Odbiorcy i kolekcjonerzy grafiki w XV–XVI wieku

nieobowiązkowe

Celem konwersatorium jest zapoznanie studentów z zagadnieniami związanymi z recepcją grafiki w XV i XVI wieku. W ramach kursu zostaną omówione przykłady recepcji wybranych drzeworytów i miedziorytów oraz narodziny kolekcjonerstwa grafiki. Punktem wyjścia dla rozważań nad proponowanymi problemami będzie materiał wizualny, teksty źródłowe oraz opracowania.

Przedmiotem zajęć będą wybrane zagadnienia związane z odbiorcami i kolekcjonerami grafiki w okresie szczególnie dynamicznego rozwoju tej dziedziny sztuki przejawiającego w zmianach jej form i funkcji. Centralnym problemem poruszanym w trakcie tego kursu będzie recepcja grafiki ulotnej ze szczególnym naciskiem na ryciny powstałe, modyfikowane, zbierane i kolekcjonowane w XV i w pierwszej połowie XVI wieku. Podczas zajęć zostaną omówione różne grupy odbiorców rycin (m.in. artyści, uczeni, wierni), a także różnorodne ślady recepcji przez nich pozostawione. Analizie zostanie poddany przede wszystkim materiał wizualny, lecz część zajęć zostanie poświęcona także analizie źródeł pisanych.

Szczegółowa lista zagadnień zostanie sformułowana w zależności od zainteresowań i propozycji uczestników zajęć. Przykładowe tematy zajęć wraz z lekturami obowiązkowymi:

1. W poszukiwaniu śladów recepcji

A. Griffiths, The Archeology of the Print, [w:] Collecting Prints and Drawings in Europe, c. 1500–1750, red. Ch. Baker, C. Elam, G. Warwick, Burlington 2003, s. 9–27.

2. Ryciny w warsztacie artysty jako wzór i substytut

J. Sikorska, Odbiorcy grafiki w Królestwie Polskim. Próba charakterystyki zjawiska (XV wiek – początek XVI wieku), [w:] Procesy przemian w sztuce średniowiecznej, red. R. Eysymontt, R. Kaczmarek, Warszawa 2014, s. 269–277.

3. Ryciny na ścianie, łożu i ołtarzu – grafika we wnętrzach domostw i kościołów (praca w grupach)

4. Wczesna produkcja graficzna – sztuka dla mas?

P. Schmidt, The Multiple Image: The Beginnings of Printmaking, between Old Theories and New Approaches, [w:] P. Parshall, R. Schoch, et al., Origins of European Printmaking: Fifteenth-Century Woodcuts and Their Public, New Haven, Conn. 2005, s. 37–56.

A. Ziemba, Ruchome ryciny. Einblattgraphik i serie rycin, [w:] idem, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380–1500, t. 3, Warszawa 2015, s. 491–510.

5. Ryciny w rękach i przed oczami wiernych – święte obrazki, amulety i cudowne obrazy

J. van der Stock, The Market for Cheap Printed Images in the City, [w:] idem, Printing Images in Antwerp. The introduction of Printmaking in a City: fifteenth century to 1585, Rotterdam 1998, s. 113–141.

R. Cobianchi, The Use of Woodcuts in Fifteenth-century Italy, „Print Quarterly”, 23: 2006, nr 1, s. 47–54.

6. Ryciny w rękach i przed oczami wiernych – odbiorcy rycin dewocyjnych jako ich współtwórcy

D.S. Areford, The Image in the Viewer’s Hands: The Reception of Early Prints in Europe, „Studies in Iconography”, 24: 2003, s. 5–42.

7. Właściciele ksiąg i rękopisów: Hartmann Schedel i Hans Plock

D. Landau, P. Parshall, The Renaissance Print 1470–1550, New Heaven 1996, s. 64–65 (Rozdział Early Traces of Print Collecting).

8. Ferdinand Columbus – kolekcjoner wobec zinwentaryzowania 3 200 rycin

M.P. McDonald, The Print Collection of Ferdinand Columbus, „Print Quarterly”, 17: 2004, nr 1, s. 43–46.

