Brokat, splendor i godzinki. Związki sztuki i liturgii w średniowieczu

nieobowiązkowe

Konwersatorium zaplanowane jest jako wprowadzenie do

związków sztuk plastycznych i rzemiosła artystycznego z liturgią

średniowieczną. W czasie zajęć Uczestnicy i Uczestniczki będą

analizować wraz z prowadzącym powstałe między IX a

początkiem XVI wieku przedmioty przez pryzmat ich udziału w

rozmaitych ceremoniach. Analizie zostaną również poddane

średniowieczne źródła ikonograficzne przedstawiające liturgię.

Przedmiotem zajęć jest analiza wybranych obiektów związanych

z liturgią średniowieczną. Osoby biorące udział w

konwersatorium będą poznawać treść oraz przebieg różnych

celebracji liturgicznych oraz ich specyfikę. Wiedza ta pozwoli im

na lepsze zrozumienie funkcji przedmiotów związanych z

liturgią: rozmaitych paramentów liturgicznych, szat, relikwiarzy,

ksiąg liturgicznych.

Drugim celem zajęć jest przybliżenie uczestnikom przedstawień

liturgii powstałych w średniowieczu.

Zagadnienia poruszane w trakcie zajęć:

- organizacja kościelna, struktury diecezjalne i monastyczne

- typy celebracji liturgicznych i związanych z nimi ksiąg,

zróżnicowanie formularzy mszalnych

- dramat liturgiczny i obiekty z nim związane

- rok liturgiczny, rodzaje świąt, budowa kalendarza, wyliczanie

dat świąt i Wielkanocy

2

- sprzęty liturgiczne – wpływ funkcji na formę, programy

ikonograficzne

- szaty duchownych używane w czasie liturgii i poza nią

- kult relikwii i ceremonie z nimi związane, przedmioty związane

z przechowywaniem i pokazywaniem relikwii

- wpływ liturgii na treści nastaw ołtarzowych, malarskiego

wystroju przestrzeni sakralnej i sztuki sepulkralnej

- liturgia w ikonografii: przedstawienia mszy, Eucharystii i

pozostałych sakramentów, pogrzebu, procesji, ikonografia

związana z kultem relikwii

- udział świeckich w liturgii, pobożność prywatna, jej przemiany

i towarzyszące jej przedmioty

- materiały używane do wyrobu sprzętów liturgicznych i ich

symboliczne znaczenie

- H. Belting, Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki,

przekł. T. Zatorski, Gdańsk 2010.

- W. Bielak, Wpływ devotio moderna na formację polskiego

duchowieństwa. Szkic zagadnienia, [w:] Średniowieczny kościół

polski. Z dziejów duszpasterstwa i organizacji kościelnej, red.

M.T. Zahajkiewicz, S. Tylus, Lublin 1999, s. 23–57.

- A. Błażejewska, Sztuka społeczności wiejskiej w okresie

późnego średniowiecza, [w:] Sztuka około 1400. Materiały sesji

Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa 1996, s. 349–371.

- A. Bochnak, J. Pagaczewski, Polskie rzemiosło artystyczne

wieków średnich, Kraków 1959.

- D. Brzeziński, B. Leszkiewicz B., Średniowieczna płocka liturgia

katedralna na podstawie Biblii Płockiej z XII wieku, Płock 2017.

- S. Bylina, Religijność późnego średniowiecza. Chrześcijaństwo

a kultura tradycyjna w Europie Srodkowo-Wschodniej w XIV–XV

w., Warszawa 2009.

- J. Harper, Formy i układ liturgii zachodniej od X do XVIII wieku.

Wprowadzenie historyczne i przewodnik dla studentów i

muzyków, Kraków 1997.

- M. Jakubek-Raczkowska, Tu ergo flecte genua tua. Sztuka a

praktyka religijna w diecezjach pruskich państwa zakonu

krzyżackiego do połowy XV wieku, Pelplin 2014.

- K. Kopania, Animated Sculptures of the crucified Christ in the

religious culture of the Latin Middle Ages, Warszawa 2011.

- T.A. Kruszyński, Parury, czyli dawne ozdoby alby i humerału.

3

Studjum z zakresu paramentyki, Kraków [1929?].

- W. Marcinkowski, Przedstawienia dewocyjne jako kategoria

sztuki gotyckiej, Kraków 1994.

- Miller M.C., Clothing the Clergy. Virtue and Power in Medieval

Europe, London 2014.

