Rzeczpospolita w dobie potopu szwedzkiego (1655-1660)

fakultatywne
ogólnouniwersyteckie

Tematyka wykładów faktycznie obejmuje okres od 1654 r. (początek wojny Rzeczpospolitej z Moskwą) po traktat oliwski w maju 1660 r.

Studenci winni posiadać podstawową wiedzę dotyczącą dziejów Rzeczypospolitej Obojga Narodów w połowie XVII wieku.

w sali

Wykład będzie poświęcony Rzeczypospolitej w dobie potopu szwedzkiego począwszy od rozpoczęcia działań przez siły Karola X Gustawa w 1655 r. po zakończenie tego konfliktu pokojem w Oliwie ( 3 V 1660). Omawiane będą zagadnienia tak związane z działaniami militarnymi, dyplomatycznymi, zniszczeniami wojennymi związanymi z potopem oraz relacjami w tym okresie Rzeczypospolitej z krajami ościennymi ( Brandenburgią, Moskwą, Chanatem Krymskim, Cesarstwem oraz Siedmiogrodem i Kozaczyzną).

Studenci będą mogli zaznajomić się z wydarzeniami z lat 1655-1660 dotyczącymi położenia rzeczypospolitej w przededniu najazdu szwedzkiego, załamaniem się państwa polsko-litewskiego w 1655 r. i przyczynami przejścia tak elit jak szlachty na stronę szwedzką w 1655 r., dziejom walk początkowo z siłami szwedzko-brandenburskimi następnie szwedzkimi aż do kampanii pruskiej lat 1659-1660, stanowisku elit politycznych nt. ewentualnych układów ze Szwecją i Moskwą, skutkami tej wyniszczającej wojny dla Rzeczypospolitej w II połowie XVII wieku. Poszczególne zajęcia będą poświęcone następującym zagadnieniom:

-studenci zaznajamiają się z podstawowymi źródłami i literaturą dt. Rzeczypospolitej w dobie potopu szwedzkiego;

-geneza i przyczyny agresji szwedzkiej na Rzeczpospolitą w 1655 r.

-Europa w połowie XVII wieku a Rzeczpospolita i jej pryncypia polityki zagranicznej w dobie powstania B.Chmielnickiego;

-Ujscie i Kiejdany - stanowisko dawnej i współczesnej historiografii;

-znaczenie obrony Jasnej Góry - mit czy rzeczywistość w zmianie postawy stanu szlacheckiego wobec Szwedów;

-bitwa warszawska 1656 r. i jej wpływ na dalsze losy wojny polsko-szwedzkiej;

-rokowania z elektorem brandenburskim Fryderykiem Wilhelmem w 1657 r. - utrata lenna pruskiego, ocena w polskiej historiografii;

-najazd Jerzego Rakoczego księcia siedmiogrodzkiego na Rzeczpospolitą jako pokłosie traktatu w Radnot z XII 1656 r.

-przyczyny wznowienia działań wojennych z Moskwą w 1658 r. - zerwanie porozumienia z Niemieży z 1656 r.

-działania wojenne r.1658 - zmagania Rzeczpospolitej na dwóch frontach z Moskwą i Szwecją;

-powstanie koalicji antyszwedzkiej w latach 1658-1659 ( Brandenburgia, Dania, Austria i Rzeczpospolita);

-plany elekcji vivente rege polskiego dworu i ich przełożenie na relacje z Francją i Austrią

-działania wojenne w 1659 r. w sojuszu z korpusem posiłkowym austriackim na terenie Prus Królewskich;

-sytuacja na Ukrainie wobec upadku hetmana I.wyhowskiego i idei unii hadziackiej;

-ocena traktatu oliwskiego z 3 V 1660 r.- sukces czy porażka.

-skutki potopu szwedzkiego dla Rzeczpospolitej ( militarne, gospodarcze, społeczne ,kulturalne).

J.Wimmer, Wojna polsko-szwedzka 1655-1660, Warszawa 1973.

Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655-1660, t.I-III, Warszawa 1957.

J.Wimmer, Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1965.

R.Rybarski, Skarb i pieniądz za Jana Kazimierza, Michała Korybuta i Jana III, Warszawa 1939.

S.Augusiewicz, Działania militarne w Prusach Książęcych w latach 1656-1657, Olsztyn 1999.

A.Borcz, Działania wojenne na terenie ziemi przemyskiej i sanockiej w latach "potopu" 1655-1657, Przemysl 1999.

P.Englund, Niezwyciężony, t.I-II, Gdańsk 2004.

M.Nagielski, Warszawa 1656, Warszawa 2009.

A.Kersten, Stefan Czarniecki, Warszawa 1963.

L.Kubala, Wojna brandenburska i najazd Rakoczego w roku 1656 i 1657, Lwów-Warszawa 1917.

L.Kubala, Wojna szwedzka w roku 1655 i 1656, Lwów 1913.

L.Kubala, Wojny duńskie i pokój oliwski 1657-1660, Lwów 1922.

A.Pernal, Rzeczpospolita Obojga Narodów a Ukraina. Stosunki dyplomatyczne w latach 1648-1659, Kraków 2010.

A.Walewski, Historia wyzwolenia Polski za panowania Jana Kazimierza 1655-1660, Oswięcim 2018.

A.Mączak, W czasach "potopu", Wrocław 1999.

J.Płosiński, Potop szwedzki na Podlasiu 1655-1657, zabrze 2006.

L.Tersmeden, armia Karola X Gustawa - zarys organizacyjny; w: Studia i Materiały do Historii Wojskowosci, t.19/2, Warszawa 1973.

J.Wegner, szwedzi w Warszawie 1655-1657, Warszawa 1936.

P.Kroll, Od ugody hadziackiej do Cudnowa. Kozaczyzna między Rzecząpospolitą a Moskwą w latach 1658-1660, Warszawa 2008.

A.Kersten, Hieronim Radziejowski. Studium władzy i opozycji, Warszawa 1988.

B.Wachowiak, A.Kamieński, Dzieje Brandenburgii-Prus na progu czasów nowożytnych (1500-1701), Poznań 2001.

Po zaliczeniu wykładu studenci powinni wykazać się wiedzą dotyczącą relacji rzeczypospolitej z państwami ościennymi w dobie potopu, a w szczególności posiadać wiedzę nt:

-położenia Rzeczpospolitej przed, w trakcie i po zakończeniu zmagań ze Szwecją w połowie XVII wieku;

-wydarzeń militarnych doby potopu;

-relacji dyplomatycznych mających miejsce w tym okresie miedzy Rzeczpospolitą a Cesarstwem, Brandenburgią, Moskwą i Kozaczyzną zaporoską;

-stanowiska elit politycznych i szlachty nt. prowadzenia wojny ze Szwecją oraz Moskwą w ww.okresie;

-wskazać różnice w systemach ustrojowych państw biorących udział w tym konflikcie i skutkach po ich zakończeniu (Dania, Brandenburgia , Polska);

-umieć przedstawić podstawowe źródła i literaturę dt. zmagań Rzeczypospolitej ze Szwecją.

wykład będzie połączony z prezentacją najnowszej literatury dotyczącej dziejów Rzeczpospolitej w dobie potopu szwedzkiego; po zakończeniu studenci mogą zadawać pytania dt. poszczególnych wykładów jak i literatury omawianej przez prowadzącego.

Kryterium oceniania: obecność na wykładach oraz test zaliczeniowy na ostatnich zajęciach dla studentów.