9. Co wydarzyło się między 1550 a 1568? O adresatach żywota Marcantonia Raimondiego w Żywotach Giorgia Vasariego

S. Gregory, Vasari and the Renaissance Print, [w:] eadem, Vasari and the history of printmaking, Aldershot – Burlington 2012, s. 7–9, 39–46.

Dla chętnych: Żywot Marcantonia Raimondiego z Bolonii i innych rytowników z dowolnej edycji, Vasari G., Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, t. 5, tłum. K. Estreicher, Warszawa – Kraków 1986, s. 261–293 lub wydanie włoskie.

10. Sztuka i wiedza – kolekcje encyklopedyczne

P. Parshall, Art and the Theatre of Knowledge: The origins of Print Collecting in Northern Europe, „Harvard University Art Museums Bulletin”, 2: 1994, nr 3, s. 7–36.

11. Kolekcjonerzy wobec wielkich mistrzów – przypadek Albrechta Dürera

A. Bubenik, Collecting Dürer. Early Collections of Dürer, [w:] eadem, Reframing Albrecht Dürer: the appropriation of art, 1528–1700, Farnham – Burlington, 2013, s. 41–74.

Dla chętnych:

P. Parshall, The Print Collection of Ferdinand, Archduke of Tyrol, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien”, 78: 1982, s. 139–184.

i/lub

M.P. McDonald, Humanist Transmissions: Dürer, Erasmus and the Print Collection of Ferdinand Columbus, Conference paper for Albrecht Dürer and his Legacy, ed. G. Bartrum, London 2004. (https://research.britishmuseum.org/pdf/6%20Humanist%20transmissions.pdf)

12. Pierwsi zbieracze i kolekcjonerzy rycin w Królestwie Polskim

T. Chrzanowski, Uwagi o intelektualiście–kolekcjonerze w Polsce na przełomie renesansu i baroku, [w:] Mecenas, kolekcjoner, odbiorca. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, listopad 1981, red. E. Karwowska, A. Marczak-Krupa, Warszawa 1984, s. 121–145.

Wszystkie wymienione wyżej teksty (lektury obowiązkowe) zostaną rozesłane studentom w formie plików .pdf lub udostępnione w czytelni IHS UW.

Lista lektur obowiązkowych została wymieniona wyżej. Poniżej znajduje się lista lektur zalecanych (nieobowiązkowych) oraz wybór literatury dla zainteresowanych (nieobowiązkowy).

Lektury zalecane (pozycje niedostępne w BUW-ie zostaną udostępnione w trakcie semestru w czytelni IHS):

D.S. Areford, Multiplying the Sacred: The Fifteenth-Century Woodcut as Reproduction, Surrogate, Simulation, [w:] The Woodcut in Fifteenth-Century Europe, red. P. Parshall, Washington 2009, s. 119–153.

D.S. Areford, The Viewer and the Printed Image

in Late Medieval Europe, Farnham – Burlington 2010.

M. Bury, The taste for prints in Italy to c. 1600, „Print Quarterly”, 2: 1985, nr 1, s. 13–26.

Painted Prints. The Revelation of Color in Northern Renaissance & Baroque Engravings, Etchings & Woodcuts, kat. wyst., oprac. S. Dackerman et al, The Baltimore Museum of Art – Saint Louis Museum of Art, 2002–2003.

A. Griffiths, Prints and Printmaking: An Introduction to the History and Techniques, Oakland 1996.

S.K. Karr Schmidt, K. Nichols, Altered and Adorned: Using Renaissance Prints in Daily Life, London 2011.

D. Landau, P. Parshall, The Renaissance Print 1470–1550, New Heaven 1996.

P. Parshall et al., The Origins of European Printmaking: Fifteenth-Century Woodcuts and Their Public, New Heaven 2005.

The Woodcut in Fifteenth-Century Europe, ed. P. Parshall, Washington, New Haven; London 2009.

Grand Scale. Monumental Prints in the Age of Dürer and Titian, red. L. Silver, E. Wyckoff, et al., Wellesley, MA, 2008 (zwłaszcza rozdziały: A. Stewart, Woodcuts as Wallpaper: Sebald Beham and Large Prints from Nuremberg, s. 73–86; S. Goddard, Modular Prints: A Special Case of the Assembled Woodcut in the Fifteenth and Sixteenth Centuries, s. 87–98).

