Kultura artystyczna Mazowsza w epoce nowożytnej. Generalia

nieobowiązkowe

Warszawa jako stolica dawnej Rzeczypospolitej i metropolia Mazowsza przyćmiła rozwój tego regionu od przynajmniej połowy XVII w. Jednocześnie do dzisiaj nie próbowano odpowiedzieć na pytanie, czy Mazowsze miało w epoce nowożytnej (XVI-XVIII w.) własne, odrębne oblicze kulturowe i artystyczne, pozwalające odróżnić je od pozostałych regionów Korony. Jak wiele ten region zawdzięcza centrum, a ile stolica okolicznym miastom oraz lokalnym artystom i rzemieślnikom? Jakie wreszcie były na Mazowszu wzajemne oddziaływania tradycji artystycznych z ościennymi ziemiami Korony, Litwy i Prus Książęcych?

Zajęcia specjalistyczne, dotyczą szeroko pojętej geografii kulturowej i artystycznej w dobie nowożytnej, na przykładzie stołecznego od 1. poł. XVII w. regionu Mazowsza. Jego specyfiki, początków i dynamicznego rozwoju renesansu, manieryzmu i baroku, najważniejszych działających tutaj architektów, artystów i rzemieślników. Ponieważ Warszawa przyćmiła rozwój Mazowsza od przynajmniej 2. Poł. XVII w. warto odpowiedzieć na pytanie, co do tego doprowadziło i jakie były przyczyny słabnącej pozycji pozostałych ważnych ośrodków regionu, jakie były też losy miejscowych dysponentów i twórców po potopie szwedzkim i w okresie saskim. W trakcie wykładów poruszone również zostaną następujące zagadnienia: odrębnego oblicza kulturowego i artystycznego Mazowsza jako regionu w epoce nowożytnej, oraz jego charakterystyki pozwalającej odróżnić go od pozostałych regionów Korony; jak wiele Mazowsze zawdzięcza metropolii, a ile stolica okolicznym miastom oraz lokalnym artystom i rzemieślnikom; jakie były na Mazowszu wpływy ościennych ziem Korony, Litwy i Prus Książęcych. Szczególnego omówienia pod takim kątem doczekają się najważniejsze miasta i ośrodki artystyczno-rzemieślnicze: Płock, Łowicz i Pułtusk oraz Ciechanów, Łomża i Rawa oraz inicjatywy kulturalno-artystyczne czołowych mazowieckich rodzin magnackich: Szreńskich, Kryskich, Krasińskich, Mokronoskich, Lipskich, Szczuków i Załuskich.

T. Dacosta Kaufmann, Toward a Geography of Art, Chicago–London 2004.

R.M. Kunkel, Architektura gotycka na Mazowszu, Warszawa 2006.

Sztuka warszawska od średniowiecza do połowy XX w. Katalog wystawy jubileuszowej zorganizowanej w stulecie powstania Muzeum 1862–1962, Muzeum Narodowe w Warszawie, maj – wrzesień 1962.

K. Askanas, Sztuka Płocka, wyd. 2, Płock 1991.

Sztuka Warszawy, red. M. Karpowicz, Warszawa 1986.

J. Gajewski, Sztuka w prymasowskim Łowiczu, w: Łowicz. Dzieje miasta, red. R. Kołodziejczyk, Warszawa 1986, s. 462-606.

Pułtusk. Studia i materiały z dziejów miasta regionu, t. 1, Warszawa 1969.

A. Gradowska, Nagrobki renesansowe na Mazowszu, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, t. VIII, 1964.

J. Ruszczycówna, Portret renesansowy i barokowy na Mazowszu, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, t. VIII, 1964.

A.J. Miłobędzki, Pułtuski „system architektoniczny", [w:] Nobile claret opus. Studia z dziejów sztuki dedykowane Mieczysławowi Zlatowi, red. L. Kalinowski, S. Mossakowski i Z. Ostrowska-Kębłowska, Wrocław 1998.

P. Gryglewski, De Sacra Antiquitate. Odwołania do przeszłości w polskiej architekturze sakralnej XVI wieku, Warszawa 2012.

S. Mossakowski, Tylman z Gameren (1632–1706). Tworczość architektoniczna w Polsce, Warszawa – Monachium – Berlin 2012.

A.J. Miłobędzki, Kościoły ścienno-filarowe. Z problematyki budownictwa Polski centralnej w wieku XVIII, [w:] Rokoko. Studia nad sztuką I połowy XVIII wieku, red. T. Hrankowska, Warszawa 1970.

