Pomnik nowoczesny. Jak wygląda i do czego służy

nieobowiązkowe

Zajęcia, odbywające się zasadniczo poza uczelnią, w przestrzeni publicznej Warszawy, mają na celu zapoznanie studentów z ważnym zjawiskiem kultury i krajobrazu miejskiego: pomnikiem. Przedmiotem analizy in situ, ale z odwołaniem do literatury przedmiotu (naukowej, ale także publicystycznej)

będzie kilkanaście pomników ważnych postaci polityki, nauki i sztuki, miejsca martyrologii i chwały narodowej itp.

Polska jest krainą pomników, Warszawa – znakomitym laboratorium do ich analizy: tradycyjne i awangardowe, lubiane i wyszydzane, architektoniczne, rzeźbiarskie, jedno- i wieloczęściowe. Z przykładów realizacji powstających od końca XVIII w. po czasy współczesne łatwo ułożyć obfitą listę ich wszelkich odmian. Niektóre były i są przedmiotem gorących dyskusji (których sztuka na ogół nie wywołuje), niektóre stały się „ikonami“ miasta, kraju, narodu. Popularność nie zawsze idzie w parze z jakością artystyczną, istnieją zresztą sądy, wg których dobry pomnik nie musi być wybitnym dziełem sztuki.

Refleksja będzie więc prowadzona w oparciu o recepcję pomników (im współczesną, późniejszą i nam współczesną), analizę artystyczną, rozpoznanie kontekstu społecznego i politycznego.

Podobnie jak inne tego typu specjalizacje terenowe, zajęcia pozwalają na konfrontację tekstów źródłowych i opracowań naukowych z żywą (w tym także rekonstruowaną) materią zabytków, i w tkance miasta.

Na dwóch pierwszych spotkaniach prowadzący przedstawi główne przemiany i koncepcje pomnika publicznego na świecie, tworząc też siatkę porównawczą dla wybranych następnie do omówienia przykładów. Począwszy do realizacji stanisławowskich w Łazienkach Królewskich, przez sławne pomniki B. Thorvaldsena i pomnik-mauzoleum Potockich w Wilanowie z pierwszej połowy XIX w. przez pomniki Mickiewicza i Chopina, po powojenne upamiętnienia czynu zbrojnego i ofiary okupacji hitlerowskiej oraz reżimu stalinowskiego, grupa będzie wspólnie prowadzić dyskusję nad powodami powstania, usytuowania, odczytywania wybranych dzieł.

Zajęcia odbywać się będą w zdwojonym trybie [3 godz. zegarowe, średnio co drugi tydzień], w parkach Łazienek Królewskich, Mokotowa, Wilanowa, na Krakowskim Przedmieściu i Starym Mieście, w muzeum w Królikarni i na Służewie. Ostateczny plan będzie uzależniony od wyboru obiektów i tematów dokonanego wspólnie z grupą studencką.

A. Gębczyńska-Janowicz, Polskie założenia pomnikowe. Rola architektury w tworzeniu miejsc pamięci od połowy XX wieku, Warszawa 2010.

I. Grzesiuk-Olszewska, Warszawska rzeźba pomnikowa, Warszawa 1993.

Tejże, Polska rzeźba pomnikowa w latach 1945-1990, Warszawa 1995.

Le culte des grands hommes 1750-1850, red. Th.W. Gaehtgens, G. Wedekind, Paris 2009.

S. Michalski, Public Monuments: Art in Political Bondage 1890-1997, London 1998.

J. Pazder, Miejsce pomnika, w: Materiały do studiów nad sztuką XIX wieku, red. J. Brendel, Poznań 1993.

A. Pieńkos, seria tekstów z cyklu „Pomniki i memoriały”, „Mówią wieki”, 2012, nr 6-12; 2013, nr 2-11; 2014, nr 1-7; 2018, nr 1.

Pomnik. Europa Środkowo - Wschodnia, 1918 - 2018, kat. wyst. w MNW, red. A. Tarasiuk, A. Miczko, Warszawa 2018.

Pomnik, Rocznik „Rzeźba polska”, Orońsko 1989.

G. Świtek, Gry sztuki z architekturą. Nowoczesne powinowactwa i współczesne integracje, Toruń 2013.

W. Tygielski, Dyplomacja – propaganda – pamięć historyczna. O realnych i o symbolicznych losach kilku warszawskich „miejsc pamięci” w czasach nowożytnych, „Przegląd Wschodni”, 13, 2014, z. 2.

M. Zaborski, Współczesne pomniki i miejsca pamięci w polskiej i niemieckiej kulturze politycznej, Toruń 2011.

Strona internetowa http://pomnik.art/pl/

Ponadto opracowania szczegółowe konkretnych pomników i ich autorów, a także omówienia prasowe.

K_W02 zna podstawową terminologię historyczno-artystyczną dotyczącą dzieł sztuki, w szczególności w zakresie technik, materiałów, funkcji, datowania, warunków przechowywania; K_W03; K_W04; K_W05;

K_W16 ma podstawową wiedzę o powiązaniach historii sztuki z innymi dziedzinami nauki, jak historia, filozofia, antropologia, wiedza o kulturze, religii i literaturze;

K_W17 zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji obiektów sztuki, stosowane w historycznej i aktualnej historii sztuki i potrafi je dostosować do badania konkretnego dzieła;

K_U01 potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje, wykorzystując różne źródła i sposoby; K_U03 potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami historii sztuki w typowych sytuacjach profesjonalnych;

K_U04 potrafi rozpoznać różne rodzaje obiektów sztuki (pod względem techniki, tematu, typologii, chronologii, stylistyki, genezy, atrybucji) oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych metod, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego i miejsca w procesie historyczno-kulturowym, umie opisać dzieła omawianego okresu identyfikując i wartościując zjawiska i problemy szczególnie istotne;

K_U06 umie samodzielnie zdobywać wiedzę i zdobywać umiejętności badawcze kierując się wskazówkami opiekuna naukowego;

K_U07 posiada umiejętność merytorycznego argumentowania z wykorzystaniem poglądów różnych badaczy historii sztuki i historii kultury oraz umiejętność wyciągania wniosków; K_U010;

K_U011 posiada umiejętność przygotowania wystąpień ustnych w języku polskim, dotyczących zagadnień szczegółowych, z wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych w zakresie historii sztuki oraz innych źródeł;

K_U13 potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w niej różne role

Studenci ćwiczą krytyczną analizę tekstów źródłowych i opracowań naukowych, konfrontują je z materią zabytków w terenie. Zdobywają wiedzę z dziejów europejskich prądów kulturowych od Oświecenia do współczesności. Pogłębiają umiejętności rozumienia zjawisk kulturalnych, celów i funkcji pomnika i przestrzeni publicznej. Zdobywają świadomość rozpoznawania mechanizmów politycznych i społecznych działających w obszarze kultury i sztuki.

Ocenie podlegać będzie cała aktywność studentów, udział w dyskusjach i ich inicjatywa w dookreślaniu tematów oraz sposobach ich realizacji; jedno lub kilka wystąpień w trakcie zajęć w terenie. Po zakończeniu zajęć studenci złożą krótki konspekt z bibliografią, dotyczący wybranego zagadnienia.