Wybrana literatura dla zainteresowanych (proszę o kontakt z prowadzącym w razie trudności w znalezieniu w warszawskich bibliotekach wybranej pozycji):

B. Cornelis, J.P. Filedt Kok, The taste for Lucas van Leyden prints, „Simiolus: Netherlands Quarterly for the History of Art”, 26: 1998, nr 1/2, s. 18–86.

S. Brakensiek, Vom „Theatrum mundi” zum „Cabinet des Estampes”: das Sammeln von Druckgraphik in Deutschland 1565–1821, Hildesheim – Zürich – New York – Olms 2003.

M. Bury, The Print in Italy, 1550–1620, London 2001.

R.S. Field, A Fifteenth-Century Woodcut of the "Death of the Virgin" in a Manuscript of "Der Stachel der Liebe", „Studies in Iconography”, 24: 2003, s. 71–137.

A. Grebe, Albrecht Dürers „Kunstbücher”: Ordnungssysteme frühneuzeitlicher Graphiksammlungen und die Anfänge des Catalogue raisonné, „Marburger Jahrbuch für Kunstwissenschaft”, 39: 2012, s. 27–75.

Vom Kardinalsornat zur Luther-Bibel: Kunst und Leben des Seidenstickers Hans Plock im Spannungsfeld der Reformation, red. T. Baensch et al., Berlin 2005.

B. Hernad, Die Graphiksammlung des Humanisten Hartmann Schedel, München 1990.

H.J. Künast Die Graphiksammlung des Augsburger Stadtschreibers Konrad Peutinger, [w:] Augsburg, die Bilderfabrik Europas. Essays zur Augsburger Druckgraphik der Frühen Neuzeit, red. J.R. Paas, Augsburg, s. 11–20.

A. Lipińska, Brothers in Collecting: Thomas and Jacob Rhediger – Two 16th Century Silesian Art Collectors and Bibliophiles, [w:] Early Modern Merchants as Collectors, red. Ch.M. Anderson, London 2016, s. 169–183.

M.P. McDonald, The Print Collection of Philip II at the Escorial, „Print Quarterly”, 15: 1998, nr 1, s. 15–35.

M.P. McDonald, The Print Collection of Ferdinand Columbus (1488–1539): A Renaissance Collector in Seville, London 2004.

The First Treatise on Museums: Samuel Quiccheberg’s Inscriptiones 1565, tłum. M.A. Meadow, B. Robertson, Los Angeles 2014.

Ch. Melzer., Von der Kunstkammer zum Kupferstich-Kabinett. Zur Frühgeschichte des Graphiksammelns in Dresden (1560–1738), Hildesheim – Zürich – New York 2010.

P. Parshall, Imago contrafacta: images and facts in the northern Renaissance, „Art History”, 16: 1993, nr 4, s. 554–579.

P. Parshall, Prints as Objects of Consumption in Early Modern Europe, „Journal of Medieval and Early Modern Studies”, 28: 1998, nr 1, s. 19–36.

P. Parshall, Antonio Lafreri’s „Speculum Romanae Magnificentiae”, „Print Quarterly”, 23: 2006, nr 1, s. 3–28.

K. Pilaski Kaliardos, The Munich Kunstkammer: Art, Nature, and the Representation of Knowledge in Courtly Contexts, Tübingen 2013.

L. Pon, A Printed Icon in Early Modern Italy. Forlì Madonna of the Fire, New York 2015.

K.M. Rudy, Image, Knife, and Gluepot: Early Assemblage in Manuscript and Print, Cambridge 2019. https://www.openbookpublishers.com/product/806

P. Schmidt, Gedruckte Bilder in handgeschriebenen Büchern: Zum Gebrauch von Druckgraphik im 15. Jahrhundert, Cologne 2003 (Pictura et Poesis: Interdisziplinäre Studien zum Verhältnis von Literatur und Kunst).