K. Guttmejer, Architektura barokowa na Mazowszu, [w:] Dziedzictwo kulturowe Mazowsza. Archeologia - Architektura – Etnologia, red. W. Brzeziński, M. Sołtysiak, A. Stawarz, Warszawa 2001.

M. Karpowicz, Artisti ticinesi in Polonia nella prima meta' del 700, Bellinzona 1999.

A. J. Błachut, Brat Mateusz Osiecki i jego dzieło. Modelowy projekt nowego wystroju-wyposażenia kościołów reformackich prowincji wielkopolskiej w XVIII wieku, Warszawa 2003.

W. Hentschel, Die sächsische Baukunst des 18. Jahrhunderts in Polen, Berlin 1967.

Pod jedną koroną. Kultura i sztuka w czasach unii polsko-saskiej. Katalog wystawy, 26 czerwca – 12 października 1997, Zamek Królewski w Warszawie, Warszawa 1997.

M. Kwiatkowski, Architektura mieszkaniowa Warszawy. Od potopu szwedzkiego do powstania listopadowego, Warszawa 1989.

Bazylika pułtuska. 550 lat świątyni i Kapituły Pułtuskiej, red. W. Kosek, A.K.F. Wołosz, Pułtusk [2001].

Warszawa: jej dzieje i kultura, red. A. Gieysztor i J. Durko, Warszawa 1980.

Na prawym brzegu. Dziedzictwo kulturowe warszawskiej Pragi, red. Z. Michalczyk, Warszawa 2006.

I. Galicka, H. Sygietyńska, Odkrywanie sztuki – sztuka odkrywania, Warszawa 1994.

Polska w okresie drugiej wojny północnej 1655-1660, t. 2, red. K. Lepszy i in., Warszawa 1957.

M. Wardzyński przy współudziale H. Kowalskiego i P. J. Jamskiego, Lapidarium warszawskie : szlachetne materiały kamieniarskie w XVI i XVII wieku, Warszawa 2013.

M. Wardzyński, Sztuka nowożytna na Mazowszu. Zarys problematyki, w: Dzieje Mazowsza, t. II: Okres nowożytny : 1526-1795, red. J. Tyszkiewicz, Pułtusk 2014, s. 629–731.

Dzieje Mazowsza, t. II: Okres nowożytny : 1526-1795, red. J. Tyszkiewicz, Pułtusk 2014.

K. Głowacki, Kościół norbertanów w Witowie jako wzorzec typu architektonicznego, ,,KAiU", 22, 1977, z. 2.

J.A. Wiśniewski, Kościoły drewniane Mazowsza, cz. 1-2, Pruszków 1998-2000.

J. Sito, Wielkie warsztaty rzeźbiarskie Warszawy doby saskiej. Modele kariery-formacja artystyczna-organizacja produkcji, Warszawa 2013.

Z. Michalczyk, Uwagi na temat pierwowzorów dzieł Szymona Czechowicza i malarzy jego kręgu, BHS, 75: 2013, nr 4.

Poza Warszawą, red. A. Pieńkos, M. Wardzyński, t. 1-3, Warszawa 2018-2020.

WIEDZA

K_W01: ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu historii sztuki w systemie nauk oraz o jej specyfice przedmiotowej i metodologicznej

K_W02: zna podstawową terminologię historii

K_W03: ma uporządkowaną wiedzę ogólną obejmującą dzieje, teorię, terminologię i metodologię historii

K_W05: ma podstawową wiedzę o powiązaniach historii sztuki z innymi dziedzinami nauki

K_W06: ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych naukowych osiągnięciach aktualnej historii sztuki

K_W07: zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji obiektów sztuki, stosowane w historycznej i aktualnej historii sztuki

K_W09: ma świadomość kompleksowej natury języka oraz jego złożoności i historycznej zmienności jego znaczeń w kontekście badań z zakresu historii sztuki

UMIEJĘTNOŚCI

K_U01: potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje , wykorzystując różne źródła i sposoby

K_U04: potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami historii sztuki w typowych sytuacjach profesjonalnych

K_U05: potrafi rozpoznać różne rodzaje obiektów sztuki oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych metod, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego i miejsca w procesie historyczno-kulturowym

K_U02: posiada podstawowe umiejętności badawcze, obejmujące formułowanie i analizę problemów badawczych, dobór metod i narzędzi badawczych, opracowanie i prezentacje wyników, pozwalające na rozwiązywanie problemów w zakresie historii sztuki

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

K_K01: rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie

K_K02: potrafi odpowiednio określić priorytety służące realizacji zadań, określonych przez siebie i innych

K_K04: prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu

Uczestnictwo w zajęciach, zaliczenie pisemne na wybrany temat z listy