różny sposób starają się kształtować sferę zarówno indywidualnych decyzji, jak i polityki państwa. Ruchy kobiece używają ideologii macierzyńskich w walce politycznej, co Jennifer Schirmer opisuje w kategoriach „upolitycznionego macierzyństwa”. W Polsce przykładem takich działań może być ruch na rzecz przywrócenia Funduszu Alimentacyjnego, czy aktywność Stowarzyszenia na Rzecz Leczenia Niepłodności i Wspierania Adopcji "Nasz Bocian", ale też działalność Fundacji „Rodzić po ludzku”. Wszystkie te grupy starają się aktywnie wpływać na rozwiązania prawne oraz praktykę, np. w obszarze ochrony zdrowia, czy polityki społecznej. Część organizacji i grup odwołuje się przy tym do tradycyjnie rozumianej roli matki, jako osoby odpowiedzialnej za dobrostan dziecka i reprodukcję narodu, z której to pozycji powinny wynikać określone prawa i przywileje w relacji z państwem. Inne środowiska, np. organizacje feministyczne działające na rzecz zmiany obecnie obowiązującej ustawy ograniczającej prawo do aborcji, skupiają się na działaniach stricte politycznych, formułując kwestię prawa do aborcji w kategoriach praw człowieka. Do kwestii macierzyństwa odwołują się też reprezentanci państwa, np. kładąc nacisk na zwiększenie dzietności jako lekarstwo na demograficzną zapaść Polski, starając się zwiększyć udział kobiet w rynku pracy w ramach stymulowania wzrostu gospodarczego, bądź przerzucając koszty opieki nad osobami zależnymi (nie tylko dziećmi ale i osobami starszymi) na kobiety.

W trakcie zajęć dyskutować będziemy o wyżej opisanych zjawiskach upolityczniania macierzyństwa w szerokiej perspektywie zmian społecznych i ekonomicznych, a co za tym idzie pojawienia się nowych wzorców życia społecznego, rodziny i rodzicielstwa, stąd wśród tematów zajęć znajdą się również macierzyństwo transnarodowe, in vitro, globalne łańcuchy opieki czy aktywizm ojców.

Jadwiga E. Pieper Mooney, The Politics of Motherhood. Maternity and Women’s Rights in Twentieth Century Chile

Wendy Chavikin, Jane Maree Maher, The Globalization of Motherhood: Deconstructions and Reconstructions of Biology and Care.

Firoozeh-Kashani-Sabet, Conceiving Citizens: Women and the Politics of Motherhood in Iran

Anna Gavanas, Fatherhood Politics in the United States: masculinity, Sexuality, Race and Marriage

Daphna Birenbaum-Carmeli I Marcia C. Inhorn (red.), Assisting Reproduction, Testing Genes. Global Encounters with the New Biotechnologies

Jeanette Edwards i Carles Salazar (red.), European Kinship in the Age of Biotechnology

Sandra Bamford and James Leach (red.), Kinship and Beyond. The Genealogical Model Reconsidered

Paul Atkinson, Peter Glasner, Margaret Lock (red.), The Handbook of Genetics & Society: Mapping the New Genomic Era (Genetics and Society)

Naomi R. Cahn, The New Kinship: Constructing Donor-Conceived Families (Families, Law, and Society)

Elizabeth F.S. Roberts, God's Laboratory: Assisted Reproduction in the Andes

Student zna nazwiska ważnych antropologów zajmujących się problematyką rodzicielstwa i proponowane przez nich perspektywy teoretyczne.

Student umie znaleźć się w wielości i różnorakości współczesnych perspektyw badawczych, z których rozpatruje się problem rodzicielstwa.

Student potrafi odnieść propozycje teoretyczne do współczesnego polskiego kontekstu politycznego związanego z rodzicielstwem.

Student potrafi wykorzystać narzędzia badawcze i teoretyczne do analizy wybranego problemu kultury współczesnej związanego z tematyką zajęć.

• frekwencja, dopuszczalne 2 nieobecności (nieusprawiedliwione), znajomość lektur i filmów (pisemne streszczenia / recenzje/’reaction papers’)

• aktywne uczestnictwo: udział w dyskusjach, 15-minutowa prezentacja

• praca zaliczeniowa (esej/wywiad/reportaż)