P. Schmidt, The Use of Prints in German Convents of the Fifteenth Century: The Example of Nuremberg, „Studies in Iconography”, 24: 2003, s. 43–69.

J. van der Stock, Printing Images in Antwerp: The Introduction of Printmaking in a City: Fifteenth Century to 1585, Rotterdam 1998.

U. Weekes, Early Engravers and Their Public: The Master of the Berlin Passion and Manuscripts from Convents in the Rhine-Maas Region, c. 1450–1500, Turnhout 2004.

W. Timm, Die Einklebungen der Lutherbibel mit den Grünewaldzeichnungen, „Forschungen und Berichte”, 1: 1957, s. 105–121.

M.J. Zucker, Early Italian Engravings for Religious Orders, „Zeitschrift für Kunstgeschichte”, 56: 1993, nr 3, s. 366–384.

Wiedza. Po uczestniczeniu w konwersatorium student zna i rozumie:

K_W02 zna podstawową terminologię historyczno-artystyczną dotyczącą sztuk graficznych i kolekcjonerstwa, w szczególności w zakresie technik, materiałów, funkcji, datowania, warunków przechowywania

K_W03 ma uporządkowaną wiedzę ogólną z zakresu historii sztuki, obejmującą dzieje kolekcjonerstwa i recepcji grafiki w XV i w XVI wieku

K_W04 ma uporządkowaną wiedzę szczegółową z zakresu historii sztuki w ujęciu tematycznym i problemowym w zakresie wybranych zagadnień związanych z recepcją i kolekcjonowaniem grafiki w XV i XVI wieku

K_W05 ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych naukowych osiągnięciach aktualnej historii sztuki w zakresie badań nad recepcją grafiki dawnej

K_W16 ma podstawową wiedzę o powiązaniach historii sztuki z innymi dziedzinami nauki, jak historia, antropologia, wiedza o kulturze, religii i literaturze

K_W17 zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji obiektów sztuki, stosowane w historycznej i aktualnej historii sztuki i potrafi je dostosować do badania konkretnego dzieła graficznego lub zbioru rycin

Umiejętności. Po uczestniczeniu w konwersatorium student potrafi:

K_U01 potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje, wykorzystując różne źródła i sposoby

K_U03 potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami historii sztuki podczas pracy w gabinetach rycin, zbiorach specjalnych bibliotek oraz muzeach

K_U04 potrafi rozpoznać różne rodzaje rycin, przedmiotów dekorowanych rycinami, albumów graficznych i ksiąg (pod względem techniki, tematu, typologii, chronologii, stylistyki, genezy, atrybucji) oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych metod, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego i miejsca w procesie historyczno-kulturowym

K_U06 umie samodzielnie zdobywać wiedzę i zdobywać umiejętności badawcze kierując się wskazówkami opiekuna naukowego

K_U07 posiada umiejętność merytorycznego argumentowania z wykorzystaniem poglądów różnych badaczy historii sztuki i historii kultury oraz umiejętność wyciągania wniosków

K_U011 posiada umiejętność przygotowania krótkich wypowiedzi ustnych w języku polskim, dotyczących zagadnień szczegółowych, z wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych w zakresie historii sztuki oraz innych źródeł

K_U012 ma umiejętności językowe w zakresie historii sztuki, zgodnie z wymaganiami określonymi dla poziomu B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego w zakresie terminologii graficznej

K_U13 potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w niej różne role przy opracowaniu zagadnień teoretycznych lub pracy nad graficznym materiałem wizualnym oraz tekstem źródłowym

70% aktywność i przygotowanie do zajęć – ocenie będzie podlegało aktywne i merytoryczne uczestnictwo w dyskusji oraz praca w grupie na podstawie lektur i prezentowanego materiału wizualnego oraz źródłowego. Dopuszczalne są dwie nieobecności.

30% zaliczenie pisemne w formie testu składającego się pięciu krótkich pytań otwartych. Pytania będą dotyczyły zagadnień omawianych na zajęciach.

Osoby, które nie przekroczą limitu nieobecności i będą wyróżniały się aktywnością, będą mogły zostać zwolnione z zaliczenia pisemnego.