- Monumenta Sacra Polonorum, t. I–V.

- Ornamenta Ecclesiae. Kunst und Künstler der Romanik.

Katalog zur Ausstellung des Schnütgen-Museums in der Josef-

Haubrich-Kunsthalle, t. I–III, Köln 1985.

- É. Palazzo, Liturgie et société au Moyen Age, Paris 2000.

- W. Rozynkowski, O liturgii w zakonie krzyżackim w

średniowieczu, [w:] Rewitalizacja zespołu kościoła Najświętszej

Marii Panny w Malborku, red. J. Hochleitner, Malbork 2016, s.

49–66.

- Skarb średniowiecznych paramentów z Kościoła Mariackiego w

Gdańsku. Katalog zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku, t.

I–III, H. Hryszko, M. Stachurska, A. Krzemińska-Maciejko,

Gdańsk 2020.

- P. Szczaniecki, Służba Boża w dawnej Polsce, Kraków 2020.

- K. Szczepkowska-Naliwajek, Relikwiarze średniowiecznej

Europy od IV do początku XVI wieku. Geneza, treści, styl i

techniki wykonania, Warszawa 1996.

- B. Włodarski, Chronologia staropolska, Warszawa 1957.

- A. Ziemba, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500, t. III:

Wspólnota rzeczy. Sztuka niderlandzka i północnoeuropejska

1380–1520, Warszawa 2015.

Wiedza absolwent zna i rozumie:

K_W02: zna podstawową terminologię historyczno-artystyczną

dotyczącą dzieł sztuki, w szczególności w zakresie technik,

materiałów, funkcji, datowania, warunków przechowywania

K_W03: ma uporządkowaną wiedzę ogólną z zakresu historii

sztuki, obejmującą dzieje, teorię i metodologię dyscypliny

4

K_W04: ma uporządkowaną wiedzę szczegółową z zakresu

historii sztuki w ujęciu chronologicznym, tematycznym i

problemowym, w zakresie najważniejszych artystycznych

kierunków, ruchów, tendencji, środowisk

K_W05: ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach

rozwoju i najważniejszych naukowych osiągnięciach aktualnej

historii sztuki

K_W16: ma podstawową wiedzę o powiązaniach historii sztuki z

innymi dziedzinami nauki, jak historia, filozofia, antropologia,

wiedza o kulturze, religii i literaturze

K_W17: zna i rozumie podstawowe metody analizy i

interpretacji obiektów sztuki, stosowane w historycznej i

aktualnej historii sztuki i potrafi je dostosować do badania

konkretnego dzieła

Umiejętności absolwent potrafi:

K_U01: potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować

i użytkować informacje, wykorzystując różne źródła i sposoby

K_U03: potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami

teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami historii

sztuki w typowych sytuacjach profesjonalnych

K_U04: potrafi rozpoznać różne rodzaje obiektów sztuki (pod

względem techniki, tematu, typologii, chronologii, stylistyki,

genezy, atrybucji) oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i

interpretację z zastosowaniem typowych metod, w celu

określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego i miejsca w

procesie historyczno-kulturowym, umie opisać dzieła

omawianego okresu identyfikując i wartościując zjawiska i

problemy szczególnie istotne

K_U06: umie samodzielnie zdobywać wiedzę i zdobywać

umiejętności badawcze kierując się wskazówkami opiekuna

naukowego

K_U07: posiada umiejętność merytorycznego argumentowania

z wykorzystaniem poglądów różnych badaczy historii sztuki i

historii kultury oraz umiejętność wyciągania wniosków

K_U10: posiada umiejętność przygotowywania typowych prac w

języku polskim, dotyczących zagadnień szczegółowych, z

wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych oraz innych

źródeł

K_U11: posiada umiejętność przygotowania wystąpień ustnych

w języku polskim, dotyczących zagadnień szczegółowych, z

wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych w zakresie

5

historii sztuki oraz innych źródeł

K_U12: ma umiejętności językowe w zakresie historii sztuki,

zgodnie z wymaganiami określonymi dla poziomu B2

Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego

K_U13: potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w

niej różne role

Kompetencje społeczne:

- aktywność na zajęciach oparta na przeczytaniu oraz

przemyśleniu zadanej lektury

- samodzielna, pisemna analiza obiektów związanych z liturgią

oraz przedstawień liturgii